Lo 9 de novembre de 1970, lo jorn que lo General De Gaulle moriguèt, mon paire se comandèt una copa de champanha. Sonque la mòrt de las personas asiradas se pòt ansin festejar, e es clar que mon paire l’asirèt, e fòrça, De Gaulle. Per el, es l’òme que traïguèt los pènegres e los condemnèt a l’exili, e liurèt a la mòrt de desenats de milierats d’harkis, aqueles musulmans qu’avián combatut amb l’armada francesa contra l’FLN, mas que l’eròi en onor de qui almens una carrièra de cada vila de França e d’Occitània pòrta son nom, sacrifiquèt sens trantalhar a la patz amb las nòvas autoritats argerianas.
 
Dins las primièras paginas del nòu roman de Joan Daniel Bezsonoff, Matar De Gaulle, se reconeis l’ambient de l’Argeria que mon paire me contèt tant, una vida doça facha de solelh, de frucha e de cinèma, una oasi europèa en Africa a la quala ja se mesclava la violéncia, la dels crimes e de las atrocitats dels dos camps. L’originalitat de l’autor es, de manièra saique iconoclasta, de seguir lo ponch de vista pènegre, amb tant d’emocion sentida coma de realisme crusèl, en considerar qu’eles tanben foguèron de victimas, de còps de part de l’armada francesa, coma la de la fusilhada de la Rue d’Isly, lo 26 de març de 1962, que tòca dins lo còr e la carn de personatges del roman.
 
S’establisson puèi d’estranhs parallèls entre la lucha clandestina, e mai terrorista, per l’Argeria francesa e l’independentisme catalan naissent. Totun, de biais implicit, se compren lèu perqué: es lo rescontre de dos monds perduts, que l’independéncia argeriana e l’exili pènegre coïncidisson amb lo començament de la substitucion lingüistica en Catalonha del Nòrd, anonciada per la mòrt del provençal dins lo pròpri vilatge de Mistral:
  coma o obsèrva Joan Daniel Bezsnoff, en citar aquestes dos vèrses del cant X de Mirèlha [Mirèio]. Tanben, lo rosselhonés d’un dels eròis s’assòcia en una complicitat prigonda amb l’afrikaans, e l’Africa del Sud ven ansin lo rebat de l’Argeria coloniala, que, ela, anticipa, als uèlhs del lector contemporanèu, la fin del regim de l’apartheid.
 
Malgrat una denóncia acida, explicita dins las darrièras paginas del roman catalan, del maquiavelisme del General De Gaulle, es probable una error de creire qu’aquesta òbra narrativa a una tòca ideologica. Al contrari, es un roman antiideologic, que daissa volontàriament dobèrt lo destin dels eròis —levat, de segur, Bastien-Thiry, que De Gaulle faguèt condemnar a mòrt per conspirar sus son assassinat—. Son primièr los personatges, dins lors contradiccions, dins lor umanitat, dins lors dramas intims, que son tant lo centre d’interès de l’autor qu’aqueste, a la fin de son libre, lor consagra una lista amb un resumit de lors caracteristicas màgers (dramatis personae). Los excèsses ideologics s’atròban puslèu del costat dels descargaires comunistas del pòrt de Marselha, qu’aculhisson los pènegres amb la pancarta Pas de pain pour les Pieds-Noirs! (“Ges de pan per lei pènegres!”).
 
A travèrs d’aqueste viatge cultural dins la França dels ans 1960 —la descripcion dels conspiradors evòca l’univèrs dels filmes policièrs de l’epòca—, l’autor sap en qualques linhas agafar l’arma de sos personatges, amb una tendresa ironica particulara a En Bezsonoff, coma dins lo primièr libre sieu que legiguèri, Els taxistes del tsar. Es amusant, a prepaus, d’observar una allusion al personatge d’aqueste roman autobiografic, amb l’intervencion fugaça d’un taxista rus, coma lo doble del grand de l’autor.
 
Enfin, lo lector apreciarà especialament la lenga del romancièr. Los dialògs son sovent en rosselhonés quand son la transcripcion de paraulas nòrd-catalanas escambiadas entre los personatges. Lo raconte es mai que mai en catalan referencial, mas un catalan qu’oblida pas sas raices nordicas: terminason en -i de la primièra persona del present, emplec de vèrbes comuns amb l’occitan coma repotegar, preferéncias marcadas per pescaire e la seua vida puslèu que pescador e la seva vida.
 
Benlèu l’òbra de Joan Daniel Bezsonoff vendrà tan classica que serà lo modèl d’una adaptacion nòrd-catalana a la nòrma del catalan. Cossí que siá, es lo destin que podèm desirar a aqueste autor.
 
 
 
 
GJB
 
 
_____
BEZSONOFF, Joan Daniel. Matar De Gaulle. Edicions Empúries, 2014. 171 p. 17,50 èuros.