Los legeires afogats de Jornalet coneisson ja un pauc Alexandra David-Néel per çò qu’aguèri l’escasença de far, en debuta d’annada, la presentacion d’un de sos primièrs libres, Femenista e Libertària. Aqueste, per los que se’n rebremban, relata son accion militanta d’abans lo chaple grand de 1914-1918. Es de creire qu’aquesta femna aguèt mai d’una vida. E mai en disent aquò devi pas èsser plan luènh de la vertat.
 
Mai qu’un jornal de viatge, tal coma es presentat, amb un tan grand abonde de detalhs, aqueste Viatge d’una Parisenca a Lhasa revèrta lo jornal de campanha. D’efièch, tre la debuta de sa temptativa, la mission d’arribar fins a Lhasa es compresa per Alexandra David-Néel, non pas a fièch coma una campanha militara, almens coma una mena d’accion comando.
 
Es a cinquanta sièis ans qu’Alexandra David-Néel entrepren aquel viatge. Aquò’s una donada que cal pas jamai pèrdre de vista. Cossí una femna d’aquela edat poguèt endurar las rigors d’un tal viatge de uèch meses? Una escorreguda que se faguèt, per part, en ivèrn. Dins una encontrada ont se tractava de passar certans còls que podián aténher mai de 5000 mètres d’altitud.
 
Dins aqueste Viatge d’una Parisenca a Lhasa, Alexandra David-Néel conta un moment donat cossí de païsans paures e repaures pòdon èsser portats, per fòrça, a manjar de caraunhadas. Ela tanben, mai d’un còp, mangèt de carn mai qu’abenada. Cossí, en uèch meses, aver pas jamai agantat una intoxicacion alimentària dins aquelas condicions? Es la question que lo legeire arrèsta pas de se pausar a mesura que vira las paginas del libre. Caliá una tras que brava santat e una immunitat a la toxinas apevada sus una formidabla constitucion fisica per aver traversat tantas espròvas de totas menas.
 
Oblidèssem pas, tanpauc, qu’aquela exploracion se faguèt dins de condicions de clandestinitat, compte tengut qu’a aquel moment Tibet èra tampat als occidentals. Èra almens enebit a las femnas. Un dins l’autre, se pòt pas dire que se tractava d’una passejada toristica. D’ont mai qu’als tempèris e a la rusticitat de las condicions de viatge, cal ajustar los brigands e los sacamands dins certanas regions. Mas tanben lo fach que las feràmias trevavan lo parçan (pantèras, lops, orses e autres amators de carn fresca).
 
La reüssida del viatge foguèt possibla per doas rasons. La primièra es qu’Alexandra David-Néel, abans d’entreprene son escomesa, visquèt en Tibet mai d’un desenat d’annadas. Adoncas coneissiá perfièchament la lenga tibetana escricha e orala. La coneissiá quitament dins mai d’un dialècte. La segonda rason que li permetèt de ben capitar es qu’èra acompanhada de son filh adoptiu qu’èra del país e que subretot èra lama. La fonccion religiosa de son filh lor dobriguèt fòrças pòrtas quand se debanava lor perilhosa caminada. Son libre es clafit d’anecdòtas sus aquel sicut. Los perilhs èran talament nombroses qu’òm se demanda per quin “miracle” arribèron salves a Lhasa. Aquí, torni pensar als perilhs sanitaris e igienics. Qu’en Tibet, en aquela debuta dels ans 1920, totòm manjava pas a son sadol.
 
Abans d’aver legit aqueste libre aviái una vision idillica del “País de la Nèus”. Amb son bodisme portat al reng de religion d’estat, pensavi innocentament que la politica se fasiá a l’unanimitat darrèr lo dalai lama e los potentats que l’enrodavan dins lo palais de Potala.
 
