Lo primièr ministre ditz que lo govèrn neerlandés met en perilh los pagaments del territòri caribenc. L’executiu de L’Aia argumenta que lo deute public d’Aruba creis de longa. L’illa a un autogovèrn intèrne fòrça vast mas sas finanças son supervisadas pels Païses Basses.

Divèrses membres del govèrn d’Aruba, comprés lo primièr ministre Mike Eman, son en cauma de la fam dempuèi lo divendres 11 de julhet, que lo governador dels Païses Basses dins aquela illa caribenca a blocat l’aprobacion de son budget, a la demanda de l’executiu de L’Aia. La parlamentària d’Aruba Desiree Croes ditz que lo govèrn fa la cauma de la fam “per defendre l’autonomia” de l’illa.
 
Aruba, que se tròba just al nòrd de la còsta veneçolana, es un dels quatre païses constituents del Reialme dels Païses Basses. Los autres tres son los Païses Basses en se, Curaçao e Sant Martin, aquestes dos darrièrs tanben d’illas de la Mar Cariba.
 
Aruba, Curaçao e Sant Martin an una autonomia intèrna fòrça larga. Mas qualques competéncias tocant lors territòris son exercidas pel govèrn dels Païses Basses, e mai que mai tres: la defensa, los afars exteriors e la supervision del budget.
 
Aqueste darrièr es lo fogal de la disputa. Lo govèrn neerlandés vòl revisar d’a fons lo budget d’Aruba abans de li donar l’aprobacion perque considèra que lo govèrn caribenc fa d’ans que despensa fòrça mai que çò qu’intra. Lo ministre neerlandés de l’interior e de las relacions del reialme, Ronald Plasterk, argumenta que lo deute d’Aruba s’es doblat pendent las darrièras cinc annadas e contunha de créisser. En 2012, lo deute equivaliá al 55% del PIB; en 2013 al 67%, e ongan los mèdias neerlandeses afirman qu’arriba al 75%. Dins aquelas condicions, çò ditz Plasterk, lo govèrn neerlandés s’es vist obligat d’intervenir.
 
Mas Eman o vei pas aital. Lo primièr ministre d’Aruba crei que L’Aia ataca l’autonomia de l’illa e l’acusa de metre en risc las ajudas publicas e los autres pagaments del govèrn d’Aruba. Plasterk nèga aquel extrèm.
 
 
Una independéncia que s’es pas aplicada
 
Aruba a un dels PIB mai elevats de la Mar Cariba. La siá economia a una granda dependéncia del torisme, que la majoritat arriba dels Estats Units. Aruba expòrta de petròli refinat, de milh, de tabat e de liquors.
 
En 1954 Aruba foguèt compresa dins las Antilhas Neerlandesas, qu’amassavan jos un sol govèrn autonòm totes los territòris neerlandeses de la Mar Cariba. En 1977 Aruba celebrèt un referendum que l’82% dels votants i participèt en s’exprimissent en favor de l’independéncia. Aruba e los Païses Basses pachèron lo calendièr de la secession, que se deviá aplicar per fasas. Un primièr pas foguèt de separar Aruba de las Antilhas Neerlandesas e de li autrejar un estatut autonòm pròpri. Mas dins lo decenni de 1990, los govèrns d’Aruba e dels Païses Basses s’acordèron per que l’independéncia s’ajornèsse sine die.
 
 
 
 
 
Aqueste article es adaptat del jornal catalan Nationalia amb qui Jornalet a un acòrdi de cooperacion.