Pensi pas mai necessari de presentar longament l’autor als legeires de Jornalet. L’occitan Elisèu Reclús (1830-1905) foguèt un dels pus grands geografs de son temps. Foguèt tanben un bèl umanista que sas accions al servici del desvolopament de l’umanitat tota faguèron d’el un proscrich dins l’estat francés. S’anèt exiliar mai d’un còp en Belgica e en Soïssa.
Se prèsi tant los obratges d’Elisèu Reclús, es pas tant per çò que son d’extraordinaris e meravilhoses apleches de vulgarizacion scientifica; se los prèsi es per çò qu’aligan a aquesta primièra qualitat, una segonda qu’es pas tanpauc de las mendres. Son de libres de poesia blosa. Per çò que, ne convendretz, i a mai d’un biais de presentar las causas. E mai las pus reguèrgas de las demostracions scientificas, sens demenir lor pes scientific, pòdon èsser adornadas d’un pauc de fantasiá. Es aquò qu’Elisèu Reclús sabiá far. Aviá lo biais de presentar las causas que semblan las mai complicadas amb de frasas simplas e leugièras. Dins sos escriches, usa d’abodaments discursius que, ni cort ni costièr, van a l’essencial de çò que caliá demostrar.
Sabi pas quinas foguèron las escasudas, los succèsses de sos libres al moment de lor publicacion primièra, mas balhariái la mirga de mon ordenador al cat, que se deguèron vendre a centenat de milierats, a una epòca (fins del sègle XIXn) ont malaürosament totòm sabiá pas legir. Un temps ont lo libre èra un produch carissim.
Aquesta Istòria d’un rèc comença fòrt: “Qu’es aquò un rèc, senon lo sit graciós ont vegèrem son aiga s’enfugir jos l’ombratge dels tremols, ont vegèrem se brançolar sas èrbas serpentinas e fremesir los joncs sus sos isclets? Lo ribal enflorit ont presàvem tant de nos espandir al solelh en somiant de libertat, lo sendarèl torçut que bordeja l’ondada e que seguissèm dapasset en agachant l’anar de las aigas. Aquí çò que, gaireben completament descrich dins nòstra mementa, es lo rèc nòstre”. Solide qu’amb d’introduccions d’aquesta mena avem lèu enveja de caminar al costat d’Elisèu Reclús.
Aquel òme èra d’una cultura immensa. Aquò li permetiá d’èsser just dins mai d’un domeni de las activitats umanas. Òc ben, Elisèu Reclús èra un umanista que dins cent ans encara serà un plaser de lo legir. Malgrat lo cambiament climatic que met l’umanitat tota en perilh, la natura demòra la natura. Un rèc demòra un rèc e la descripcion d’un riu se deurà far amb una causida personala de mots. Es aquí qu’Elisèu Reclús es excellent. Es amb sa sensibilitat tota particulara e plan perpensada que nos prepausa sa vision del rèc. Entre sciéncias e poesia, nos passeja dins una natura encantarèla. O avètz comprés, un còp de mai me soi daissat prene pel fachin redaccional de l’autor.
Gascon, Elisèu Reclús a una sensabilitat per la cultura occitana. E mai s’aquò es pas clarament dich per un òme format a l’escòla de “l’universalisme francés”, fa sovent, benlèu a contravoler o mai probablament sens o saber, referéncia a la produccion occitana: “Quant pòt èsser graciosa aquesta sorsa que lo vièlh Ingres a sauput sasir e qu’a de gaire escalprada amb son pincèl”.
I a cent cinquanta ans s’escriviá pas coma s’escriu uèi. Lo lirisme d’Elisèu Reclús es dels pus sostenguts. L’escrivan d’uèi deu aver la curiositat de legir los autors ancians. Non pas per los degaunhar, mas per mesurar los cambiaments de mentalitat. Es una banalitat d’o dire, mas oblidèssem pas que sèm los eiretièrs de las generacions precedentas. Dins totes los demenis de l’activitat umana, aprofechem las errors e las reüssidas de nòstres davansièrs. Elisèu Reclús o explica plan dins son libre.
Dins son obratge, l’autor nos prepausa una polida metafòra quand compara la vida umana al rèc que vendrà riu, puèi flume: “Aluserpit e cridaire coma lo jovent que dintra dins la vida, reguitna e se lança a còps de butassals desordenats; el tanben s’apasimarà, alentirà son escorreguda en arribant dins la plana orizontala e mornha”. Rai! Amb lo temps e la longor de la caminada, las causas s’aplanisson.
