Dens la ciutat sus Ador e Niva – o Errobi, com e disen los Bascos – que pratican, quan escotan plan, mei d’ua lenga: la de la Republica francesa, un chic lo castelhan de l’Espanha vesina, l’euskara qui a sabut har per estar present sus panèus e senhaletica en generau, e la lenga d’òc qui es lo parlar ancestrau deu parçan. D’auguns, dempuish longtemps, qu’an per prètzheit d’entertiéner l’eslama de la tradicion gascona baionesa.
Deu costat de l’Ador maritima, l’associacion "Ligam Gascon deu Baish Ador" o LIGBA, vaduda en 2009, qu’arregropa un detzenat d'associacions, de Baiona dinc a Dacs. Shens oblidar l’arriba esquèrra deu fluvi vadut au Tormalet e a Paiòla, en Bigòrra: quauquas comunas pròishas de la Bidosa o deu Bèc deu Gave (confluéncia dab l’Ador), a costat deu país de las bartas, que son de lenga d’òc, ja que siin en realitat un chic charnegas: Càmer, Bidaishen, Same, La Bastida Clarénça… Aquera sensibilitat a la lenga occitana per un haish de gents deu costat deu BAB, a Anglet per exemple on l’associacion Ací Gasconha qu’entertien, era tanben, dempuish longtemps l’eslama, qu’a donc possat a organizar un còp de mei un hestenau per muishar e har enténer la lenga nòsta.
Atau, lo 3au Hestenau Gascon de Baiona se debanarà los 5 e 6 de julhet. Lo dijaus 5/07 es prevista ua dobla visita comentada en fin de vrespe: la de la Collegiau de Sent-Esperit e la Sinagòga. Aquera visita serà seguida, a 20 òras, d'un concèrt de tres coralas gasconas dens la sinagòga (Ondres, Saubrigas e Aci Gasconha) dab la participacion deu grop musicau Gric de Prat (a gratis).
L'endoman (divés 6/07), ua visita comentada deu barri deu Petit Baiona (17h30). Qu’i parlaràn deu poèta gascon Justin Larrebat, deu Musèu Basco e e de l’Agustin Chahò, aqueth Basco qui publiquè los poètas de Baiona qui escrivón en òc a la fin deu sègle XIXau. La serada que s'acabarà dab ua “cracada” (19h30). Arron aqueth petit nhac, que començarà lo concèrt deu grop “Pass'Aires” deu Yan Cozian (+33 (0)5 59 08 64 22 o per e-mail).
Joan Jacme Fénié
Judius. Pr’amor de l’Inquisicion a la fin deu sègle XVau en Espanha puish au Portugau, la comunautat judiva sefarada s’installa Baiona, dens lo barri deu Sent Esprit. Qu’i avó quitament petitas comunautats a bidaishen, La Bastida-Clarença e Peirahorada dont pòden tostemps apercéber l’ancian segrat. En Aquitània, familhas celèbras qu’èran arribadas dab aquera andada de faidits caçats per los òrres inquisitors. Per exemple lo celebre Miquèu Eyquem de Montaigne (o “Montanha”…) èra hilh d’Antonia Lopez de Villanueva gessida d’ua familha de rics comerçants d’origina aragonesa qui hadèvan entre autes lo negòci deu pastèl.
Qu’i avó ua seconda arribada de familhas judivas aus sègles XVII e XVIII. Que coneishen per exemple los Hrairs Pereire (francizacion de Rodrigues-Pereira) tan celebres dens l’istòria financièra de la Monarquia de Julhet e deus camins de fèr: que creèren la linha de La Tèsta de Buc e l’estacion balneara d’Arcaishon. Quauques quartièrs de Bordèu o de sa banlega guardan lo sovenir de quauques familhas poderosas, meitat espanhòlas, meitat portuguésas: castèth e parc de Peixotto a Talença, quartièr Cardoze (Cardoso) pròishe de l’estadi municipau, Gradis, Furtado, o la familha deu P. Mendés-France. Enfin, a l' epòca de l’esplandor comerciaiu de Bordèu o de Baiona, d’auguns s’èran interessats a las Antilhas com hòrt d’autes Gascons o Bascos.
JJF
➔ Per ne saber mei, véder l’interessant obratge: SANTOS-SAINZ, M e GUILLEMETEAUD, F. Los Espanhòus a Bordèu e en Aquitània. Edicions Sud Ouest, 2006. 350 paginas. |
Articles relacionats
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari