O devi confessar còp-sec: fins ara aviái pas legit Victor Hugo. Vòli dire que d’uèi encara ai totjorn pas legit un vèrs de sa poesia, pr’aquò considerada per èsser de poesia romantica requista. Tanpauc, ai pas virar la mendre pagina de sos romans, pr’aquò, eles tanben, considerats per èsser d’òbras màger de la literatura francesa. Nimai arribi pas de n’aver vergonha. Donat qu’avem pas sèt vidas a viure, se cal ben balhar de prioritats. Las meunas son occitanas. S’ai legit quasi totes los autors occitans d’expression francesa e occitana, ai pas jamai legit la literatura francesa. Alavetz, a la risca de ne trucar qualqu’unes, Victor Hugo demòra encara per ieu un nom de carrièra e d’escòla. Puèi, venguèt lo jorn ont recebèri de las edicions dels Regionalismes aqueste volume de racontes de viatges. De fach se tracha pas exactament de racontes, mas puslèu d’un recuèlh de correspondéncia pendent que l’autor es en viatge.
Se tracha de recòrds, d’impressions de viatges realisats en 1839 en Soïssa e 1843 al País Basc. Aqueles sentits “a caud” son estat colcats sus papièr-letras mandadas a un amic e a sa molhèr. Victor Hugo aimava los viatges. O sentissem a la lectura d’aquestes corrièrs. Coma escrivan, escriu longament. Aquò li permet de desvolopar sas cargadas d’èime. Lo legeire se’n regala. Se’n ragala a condicion que l’autor ne fague pas tròp; que, coma cadun sap, tròp gasta lo jòc. Dins sos narracions, arriva a Victor Hugo de se lançar dins l’alonguis que pòdon acabar per venir pesucs. Aquò sovent quand se lança a voler espandir son erudicion en matèira d’arquitèctura o d’istòria de la literatura. Rai! l’autor parla remirablament de las sensacions que son las de l’excursionista montanhard quand a capitat a pujar al pus naut, aquí ont los umans se fan escarses. Aquí ont l’aire se fa mens espés.
A visitar las vilas, ja en 1839, Victor Hugo planhissiá que d’unas construccions modèrnas gastèssen l’environa urbanistica o los paisatges “Sus aquesta rota se bastisson, de drecha coma d’esquèrra, d’ostalses nòus sens chuc ni muc. A çò que pareis que las polidas davanturas de fusta son passada de mòda aicí. Lo plastre parisenc tira d’envasir las faciadas. Es desplasent. Cadriá avisar Soïssa que d’uèi, lo quiti París a vergonha de son plastre”. D’efièch, es ara causa universalament reconeguda que, quasi sistematicament, val mai emplegar las matèiras bastidoras del país puslèu que las d’endacòm mai. Son sovent melhor adaptadas a las condicions atmosfericas e meteorologicas de l’encontrada. Mas çò que vei d’en d’abòrd lo viatjaire -aicí Victor Hugo- aquò’s lo bastiment que desparelha. Es d’en primièr l’armonia e l’estetica que cèrca lo torista. Per çò, qu’emai tocant la temporada de 1839, cal ben parlar de torisme. Tre la primièra mitat del sègle XIXen comença a i aver qualques privilegiats que fan curas termalas e excursions. D’aquí sortisson los primièrs “toristas”. Victor Hugo es un d’aquestes.
Pasmens, a prepaus de la moderniszacion urbanistica de Genèva, la reaccion de l’estèta pòt virar en reaccion contra lo progrés. Los ostalses “pintoresques” que Victor Hugo ne deplòra la desrocada èran probablament insalubres, sens aiga e sens doat. Auriá calgut que l’autor se rebrembèsse que cadun de nosaus, segon lo moment e per intermiténcia, es un còp torista e un autre estatjant d’ostal. Un ostal que cadun cèrca a çò que siá lo mai foncional e lo mai confortable possible. Vòli pas far un procès post-mortem al Paure Victor Hugo, mas visitèri son ostal a Sant Peter Port de Guernesei, e pòdi dire qu’ara pas una clujada. Mas, amb aqueste testimoniatge aquò se confirma: avem totes tendéncia a èsser torista en çò dels autres e amator del confòrt practic en çò seu. Emai s’aquesta cèrca de confòrt deu far escòrna a l’estetica del “tradicional”. L’urbanisacion es una creacion umana qu’evoluís amb los progresses de l’umanitat. Ça que la, es vertat que confòrt ostalièr e estetisme son pas forçadament antinomics e que sovent, amb un pauc d’èime de la part dels arquitèctas, urbanistas e paisatgistas, se porián aisidament conciliar. D’aquí, probable, l’utilitat dels escrivans dins la societat. Son de testimònis e de gaitas de lor temps. Aquestas remarcas de Victor Hugo, desempuèi 1839, son segurament estadas legida per mai d’un arquitècta-urbanista. Probablament que los faguèron soscar a lor mission creatritz e sociala.