Ja de son temps, Elisèu Reclús denonciava la marrida gestion de las ressorsas naturalas. Dins aqueste libre denóncia la subrepesca dins los rius: “Dins son imprevesença golarda, l’uman a quitament completament exterminat de nombrosas espècias qu’autres còps vivián dins los rècs. Non solament se serviguèt de filats que barran lo riu de part en part e aital empresona la populacion tota; mas aguèt tanben recors a la poison per destruire d’un còp las multituds”. Ja, amb los progrèsses tecnics naissents, la question de l’utilizacion senada d’aquestas tecnicitats novèlas se pausava. Almens de pensaires avançats, coma o èra Elisèu Reclús, la se pausavan e la pausavan publicament.
Non pas que l’autor foguèsse estat contra lo progrès, mas sabiá qu’aqueste anava engendrar un questionament etic subre son utilizacion e son mestritge. De son temps pressentissiá la malparada d’una fugida a la ronza cap al desastre ecologic. D’aquel ponch de vista se pòt dire qu’Elisèu Reclús foguèt un precursor en ecologia. Fa cent cinquanta ans avertissiá l’umanitat de se mesfisar de sas incoeréncias. Semblariá —es lo mens que se pòsca dire— que sa paraula siá pas estada ausida. D’efièch, dins las metropòlis actualas las autoritats politicas espèran que se pòsca pas mai polsar per arrestar la circulacion automobila. Puslèu que de prevenir, son de longa a parar lo pièger.
Elisèu Reclús èra de longa a ensajar de maridar, pel melhor, progrès e preservacion del mitan natural. “Lo corrent del rèc servís a reduire lo gran en farina. Tanplan poiriá servir a pastar aquesta farina se nos veniá de li fisar aqueste trabalh”; pas qu’amb aquesta frasa se compren que l’anarquista Elisèu Reclús èra un òme de progrès dins totas las accepcions que pòt aver lo mot. Sabiá, e mai o torna dire dins aqueste libre coma dins sos autres, que del progrès tecnic naisseriá lo progrès social. Amb los anarquistas de la fin del sègle XIXn, preconizava mens de trabalh e un pauc mai de cultura. Es per aquò, qu’a l’epòca, anavan far d’alfabetizacion dins los ostals del pòble.
Qualques còps es bon de viatjar dins lo temps. Aquò permet de tornar metre las idèas en perspectiva.
Sèrgi Viaule
RECLÚS, Elisèu. Histoire d’un ruisseau. Edicions dels Regionalismes, 2011. 216 paginas.
Se prèsi tant los obratges d’Elisèu Reclús, es pas tant per çò que son d’extraordinaris e meravilhoses apleches de vulgarizacion scientifica; se los prèsi es per çò qu’aligan a aquesta primièra qualitat, una segonda qu’es pas tanpauc de las mendres. Son de libres de poesia blosa. Per çò que, ne convendretz, i a mai d’un biais de presentar las causas. E mai las pus reguèrgas de las demostracions scientificas, sens demenir lor pes scientific, pòdon èsser adornadas d’un pauc de fantasiá. Es aquò qu’Elisèu Reclús sabiá far. Aviá lo biais de presentar las causas que semblan las mai complicadas amb de frasas simplas e leugièras. Dins sos escriches, usa d’abodaments discursius que, ni cort ni costièr, van a l’essencial de çò que caliá demostrar.
Sabi pas quinas foguèron las escasudas, los succèsses de sos libres al moment de lor publicacion primièra, mas balhariái la mirga de mon ordenador al cat, que se deguèron vendre a centenat de milierats, a una epòca (fins del sègle XIXn) ont malaürosament totòm sabiá pas legir. Un temps ont lo libre èra un produch carissim.
Aquesta Istòria d’un rèc comença fòrt: “Qu’es aquò un rèc, senon lo sit graciós ont vegèrem son aiga s’enfugir jos l’ombratge dels tremols, ont vegèrem se brançolar sas èrbas serpentinas e fremesir los joncs sus sos isclets? Lo ribal enflorit ont presàvem tant de nos espandir al solelh en somiant de libertat, lo sendarèl torçut que bordeja l’ondada e que seguissèm dapasset en agachant l’anar de las aigas. Aquí çò que, gaireben completament descrich dins nòstra mementa, es lo rèc nòstre”. Solide qu’amb d’introduccions d’aquesta mena avem lèu enveja de caminar al costat d’Elisèu Reclús.
Aquel òme èra d’una cultura immensa. Aquò li permetiá d’èsser just dins mai d’un domeni de las activitats umanas. Òc ben, Elisèu Reclús èra un umanista que dins cent ans encara serà un plaser de lo legir. Malgrat lo cambiament climatic que met l’umanitat tota en perilh, la natura demòra la natura. Un rèc demòra un rèc e la descripcion d’un riu se deurà far amb una causida personala de mots. Es aquí qu’Elisèu Reclús es excellent. Es amb sa sensibilitat tota particulara e plan perpensada que nos prepausa sa vision del rèc. Entre sciéncias e poesia, nos passeja dins una natura encantarèla. O avètz comprés, un còp de mai me soi daissat prene pel fachin redaccional de l’autor.
