Pau Arena (1843-1896) foguèt un fin observaire de las arts e tradicions popularas de Provença. Èra tanben un bon coneisseire de la mitologia d’aquesta region occitana. Dins aqueste obratge, qu’es considerat pels especialistas de son òbra per èsser son melhor roman, es precís suls rites domestics que descriu. Aviá una coneissença tras que prigonda de son país. Mas aquò, va solet, las tradicions èran pas las meteissas a la còsta varesa, en Camarga o en Auta Provença. Pau Arena las sabiá destriar. L’òme sembla d’aver bravament legit sus son país. Aviá subretot trevat totes o gaireben totes los terradors de sa Provença natala. S’escriviá tan plan sus las costumas provençalas èra, plan solide, per çò qu’èran las de sa familha (èra nascut a Sisteron). A travèrs de son escritura se sentís una poncha d’amor nostalgic per la cultura provençala. Un quicòm que pòt pas daissar indiferent lo legeire occitan de 2015. Aquela fòga transpareis tot long del libre. Pau Arena sabiá qu’èra un atòm de Provença. E mai se per oportunisme aviá abandonat sa lenga per escriure una partida de son òbra en francés, pasmens a son epòca se podiá pas comunicar amb las gents de la campanha o de la carrièra autrament qu’en occitan. D’alhors, dins La Cabra d’Aur se trapan qualques occitanismes. Segurament que li escapèron pas e que de l’autor ne deguèt exigir lo mantenement a son editor.
 
Dins aquesta narracion Pau Arena ensagèt de penetrar l’arma prigonda de Provença. Per aquò far, apertierèt totas las legendas popularas que poguèt, supausi, reculhir al prèp dels païsans e dels bomians del país. Passeja son lector dins l’encantament de tempses immemorials, d’albas ensolelhadas, de reis generoses e de princessas esbleugissentas. Una temporada ont l’aur èra talament abondós qu’a pro pena se los tresaurs prenián la pena de s’amagar dins qualques caunas. Atal, son aqueles tresaurs que son a l’origina de certanas quistas epicas al debanar de las qualas sovent, d’intrepids cavalièrs descobrissán… l’amor.
 
Pau Arena saupèt biaissudament organizar son roman La Cabra d’Aur. Entre quista esperitala e enquista arqueologica nos ofrís un polit escapolon de mites, totes produches per una Provença sempre lo cap dins las estelas. Es la pròva, se n’èra besonh, que Pau Arena foguèt un discípol de Frederic Mistral; malaürosament la lenga en mens. En legir son roman se compren que l’escrivan deguèt plànher d’aver un moment donat abandonat son país pel miratge d’una pàtria que se revelarà milanta còps pus freja e injusta. Lo vielhum vengut, Pau Arena tornarà nosar amb lo terrador de son enfança. Amb aqueste roman sembla de tornar a sa pàtria primièra sens l’aver, ça que la, jamai completament quitada.
 
La mineralitat dels païsatges provençals es dins aqueste roman descricha amb una cauda sensualitat: “Qualques còps, nos revirant, esbleugits per la lutz entre las cambas lisas dels pins, delà los penjals engertoses, vesèm lo blau de la mar”. Lo lector, en virar las paginas, capita a flairar lo romanin salvatge, e a veire las malvas amb lor pampa grassa e la color de lors flors d’un blau pallinèl. De fach, dins aquesta òbra nos passejam entre una Provença somiada e una Provença reala. Tròp sovent quand se tracta d’aquesta encontrada occitana los comentators an tendéncia de parlar de sòmis quand, fin finala, es pas question que de realitat. Mas aquò’s pas, solide, un azard. Cap d’autra region occitana possedís la lutz de Provença que, per planes, e los quites provençals bèl primièr, pòt semblar irreala, o a portada d’irrealitat. Aquela mena d’univèrs pròpri es talament plan rendut pels grands escrivans provençals qu’efectivament lors legeires cason dins un mond oniric. Aquò’s lo cas amb Pau Arena.
 
I auriá talament de dire tocant sa construccion e sa descripcion dels personatges! I a, totòm o sap, un tipe de caractèr pròpri als provençals (e mai aquò desplaga als franchimands que parlan de tarasconadas o de panholadas). De mercés a l’immensitat relativa d’Occitània e a sos diferents climas, es solide que las mentalitats càmbian entre un gascon e un lemosin o un provençal. Atanben, al dintre de la literatura occitana se pòt condrechament destriar mai d’un sosensemble. Per far a la gròssa, la literatura lemosina, misteriosa dins l’escur de sas selvas espessas, es diferenta de la lengadociana, ela tanben misteriosa mas banhant dins la secaresa de sos païsatges mediterranèus. Amb aquò i a pas res d’estonant que Provença possedisca sas especificitats literàrias pròprias e que Pau Arena siá un dels sieus servitors.
 
A mon vejaire, lo roman s’acaba un pauc promptament. Sa conclusion sembla preissada mentre que lo legeire se seriá pogut esperar a un sòmi pus long a travèrs de costièras maritimas refrescadas d’auras e puèges aclapats de calor ensucantas. Se seriá pogut desirar de demorar viure encara qualques paginas de mai en companhiá dels personatges que trèvan lo pintoresc vilatge de Pugetmaure. Demest aquestes, Paucparla se destria coma essent lo pus misteriós de totes, en fauta de n’èsser lo pus original.
 
Aqueste roman de Pau Arena es un volum de mai de la literatura occitana francofòna que nos balha Eric Chaplain e sas Edicions dels Regionalismes. Qual lo metrà un jorn dins son vestit occitan? Quora aurem pro de volontat per nos reapropriar çò que nos aperten? Anem! Valents d’Occitània, pro d’esperar, als vòstres clavièrs!
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 

---

ARÈNE, Paul, 2011, La chèvre d’or, Edicions dels Regionalismes, 176 paginas.