Après la venguda de liceans de la Val d’Aran en noveme passat, son 49 liceans qu’estúdian l’occitan a l’Isla de Baish (Gasconha Tolosana) e Sent Gaudenç (Comenge) que partiscón a la descubèrta d’Aran, de Catalonha e d’Aragon. Aqueres rescontres se hascón deu 27 d’abriu au 1r de mai gràcias a l’accion deus professors Miquèu Segalàs e Mir, Joan-Pau Ferrèr e Nicolau Rei-Bèthvéder.
 
Le prumèr jorn, les joens de l’Isla de Baish e de Sent Gaudenç visitèn le licèu de Vielha on podón rescontrar lor correspondent e sustot véser la realitat d’un licèu on l’occitan ei obligatòri. Ça’m par, la realitat es pas perfèita e les escolans vejón que le castelhan s’afortish coma lenga de comunicacion usuau. Mès la situacion de l’occitan au licèu d’Aran es pas brica de comparar dab la de la Gasconha tolosana e comengesa, on le gascon es espudit, facultatiu e largament desconegut peus joens. Un joen en Aran pòt pas hèr sense aver contactes regulars dab l’occitan quan dens l’Estat francés un licean tolosan hè soent tota la sua escolaritat sense enténer un mot d’occitan. Aqueste prumèr jorn deus rics que s’acabèc dab ua conferéncia de Jèp de Montoya sus l’istòria aranesa au Conselh Generau d’Aran que saboc recéber les liceans coma ac cau.
 
L’endeman 28 d’abriu, dab les explics precises de Claudi Aventin, les joens se podón passejar deu Plan de Beret, on la nèu èra presenta, a Arties. Gràcias a un sorelh generós, la montanha aranesa revelèc la sua beutat.
 
Le 29 d’abriu estoc le parat de visitar Lhèida e la sua catedrala de las polidas. Tanben rescontrèn professors e estudiants d’occitan d’Aitor Carrèra a l’universitat lheidatana. La recepcion a las facultats de Lhèida estoc un moment interessant on les liceans podón verificar que l’occitan hè objècte d’atencion e de proteccion en Catalonha quan dens l’Estat francés es de còps le mesprètz. Ligams deus interessants se hascón entre liceans gascons e estudiants d’occitan lheidatans. Les liceans podón constatar qu’es sustot le catalan que s’enten a las carrèras de Lhèida. Èra luenh de l’imatge prefabricat que da l’Educacion Nacionala francesa d’ua Espanha totalament castelhanizada.
 
Le 30 d’abriu angón a Barcelona. Après la tradicionau visita de las Ramblas o deu Barri Gòtic, les joens gascons montèn au Castèth de Montjuïc entà ua visita originala. Dumpèi uas annadas aquera èx-preson franquista ei tornada prene en carga per la municipalitat de Barcelona. Ne hascón un lòc de memòria. Le sit es tanben interessant pr’amor qu’es un bèthvéser que permet d’espiar tot le pòrt e la ciutat de Barcelona.
 
Le jorn deu retorn, les liceans passèn per Aragon on vejón que la realitat lingüistica es diferenta de Catalonha. En se passejar per l’Estanh de Mediano, l’Aïnsa e Bielsa que descobriscón endrets on la lenga aragonesa se pòrta mau. Vertat ei que l’aragonés, coma l’occitan en França, patish de pas estar oficializat.
 
Dab l’ajuda de la region Miegjorn-Pirenèus, un DVD serà produit dab vidèos deu viatge e las presentacions en occitan de tots les escolans de l’escambi.
 
De notar tanben qu’aqueste escambi occitan interestatau se poiré perseguir dab un projècte mès ambiciós encara. L’idèa, per la prima de 2016, seré de hèr un escambi occitan sus tres Estats: Espanha, França e Itàlia. Atau liceans gascons d’Aran, de Comenge e de Tolosan anguerén a las Valadas Occitanas d’Itàlia rescontrar joens. Un concèrt de musica occitana, dab la participacion deus liceans, se poiré hèr a la fin deu rescontre 2016. Seré le prumèr còp que se haré un rescontre occitan damb joens gessits de tres estats diferents.
 
 
 
Nicolau Rei-Bèthvéder