Dins aqueste obratge, l’autor escalcís de longa una menimosa descripcion de la natura e dels paisatges. Mas, a passas, n’aprofiècha per relatar, d’aicí o d’ailà, un aspècte economic o istoric del ròdol. Per exemple aqueste passatge agradiu, o, dins un estile plan personal (e tanben plan datat), fa referéncia a l’acte de justícia de Guillaume Tall contra lo baile Gessler: “Totcòp lo camin ven desèrt. Sus una esplanada, una cajaròca sortís d’un bosquet. Mon cochièr s’es arrestat. Èri dins l’illustre camin-bas de Cussnacht. Fasiá cinc cents trenta un ans, nòu meses e vint-e-dos jorns qu’a n’aquesta ora e a n’aquesta meteissa plaça, lo 18 de novembre de 1307, una sageta fèrmament tirada a travèrs aqueste quiti bosquet anava picar un òme en plen còr. Aqueste òme èra la tirania d’Austria; aquesta sageta, èra la libertat de Soïssa”.
De son passatge a Bordèu Victor Hugo parla fòrça. Mas pas un mot sus la lenga occitana. Cossí se pòt parlar en 1843 de la capitala gascona sens dire un mot sus la lenga occitana alara que ditz i aver rescontrat de gardians de cementèris miseroses, de campanhièrs, de cochièrs e autreas gents del pòble? Parlavan aquel monde lo francés castigat de l’autor? Al País Basc parla de la lenga naturala del país, mas en Occitània probablament que per el, coma per d’autres intellectuals franceses, l’occitan deviá èsser de “marrit francés”. Rai! es mendre mal qu’almens avem escapat a l’insulte racista. Los Bretons pas: “Res de mai inesperat qu’aquesta oasia de brutícias bretonas al mitan de la netetat soïssa”. Mas ne fa qualques autras contra los Bretons qu’aquí me tornan pas.
Una darrièra relacion, en fin de volume, es consacrada a l’isla d’Oloron. Curiosament me demandi çò que ven far aquís dins un obratge sensat èsser consacrat als Aups e als Pirenèus. Mistèri e pluèja d’aiga!
Lo libre es illustrat dels dessenhs de l’autor. Aquò se sap pas pro, mas Victor Hugo èra tanben un plastician. L’obratge val d’èsser legit per èsser lo testimoniatge viu de çò que foguèt una epòca. Una contribucion que demòra de longa al cairrefòrc de la cronica e de l’òbra literària; quand es pas de la reflexion filosofica.
Sèrgi Viaule
_____
HUGO, Victor. En voyage : Alpes et Pyrénées. Edicions dels Regionalismes, 2013. 175 paginas.
Se tracha de recòrds, d’impressions de viatges realisats en 1839 en Soïssa e 1843 al País Basc. Aqueles sentits “a caud” son estat colcats sus papièr-letras mandadas a un amic e a sa molhèr. Victor Hugo aimava los viatges. O sentissem a la lectura d’aquestes corrièrs. Coma escrivan, escriu longament. Aquò li permet de desvolopar sas cargadas d’èime. Lo legeire se’n regala. Se’n ragala a condicion que l’autor ne fague pas tròp; que, coma cadun sap, tròp gasta lo jòc. Dins sos narracions, arriva a Victor Hugo de se lançar dins l’alonguis que pòdon acabar per venir pesucs. Aquò sovent quand se lança a voler espandir son erudicion en matèira d’arquitèctura o d’istòria de la literatura. Rai! l’autor parla remirablament de las sensacions que son las de l’excursionista montanhard quand a capitat a pujar al pus naut, aquí ont los umans se fan escarses. Aquí ont l’aire se fa mens espés.
A visitar las vilas, ja en 1839, Victor Hugo planhissiá que d’unas construccions modèrnas gastèssen l’environa urbanistica o los paisatges “Sus aquesta rota se bastisson, de drecha coma d’esquèrra, d’ostalses nòus sens chuc ni muc. A çò que pareis que las polidas davanturas de fusta son passada de mòda aicí. Lo plastre parisenc tira d’envasir las faciadas. Es desplasent. Cadriá avisar Soïssa que d’uèi, lo quiti París a vergonha de son plastre”. D’efièch, es ara causa universalament reconeguda que, quasi sistematicament, val mai emplegar las matèiras bastidoras del país puslèu que las d’endacòm mai. Son sovent melhor adaptadas a las condicions atmosfericas e meteorologicas de l’encontrada. Mas çò que vei d’en d’abòrd lo viatjaire -aicí Victor Hugo- aquò’s lo bastiment que desparelha. Es d’en primièr l’armonia e l’estetica que cèrca lo torista. Per çò, qu’emai tocant la temporada de 1839, cal ben parlar de torisme. Tre la primièra mitat del sègle XIXen comença a i aver qualques privilegiats que fan curas termalas e excursions. D’aquí sortisson los primièrs “toristas”. Victor Hugo es un d’aquestes.