Gascon, Elisèu Reclús a una sensabilitat per la cultura occitana. E mai s’aquò es pas clarament dich per un òme format a l’escòla de “l’universalisme francés”, fa sovent, benlèu a contravoler o mai probablament sens o saber, referéncia a la produccion occitana: “Quant pòt èsser graciosa aquesta sorsa que lo vièlh Ingres a sauput sasir e qu’a de gaire escalprada amb son pincèl”.
I a cent cinquanta ans s’escriviá pas coma s’escriu uèi. Lo lirisme d’Elisèu Reclús es dels pus sostenguts. L’escrivan d’uèi deu aver la curiositat de legir los autors ancians. Non pas per los degaunhar, mas per mesurar los cambiaments de mentalitat. Es una banalitat d’o dire, mas oblidèssem pas que sèm los eiretièrs de las generacions precedentas. Dins totes los demenis de l’activitat umana, aprofechem las errors e las reüssidas de nòstres davansièrs. Elisèu Reclús o explica plan dins son libre.
Dins son obratge, l’autor nos prepausa una polida metafòra quand compara la vida umana al rèc que vendrà riu, puèi flume: “Aluserpit e cridaire coma lo jovent que dintra dins la vida, reguitna e se lança a còps de butassals desordenats; el tanben s’apasimarà, alentirà son escorreguda en arribant dins la plana orizontala e mornha”. Rai! Amb lo temps e la longor de la caminada, las causas s’aplanisson.
Ja de son temps, Elisèu Reclús denonciava la marrida gestion de las ressorsas naturalas. Dins aqueste libre denóncia la subrepesca dins los rius: “Dins son imprevesença golarda, l’uman a quitament completament exterminat de nombrosas espècias qu’autres còps vivián dins los rècs. Non solament se serviguèt de filats que barran lo riu de part en part e aital empresona la populacion tota; mas aguèt tanben recors a la poison per destruire d’un còp las multituds”. Ja, amb los progrèsses tecnics naissents, la question de l’utilizacion senada d’aquestas tecnicitats novèlas se pausava. Almens de pensaires avançats, coma o èra Elisèu Reclús, la se pausavan e la pausavan publicament.
Non pas que l’autor foguèsse estat contra lo progrès, mas sabiá qu’aqueste anava engendrar un questionament etic subre son utilizacion e son mestritge. De son temps pressentissiá la malparada d’una fugida a la ronza cap al desastre ecologic. D’aquel ponch de vista se pòt dire qu’Elisèu Reclús foguèt un precursor en ecologia. Fa cent cinquanta ans avertissiá l’umanitat de se mesfisar de sas incoeréncias. Semblariá —es lo mens que se pòsca dire— que sa paraula siá pas estada ausida. D’efièch, dins las metropòlis actualas las autoritats politicas espèran que se pòsca pas mai polsar per arrestar la circulacion automobila. Puslèu que de prevenir, son de longa a parar lo pièger.
Elisèu Reclús èra de longa a ensajar de maridar, pel melhor, progrès e preservacion del mitan natural. “Lo corrent del rèc servís a reduire lo gran en farina. Tanplan poiriá servir a pastar aquesta farina se nos veniá de li fisar aqueste trabalh”; pas qu’amb aquesta frasa se compren que l’anarquista Elisèu Reclús èra un òme de progrès dins totas las accepcions que pòt aver lo mot. Sabiá, e mai o torna dire dins aqueste libre coma dins sos autres, que del progrès tecnic naisseriá lo progrès social. Amb los anarquistas de la fin del sègle XIXn, preconizava mens de trabalh e un pauc mai de cultura. Es per aquò, qu’a l’epòca, anavan far d’alfabetizacion dins los ostals del pòble.
Qualques còps es bon de viatjar dins lo temps. Aquò permet de tornar metre las idèas en perspectiva.
Sèrgi Viaule
RECLÚS, Elisèu. Histoire d’un ruisseau. Edicions dels Regionalismes, 2011. 216 paginas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Los chantaires d'eisspression occitana se podon estre tanben v-un bon meian de far conutre las nòstras cultura e linga par los mai jòunas generacions occitanas e, pardeque pas, far que se sentisson occitans maitot, crese qu'aquò-es un bon comencament, non pas? Coma d'autres chantaires engajats nos an enteressats a d'idèas politicas o de causas justas... Tanben, z-es coma quò que d'amics an conegut l'apartenéncia d'Auvèrnha a Occitània...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari