Entre Nadal e l’An Nòu, Jornalet vos ofrís cada jorn una presentacion de libre de Sèrgi Viaule.

Mina de res, certanas seccions comarcalas de l’Institut d’Estudis Occitans contunhan d’aver una politica editoriala de las bonas. Es lo cas de la seccion albigesa amb sa colleccion “Lo Banquet” (“Al qual banquet a bèlcòp de sòrtas de méissers, per çò que tot lo mond es pas d’un gost”, nos diguèt Augièr Galhard en 1583). Es plasent, e mai regaudissent, de constatar que l’interès per la literatura es encara viu a totes los nivèls organizacionals de nòstra granda federacion culturala.
 
Per çò que tòca la seccion albigesa, cal mercejar Bernat Vernhièras qu’es lo dinamic animator de sa comission “edicions”. Es sovent el qu’es a l’origina dels projèctes e de sas realizacions. Aquestes Nòu contes de Nadal d’endacòm mai son lo setzen titol de la colleccion. Foguèt una edicion de circonstància per tant que lo libre espeliguèt just abans Nadal de 2015.
 
Lo contengut del libre es resumit dins son titol. Se tracta efectivament de nòu contes de Nadal venguts quasi dels quatre caires del mond. Totes los tèxtes son balhats dins lor version originala, puèi dins lor traduccion occitana. Totes? Non pas! Un es demorat dins sa lenga originala. Se tracta de Le père Martin de Ruben Salhens, un autor occitan nascut a Sant Joan de Gardonenca en 1855. Perqué aquela excepcionala excepcion? Vau ensajar de comprene çò que diantre se poguèt passar dins lo cap del conceptor (sabi pas s’o devi metre al singular o al plural) de l’obratge. Òm poiriá imaginar que se lo conte es pas estat tradusit en occitan es perque l’original es en francés e qu’aquò es plan conegut, “En Occitània totòm compren lo francés”. Cal tòrcer lo còl sul còp an aquesta afirmacion erronèa: totes los occitans legisson pas lo francés. Son nombroses nòstres compatriòtas en Val d’Aran e dins las Valadas cisalpinas a saber pas legir lo francés e a, potencialament, legir l’occitan. Sensat, aqueste libre es estat tanben editat per eles. De creire, e es grèu, que lo conceptor d’aquela edicion los a desbrembats. Quora arrestarem de rasonar en francés per rasonar en occitan?
 
Ruben Salhens es escrivan occitan de lenga francesa. Es estat lengacopat coma maites. Aqueste recuèlh de contes èra l’escasença mannada de revirar sa pèça en occitan. Francament, coma per sos companhs de circonstància pensavi de trobar lo conte de Ruben Salhens dins las doas lengas. De bada… Perqué Ruben Salhens es estat punit per la seccion albigesa de l’IEO? Quin es son crime e perqué aquesta discriminacion per rapòrt als autres? Benlèu perque èra occitan?
 
Es pus aisit de tradusir de rus, de danés, d’anglés e d’italian que de francés? Fins ara me n’èri pas mainat, mas de cara al problèma, soi plan obligat d’enfaciar totas las ipotèsis. I a aquí una terribla incoeréncia que gasta lo libre. Çò pus marrit amb l’alienacion nacionala es que certans occitans bilingües son pas mai capables de destriar quina es lor lenga mairala. Aquò balha de confusions inextricablas e un fum de traïsons involontàrias. Siá dich en passant, l’autocensura es d’automutilacion.
 
D’unes mancaràn de me far remarcar que lo recuèlh de contes balha en seguida del Le père Martin la version occitana de Lo Nadal de Papà Panov de Leon Tolstoi que, sensat, es una adaptacion russa de Le père Martin pescada per l’escrivan rus dins una revista en anglés. Considerar que la version occitana de Lo Nadal de Papà Panov es tanben la version occitana de Le père Martin aprèp qu’aquesta siá passada a travèrs de l’anglés, tira mal a passar.
 
Rai! D’un autre latz, trobam dins aqueste obratge pas mens de quatre versions del conte tocant lo barbarós. Demest aquestas la qu’Andrieu Lagarda reculhiguèt per Nadal de 1953 al prèp de Na Maria Bourges, nascuda a La Jordana, al pè de Montsegur en Comtat de Fois. Totes los contes presentats, que siaguen estats creats recentament o arribats per tradicions oralas, son totes de tresaurs literaris apertenent a l’umanitat tota. De generacions en generacions, caduna al seu torn, totas agèron gaug d’escotar e de tornar dire aquestas preciosas legendas.
 
De notar que l’editor agèt la delicatesa de daissar qualquas paginas blancas a l’intencion dels legeires qu’aurián enveja de las illustrar. Eventualas illustracions que se vendrián ajustar a las que dobrisson cada capitol. Aquestas son d’Ives Carrièr, tant coma la cobèrta del libre.
 
Aqueste trabalh a necessitat la mobilizacion d’un nombre consequent de personas. A plan dire mai d’un desenat. Demandèt tanben a la còla que trabalhèt a l’entorn de Bernat Vernhièras un brave bocin de temps e encara mai de paciéncia per coordenar e recampar tantas reviradas.
 
L’obratge s’acaba per un estudi a l’encòp antropologic, psicologic e teologic dels contes. Un estudi ric e saberut que balha la prigondor de las òbras. Aqueste estudi, e mai s’es pas signat, es probablament degut, tornarmai, a Bernat Vernhièras qu’es estat lo que, de man de mèstre, liguèt la garba. Òme de granda intelligéncia e de fina sensibilitat, nos porgís amb aqueste recuèlh un libre de fèsta. La fèsta de la magia de Nadal e de la lenga nòstra. Res que per aquò, convidi cadun a se’n regalar. Aqueste libre es tan festiu coma un Nadal.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
_____
BUGARÈL, Alina; GAIRAL, Sèrgi; VERNHIÈRAS, Bernat. Nòu contes de Nadal d’endacòm mai. Seccion albigesa de l’Intitut d’Estudis Occitans, 2014. Colleccion “Lo Banquet” nº 16. 175 paginas.