Na Dorothy Carrington es estada estudianta a Oxford abans d’èsser jornalista. De 1948 fins a la siá mòrt demorèt quasi de longa en Corsega. Es estada çò que se pòt dire una de las primièras “corsològas” de l’istòria. Estudièt lo país dins totas sas especificitats. Al moment de son primièr sejorn dins l’illa s’interessava mai que mai a l’arqueologia. A aquela epòca la viatjaira britanica sabiá que s’anava daissar embelinar pel país. Cap de cavament seriós èra pas estat entreprés. Los quites sits de las estatuas-menirs de Filitosa èran encara en bosiga. Es aprèp los articles de Dorothy Carrington dins de revistas especializadas que lo govèrn francés concediguèt qualques crèdits a qualques cercaires per entamenar un trabalh scientific sus qualques sits de l’illa. Es de notar a aquel prepaus que uèi encara, dins lo sistèma jacobin, las campanhas de cavaments arqueologics dependon del bon voler de l’estat. La devolucion plena e sencera dels afars culturals al poder politic còrs demòra una question d’actualitat.
 
Aquel libre de Dorothy Carrington es estat bèl primièr publicat en anglés. N’avém aquí una traduccion en francés de Magdalena Cheyrouze. Es una vertadièra monografia de Corsega, e mai se lo mot es pas emplegat dins la presentacion de l’òbra. L’autora i fa la sintèsi subre las recèrcas dins totes los domenis de las coneissenças fisicas e umanas. Dels aspèctes geologics, botanics, geografics en passant per los estudís etnografics, preïstorics e istorics, aquel obratge es probablament lo que clau l’essencial de çò que foguèt e qu’es Corsega. Es la resulta de perigrinacions qualques còps pintorescas d’un cap a l’autre de l’illa. Es tanben la soma sintetizada de milierats e de milierats de rescontres amb las gents del país.
 
Los ans 1950 son pas plan alonhats de nosautres, e pr’aquò quand òm legís los racontes dels viatges complits per l’autora en Corsega a aquel periòde, òm crei a una cachavièlha. Lo país es completament abandonat. Abandonat pel poder colonial e quitament per sos estatjants que van gaireben totes trabalhar sul continent. Cal dire que la guèrra de 1914-1918 sagnèt lo país e lo daissèt sens fòrças vivas. Fins als annadas 70 las quitas tèrras agricòlas demorèron en bosiga. La còsta orientala foguèt assanida e desbarrassada del paludisme pas qu’en 1945.
 
Dorothy Carrington fa dins son libre la descripcion d’un país desertic, amb una densitat de populacion de las mai estequidas. Pas que de mond vièlhs que subrevivián dels subsidis dels pus joves partits ganhar sas trempas endacòm mai. Pas d’estradas carroçablas, pas d’electricitat dins los vilatges, una vida que s’organizava coma dins los temps antics. En rapòrt amb la situacion actuala, semblava un país de desesperança, pr’aquò se tracta pas que d’un passat de seissanta ans.
 
Va caler que govèrn francés saupèsse pas que far dels pènegres per se remembrar que Corsega existissiá en defòra d’èsser pas qu’una plataforma militara en la Mar Mediterranèa. Alavetz, va investir dins la mesa en cultura de la còsta orientala al profièch, non pas dels còrses, mas dels repatriats d’Argeria. Aquela mesa en cultura de la plana orientala va coïncidir amb lo desvolopament del torisme. A partir dels ans 60 un desvolopament economic, lent mas generalizat, de l’illa se va enançar al benefici dels estrangièrs.
 
Mas lo sentiment nacionalista, sempre present dins l’istòria millenària d’aquel pòble, tornèt grelhar a aquel moment. Foguèt l’ocupacion de la cava vinicòla d’Aleria dins los ans 70 que tornèt vam als movements nacionalistas de reconquista. Aquel tressaut de dignitat nacionala es analizat amb objectivitat per l’autora. Los còrses se tornan apoderar de lor istòria e de lors tradicions d’independéncia politica al servici del poder democratic.
 
Alavetz, mercés a Dorothy Carrington e a un manat d’istorians còrses, los archius de la primièra republica constitucionala modèrna son espepissats e analisats al defèci dels intellectuals franchimands que contunhan de pensar, contra tota evidéncia istorica, d’aver inventat la democracia modèrna. A prepaus de la Constitucion paolina de 1755, la jornalista anglesa ne remembra lo preambul:
 
“La Dièta generala del pòble còrs legitimament mèstre de se, convocada pel capgeneral segon las modalitats establidas dins la ciutat de Corti aquestes jorns dels 16, 17 e 18 de novembre de 1755 , torna sa libertat politica al pòble”.
 
Aquesta Consulta, d’ara enlà permanenta e nomenada Dièta Generala, balha al país un tèxte constitucional “lèst a assumir la felicitat de la nacion”. E l’autora se n’exclama: “En legir aquestas regas, òm creiriá de percebre los accents de las grandas declaracions de las revolucions americana e francesa, pr’aquò enonciadas mai de trenta ans puèi”. Aquesta Constitucion votada per la Dièta de Corsega es una declaracion de libertat, e mai d’egalitat qu’acordava pas cap de títols ni de previlègis als nòbles, o als que se consideravan coma tals. D’alhors, Pasquale Paoli, qu’èra prigondament estacat a la doctrina de l’egalitat, escriguèt: “L’egalitat perfiècha es la causa mai desirabla dins un estat democratic”. Lo primièr estat egalitari e democratic modèrne èra nascut. Los estatsunidencs van reconéisser als còrses çò que lor devon en batejant pas mens de quatre vilas de lor país del nom de Paoli.
 
A la prima de 1769, a Ponte Novu, los franceses, a 30 000 soldats subrearmats contra 1 500 soldats mal armats, van negar dins la sang la primièra nacion democratica del mond modèrne. En omenatge als combatents còrses eroïcs, Voltaire va escriure, esmogut: “Pertot se pòt veire de valor, mas se vei de talas accions pas qu’en cò dels pòbles liures”. E los jacobins d’uèi pòdon encara, de longa e de contunh, eructar lors imprecacions contra la nacion còrsa qu’aquò i cambiarà pas res: la libertat democratica es nascuda en Corsega e non pas a París. Es una vertat istorica que se deu remembrar contra la memòria selectiva dels intellectuals e politicians franchimands. Una precocitat republicana còrsa qu’es insuportabla a fòrça fanatics de l’imperialisme francés.
 
Lo libre de Dorothy Carrington demòra actualament un dels mai complets subre la civilizacion e l’istòria còrsas. Es un obratge eclectic, documentat e prigond, indispensable per lo que vòl far coneissença amb aqueste país que porgiguèt a l’umanitat lo gost de la libertat e de l’egalitat. Un libre de legir.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 

---

CARRINGTON, Dorothy. La Corse. Edicions Arthaud, 2003. 350 paginas.