Ai totjorn agut de mal per legir lo patrimòni poetic del sègle XIXn e lo de la debuta del sègle XXn. Es, plan solide, de poesia rimada. Sovent al rebat de la poesia felibrenca, tròbi dins Jasemin la rima laboriosa e tot còp es lo ritme que ne patís. Lo ritme n’es copat, sincopat, talhadat, mentre que tot lo fachin de l’òbra es sensat repausar sus el. La poesia de Jansemin qu’es, ça que la, estada milanta còps declamada en public, me sembla pesuga. Me demandi l’impacte que poiriá aver d’uèi una declamacion de L’avugla de Casèlculhièr sus l’empont bèl de l’Estivada a Rodés? Cresi pas que se’n pògue far un rap. E mai se lo ritme se podiá adobar, son las paraulas que serián completament desfasadas.
 
Personalament arribi pas de dintrar dins aquel imaginari. D’ont mai que se tracta sovent d’una literatura d’edificacion al servici de la morala clericala. Pauc o pro es lo cas amb la literatura de Jansemin e de Mistral, pas que per parlar d’aquestes dos. Aquelas Papilhòtas son sovent de poèmas de circonstància, gaireben de comanda. A còps, flairan l’obsequiositat. Pensi aquí, plan solide, a A Monsen Palhièrs, mas tanben a A Madama Noguièr-Menessièr e tanben a d’autres. Aquelas òbras an quicòm de patetic per un òme del sègle XXIn. Pareisson vielhanchonas per dire pas reaccionàrias, e mai se las cal sempre tornar dins lor contèxte de l’epòca. Se pegavan alara a l’aire del temps, e la pròva n’es portada per las molonadas que se preissavan als recitals de Jansemin, es ara pas mai lo cas. Urosament desempuèi 1850 l’umanitat a evoluit e la cultura a seguit.
 
Alavetz, admeti ben pro que deuriái saber far abstraccion del fons per poder sonque gaudir de la forma. Ça que la, en poesia —mas benlèu m’engani—, tot es ligat. L’art poetic es mai qu’una question estetica. Es tanben una question d’equilibri perfièch, d’alquimia, entre çò exprimit e lo biais d’o far. Una falsa nòta es còp sec convertida en marrida impression. Una trabucada endacòm dins l’òbra e aquesta s’afraba coma un castèl de cartas. A cima de dos o tres clichats entenduts d’avança, comenci per sortir de l’encantament poetic ont qualques còps Jansemin capita a m’entraïnar. Ja las pèças janseminas me semblan plan tròp longas per èsser leugièras e eterencas. Me sembla que tot aquò manca d’espontaneïtat e de frescura. Quand una òbra es espelida als fòrces, o interpretada coma tala pel legeire, tot mistèri desapareis.
 
Qual sap se poiriái aver rason, sol contra totes los panegiristas actuals del poèta agenés? En poetica i a pas pus subjectiu que la sensibilitat d’una persona. L’estructura emocionala de cadun a pas res de cartesian. Mancariá pas mai qu’aquò! Alavetz, e mai se soi lo sol a dire que m’enuègi a legir Mistral e Jansemin, e ben, o disi. Mas benlèu valdriá melhor que me calèssi? Qual i ganhariá? Mon interpretacion de l’òbra jansemina val çò que val, empacharà los que l’aima de se’n regalar.
 
Jasemin a vielhit. Talament qu’es mòrt fa 150 ans! Amb aquò se cal pas estonar que son òbra se siá frostida de rufas prigondas. Tornem o dire: la poesia d’i a quasi dos sègles es pas la d’uèi. Ai de dificultats per tornar pujar dins lo temps, per m’aplechar una mentalitat d’i a cent ueitanta ans. Aquò’s pas del registre de mas capacitats intellectualas e emocionalas. Ai pas a o plànher o a o plànher pas.
 
Cossí que ne vira, se cal regaudir d’aquesta novèla edicion de las òbras completas de Jansemin. Aquel primièr tòme clau las poesias de l’escrivan. Lo segond serà consacrat a sas satiras. Lo tresen a sas òdas e epistolas, mentre que lo quatren e darrièr serà dedicat a sas cançons.
 
E mai se son de mal legir, cal saber cultivar los rebrembes de las grandas òbras literàrias del passat e festejar los grands escrivans nòstres. Tot sapient que son pas mai portairas d’emocions coma o foguèron al moment de lor creacion, fan ça que la partida de nòstre patrimòni nacional. D’aquí la necessitat de las téner en permanéncia a posita del public. I a gaire, las òbras de Jansemin èran vengudas introbablas. Demercés a Eric Chaplain e a l’associacion Agenés Tèrra Occitana, ara las podèm tornar legir. Lo public bèl se’n deu apoderar.
 
Per çò qu’es de la presentacion editoriala d’aquestas òbras, sos iniciaires me permetràn d’èsser pas d’acòrdi amb eles tocant l’opcion causida. Pensi pas, mas aquò’s una tissa vièlha en çò meu, que siague estat necessari de portar dins la mesa en pagina la version d’origina. Per qué far? Per nos tornar rebrembar de longa qu’en 1838 èrem mai alienats qu’uèi? Entretant avem tornat retrobar nòstra dignitat, almens al nivèl ortografic. Entretant an trabalhat nòstres lingüistas e saberuts per restablir la grafia nacionala. D’aquela evolucion cal èsser fièr e de nòstre passat ortografic sucursalista far taula rasa. Alavetz, perdequé aquel besonh de tornar sus nòstra pròpria ignorància passada? Sus nòstra misèria mentre que desempuèi nos sièm enrequits? Per respectar la memòria del quiti autor? Ieu dobti pas que se Jansemin aviá conegut lo vestit original de la lenga, l’auriá emplegat quand escriguèt.
 
I auriá tanben a dire sus los francismes servats aquí ont èra pas util de los gardar. Quand lo mot occitan aviá lo meteis nombre de sillabas o la meteissa rima en fin de vèrs, perqué los aver pas corregits? Per exemple “revar” en mièg de vèrs se seriá pogut corregir per “somiar”. Anam pas passar lo libre pel menut mas i aviá tanben “blu” que se seriá pogut remplaçar per “blau”, etc., etc. Manca de coeréncia o de coratge? O los dos a l’encòp?
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
 
_____
BOÈR, Jacme (Jansemin). Las papilhòtas. Edicions dels Regionalismes, 2014. 185 paginas.