Pasmens, a prepaus de la moderniszacion urbanistica de Genèva, la reaccion de l’estèta pòt virar en reaccion contra lo progrés. Los ostalses “pintoresques” que Victor Hugo ne deplòra la desrocada èran probablament insalubres, sens aiga e sens doat. Auriá calgut que l’autor se rebrembèsse que cadun de nosaus, segon lo moment e per intermiténcia, es un còp torista e un autre estatjant d’ostal. Un ostal que cadun cèrca a çò que siá lo mai foncional e lo mai confortable possible. Vòli pas far un procès post-mortem al Paure Victor Hugo, mas visitèri son ostal a Sant Peter Port de Guernesei, e pòdi dire qu’ara pas una clujada. Mas, amb aqueste testimoniatge aquò se confirma: avem totes tendéncia a èsser torista en çò dels autres e amator del confòrt practic en çò seu. Emai s’aquesta cèrca de confòrt deu far escòrna a l’estetica del “tradicional”. L’urbanisacion es una creacion umana qu’evoluís amb los progresses de l’umanitat. Ça que la, es vertat que confòrt ostalièr e estetisme son pas forçadament antinomics e que sovent, amb un pauc d’èime de la part dels arquitèctas, urbanistas e paisatgistas, se porián aisidament conciliar. D’aquí, probable, l’utilitat dels escrivans dins la societat. Son de testimònis e de gaitas de lor temps. Aquestas remarcas de Victor Hugo, desempuèi 1839, son segurament estadas legida per mai d’un arquitècta-urbanista. Probablament que los faguèron soscar a lor mission creatritz e sociala.
Dins aqueste obratge, l’autor escalcís de longa una menimosa descripcion de la natura e dels paisatges. Mas, a passas, n’aprofiècha per relatar, d’aicí o d’ailà, un aspècte economic o istoric del ròdol. Per exemple aqueste passatge agradiu, o, dins un estile plan personal (e tanben plan datat), fa referéncia a l’acte de justícia de Guillaume Tall contra lo baile Gessler: “Totcòp lo camin ven desèrt. Sus una esplanada, una cajaròca sortís d’un bosquet. Mon cochièr s’es arrestat. Èri dins l’illustre camin-bas de Cussnacht. Fasiá cinc cents trenta un ans, nòu meses e vint-e-dos jorns qu’a n’aquesta ora e a n’aquesta meteissa plaça, lo 18 de novembre de 1307, una sageta fèrmament tirada a travèrs aqueste quiti bosquet anava picar un òme en plen còr. Aqueste òme èra la tirania d’Austria; aquesta sageta, èra la libertat de Soïssa”.
De son passatge a Bordèu Victor Hugo parla fòrça. Mas pas un mot sus la lenga occitana. Cossí se pòt parlar en 1843 de la capitala gascona sens dire un mot sus la lenga occitana alara que ditz i aver rescontrat de gardians de cementèris miseroses, de campanhièrs, de cochièrs e autreas gents del pòble? Parlavan aquel monde lo francés castigat de l’autor? Al País Basc parla de la lenga naturala del país, mas en Occitània probablament que per el, coma per d’autres intellectuals franceses, l’occitan deviá èsser de “marrit francés”. Rai! es mendre mal qu’almens avem escapat a l’insulte racista. Los Bretons pas: “Res de mai inesperat qu’aquesta oasia de brutícias bretonas al mitan de la netetat soïssa”. Mas ne fa qualques autras contra los Bretons qu’aquí me tornan pas.
Una darrièra relacion, en fin de volume, es consacrada a l’isla d’Oloron. Curiosament me demandi çò que ven far aquís dins un obratge sensat èsser consacrat als Aups e als Pirenèus. Mistèri e pluèja d’aiga!
Lo libre es illustrat dels dessenhs de l’autor. Aquò se sap pas pro, mas Victor Hugo èra tanben un plastician. L’obratge val d’èsser legit per èsser lo testimoniatge viu de çò que foguèt una epòca. Una contribucion que demòra de longa al cairrefòrc de la cronica e de l’òbra literària; quand es pas de la reflexion filosofica.
Sèrgi Viaule
_____
HUGO, Victor. En voyage : Alpes et Pyrénées. Edicions dels Regionalismes, 2013. 175 paginas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Com disent en la lenga de Besançon (d'on èra hilh Victor Hugo):
"Ai Anjeux lo diale y cueut !"
Alavetz...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari