Cada jorn mesuri ma fortuna: non sai de verai çò qu’es la vida en temps de guèrra. Coma fòrça europèus, maldespièch de mai rapids mèdias que nos fan testimònis d’eveniments luenchencs de biais quasi simultanèu, jamai la guèrra non m’es estada una realitat quotidiana. Impossible de comparar ma jovença còrsa, totun emplida de las bombas espectaclosas mas pauc murtrièras de l’FLNC, amb la de mon paire en Argeria, ont la mòrt violenta costejava de longa la vida vidanta.
 
Per aiçò un libre coma lo primièr roman de Ghayas Hachem, Play Boys, deu èsser una lectura obligatòria per qui vòl entendre la realitat de la guèrra. Uèi ciutadan canadenc a Montreal despuèi de lustres, l’autor se remembra encara de son enfança libanesa, al mièg de la guèrra civila dels ans 1980. 
 
L’accion a luòc practicament a pòrta barrada, dins un immòble de Beirot, e mai dins un apartament quasi voide qu’a una particularitat: sos proprietaris son partits e los que los an remplaçats, una maire e sos dos filhs, o fan d’una manièra clandestina, sens ne gausar ocupar l’espaci, après fugir lor pròpri apartament, al darrièr estanci e doncas mai expausat a las bombas. Lo voide es tanben afectiu: la maire es tras que freja, lo paire sembla d’èsser mòrt en de misteriosas circonstàncias, e cada ser la tanta Khalto Rana ven plorar sa condicion de molhèr maltractada. Aqueste voide, l’eròi e tanben lo narrator, Ref’at, un adolescent de dotze ans, son fraire ainat Ramzi e lor cosin d’onze ans, Wissame, assajan —mai que mai Ref’at e Wissame— de lo comolar amb los mejans a posita de la joventut, l’imaginacion. Ansin fantasman sus las femnas mai pròchas, las vesinas, coma o pòdon far fòrça joves de la meteissa edat.
 
Totun, a travèrs dels uèlhs de Ref’at, la guèrra remplaça lèu-lèu lo sèxe dins l’imaginari dels tres adolescents, qu’imitan al dedins los conflictes del defòra e mai s’inventan d’estats. Ne vòli pas dire tròp per pas levar tot interès a la descobèrta del roman, mas lo legeire veirà cossí la solitud, l’embarrament —tematicas probable influenciadas per l’escrivan estatsunidenc de lenga francesa Julien Green que Ghayas Hachem coneis plan— e l’imaginari pervertit per la guèrra menaràn Ref’at a de causidas malaürosament en relacion dirècta amb la mai sorna actualitat. Una mecanica tragica inexorabla transforma en qualqu’un de radicalament autre lo qu’escotava, al començament del libre, la famosa cançon The War Song de Culture Club.
 
Parlem, a prepaus, de la fòrta preséncia de la cultura anglosaxona dins lo Liban dels ans 1980, que se vei tre lo títol, qu’es un jòc de mots entre un aspècte màger del roman (los dròlles jògan) e las revistas Playboy que provòcan de pichons dramas personals. Passam de Culture Club al grop Black Sabbath, que sembla d’escafar a la fin las cançons aràbias de Marcel Khalifé. Se beu de Pepsi e l’inquietant jovenòme que tortura e tua per lo Partit del Progrès de la Nacion, totòm l’apèla per son subrenom de Cow-Boy. A la fin del roman, lo cinèma d’Hollywood mòstra el tanben son influéncia. Lo francés, lenga de l’escritura, sembla que siá mens present: las expressions aràbias que pontuan de còps los dialògs mòstran que la lenga vertadièra deu èsser l’arabi libanés. Lo francés es d’en primièr la de l’escòla... e de la gramatica, la del manual Bled. Lo Beirot dels ans 1980 es doncas un univèrs multicultural, coma lo rebat del Montreal de l’autor.
 
Se coneis fòrça mal, en Occitània e en França, la literatura quebequesa, coma se l’ocean que nos separa d’aquel país foguèsse un obstacle impossible. Dins las librariás francesas, los libres “francofòns” s’atròban a bèla distància de la literatura autorizada per París, coma s’aguèsson tan pauc d’interès coma nòstres obratges clandestins en occitan. Pasmens, un roman plan escrich coma Play Boys, de la psicologia fina, de la reflexion actuala e mai universala, s’amerita un ample lectorat.
 
 
 
 
Gerard-Joan Barceló
 
 
 
 
_____
HACHEM, Ghayas. Play Boys. Ed. Boréal, 216 paginas. 25,95 $.