Sortit quaranta ans a, lo libe deu Robèrt Darrigrand, Initiation au gascon, es tornat editat. Espiada suu destin d’un petit libe qui permetó a pro de Gascons d’arretrobar la dignitat deu lor “estranh” dialècte occitan.

Lo petit libe roi.

Solide, quate o cinc ans abans, qu’èra sortit lo deu Mao…Mes, eth, qu’estó lo vertadèr petit “libe roi” dab loquau mantuns Gascons hadón la lor revolucion culturau. Arroja en efèit qu’èra la cobèrta d’aqueth obratge, Initiation au gascon , sortit en 1971, tornat imprimit quate còps e tornat editat, a penas cambiat, en aquet mes de junh 2012. Adara, la cobèrta deu libe es de color arròsa, mes que pòrta tostemps lo petit escolan en blauda grisa, sheitat suu son banc e dessenhat per l’Osmin Ricau (1892-1978), regent retirat a Bordèu, qui n’avè pas desbrombat la soa enfància rurau en Bigòrra.

Lo Robèrt Darrigrand, agregat d’espanhòu, alavètz professor a Bordèu, avè hargat e publicat l’obratge, revolucionari a l’epòca, en çò de “Per noste”, l’associacion occitanista de la soa bona ciutat d’Ortés. Quiò! que calè tot har en aqueth temps: har coneisher los autors desbrombats, escríver articles per revistas, organizar cors de lenga, collectar, e ne passi!

Remercatz qu’au jorn de uei, qu’es tostemps parièr, ja que d’auguns posquin pensar que tot seré ganhat e que las institucions harén tot çò que cau… Illusion, illusions! N’i a pas jamei arren de ganhat, sustot adara que los joenes, abans de saber escríver, aprenen a toquetejar o “zappar”. Dens la societat modèrna, se gausan díser, qu’es enqüèra mei maishant d’estar esbraçat o espunhat…

Donc, decap a 1970,  lo Rogèr Lapassade e quauques autes valents e militants deu parçan d’Ortés, qu’avèn lo prètzheit de segotir un drin lo Bearn  e los sons “bearnistas” leugèrament aflaquits. Qu’èra – e qu’es tostemps – d’utilitat publica de balhar un pos vertadèr a l’arrenavida de la lenga nòsta en Bearn e en Gasconha tota en ligason dab lo desvelh generau, mei o mensh hòrt, dens tots los país d’òc. E’s sovienen qu’un deus permèirs estagis istorics de l’Institut d’estudis occitans estó organizat a Dacs, hens las Lanas? Qu’èra au començament de las annadas 1960. Bèth monde qu’i participèren: los universitaris Pèire Bec e Robert Lafon,t o lo regent-escrivan roèrgàs Joan Bodon. Los Bearnés Rogèr Lapassada e Robèrt Darrigrand, regionaus de l’estapa, qu’i anón, d’Ortés estant, ce pareish,… en “Velosolex”!

Per bastir la soa “Iniciacion au gascon”, lo Robèrt Darrigrand, joene professor de 35 ans, que tribalha  dens ua amira pedagogica. Qu’es un chic dens la dralha deu professor Jean Bouzet (1892-1954), aute hispanizant ahuecat deu gascon, qui a ensenhat a la Sorbonne e qui a avut, ce disen, lo Pompidou e lo Mitterrand com eslhèves…
 
 
Pertinéncia
 
Lingüista qualificat, convinçut evidentament de la pertinéncia de la grafia dita “normalizada” o classica, lo Darrigrand que tribalha dab inteligéncia e metòda. Per har progressar los qui vòlen s’iniciar o tornar descobrir e comprener lo lor “patuès”, que prepausa un quarantenat de textes tirats d’obratges o articles pareishuts en màger partida dens los “Reclams”, revista de l’Escòla Gaston Febus. Textòts de Bladé, Camelat, Daugé, Isidore Salles, Lespy, Palay e hòrt d’autes, que serveishen a descobrir lo B-A-BA deu gascon. Lo Darrigrand ne manca pas d’utilizar un tròç deus escriuts deu Sylvain Lacoste, regent d’Aunessa e Laharí, qui avè publicat un recuelh de “Versions gasconas”. Evidentament,  qu’i a un conde tirat deu “folkloriste” gran-landés Felix Arnaudin: “Lo lop quan se volè har còier la vianda”. A la fin deu libe, abans lo tablèu necessari de las conjugasons gasconas, qu’i a quitament ua petita notícia sus cade autor citat e utilizat.

A perpaus d’Arnaudin, qu’arcastaràn sonque a la valenta equipa de Per noste qui a tornat editar lo libe d’aver desbrombat de mentàver las “Òbras completas” (8 tòmes totun) deu nòste Boeiròt nacionau qui estón editadas per lo Parc naturau regionau de las Lanas de Gasconha e las edicions bodalésas Confluences. Mes sols los qui ne hèn pas arren, ne s’enganan pas…

Aquera navèra parucion, a penas retocada, de l’obratge deu Darrigrand va segurament servir majament aus qui vòlen apregondir o tot simplament descobrir la nòsta lenga occitana de Gasconha. Ua “revolucion culturau”, que disèvan…
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 

_____ 
DARRIGRAND, Robert. Initiation au Gascon. Per noste, colleccion Utís, 2012. 280 paginas, 18,50 euros.