Que non pas! Aprenèm amb aqueste obratge qu’en 1924, los notables que fan foncionar lo pauc d’administracion que compta lo país son devesits entre los que se vòlon metre jos la proteccion de l’empèri britanic e los que se vòlon metre jos la proteccion de l’empèri chinés. Mas cap a pas idèa d’aver una politica d’independéncia nacionala.
 
Cal dire que per aver l’ambicion de servar sa libertat, auriá calgut que Tibet foguèsse en mesura de la poder aparar. Mas Tibet èra un país paure e geograficament enclavat qu’a la debuta dels ans 1920 aviá quitament pas una rota carroçabla. E mai, Lhasa èra pas capabla d’administrar tot lo país. Certanas regions èran contrarotladas per de potentats locals que fasián çò que volián sus lor territòri. Per far cortet, tot anava a la ronza. Tibet aviá una concepcion arcaïca de l’estat qu’èra luènh de correspondre als canons dels estats occidentals.
 
Cossí que ne vire, dins son libre, Alexandra David-Néel fa allusion a la lucha que se liurèron al Potala partisans pròchineses e partisans pròbritanics. Ieu que pensavi lo país dels monges una encontrada de non-violéncia, soi estat servit. Soi decebut d’i aprene los assassinats politics, las execucions somàrias (qualques còps amb torturas), los empresonaments arbitraris, etc., etc.
 
Al luòc d’ensajar de crear una indústria metallurgica e manifacturièra qu’auriá permés al país de fabricar sas pròprias armas per aparar son independéncia nacionala, los notables del dalai lama s’estripavan a bèl èime. Atal traçavan una autoestrada rectilinèa sus la quala se ronzèt China. Coneissèm la seguida… aquí lai menèt la teocracia en Tibet: a l’invasion del país per una armada estrangièra lèu seguida d’una colonizacion de poblament que risca de s’acabar per una desaparicion totala de l’identitat tibetana. Aquò malgrat los esfòrces actualament desplegats per una resisténcia de non-violéncia activa.
 
La situacion de Tibet que coneissèm uèi, ja, en 1924, Alexandra David-Néel la pressentissiá. Cal dire que s’aviá una coneissença perfiècha de Tibet (i passèt en tot un quinzenat d’annadas), aviá tanben una cultura politica globala mercés a sa pluriculturalitat. Ja, a l’epòca aviá clarament lo sentiment que lo país anava tot a l’estraç e que se’n tirariá pas salve.
 
Dins aqueste obratge Alexandra David-Néel fa òbra d’etnologia. Soi estonat de me mainar que de longa servèt lo reculament de la scientifica per rapòrt a la religion mentre que l’estudièt pendent d’annadas longas, embarrada siá dins de mostièrs, siá dins d’ermitatges. Jamai perdèt pas lo sens de la racionalitat. De totjorn se considerèt per èsser una orientalista al servici de las sciéncias. Arrestèt pas de prene de nòtas quand se debanavan los uèch meses que durèt sa barrutlada clandestina per poder rejónher Lhasa.
 
Alexandra David-Néel, es una banalitat d’o dire, foguèt una femna de caractèr amb una volontat excepcionala. N’endurèt de totas per poder ben capitar son escomesa. Sabiá que d’un moment a l’autre podiá morir de son audàcia. N’aviá acceptat la possibilitat abans de s’encaminar. Non solament i aviá los perilhs del relèu e del clima (se podiá morir de freg a 5000 mètres d’altitud), mas i aviá tanben de regions infecidas de destrocelaires prèstes a tuar per un parelh de sabatas e una manrega. D’ont mai qu’èran dins un país ont sabián qu’avián pas de compte de rendre a degun.
 
Alexandra David-Néel èra una rotarda de la grand epòca de l’Entre Doas Guèrras. Orientalista de terren, foguèt una scientifica que banhèt la camisa e saupèt prene de riscas. Aquò l’empachèt pas de se far vièlha e de morir a 101 ans a Dinha, en Occitània.
 
Amb aqueste libre, los qu’aiman los viatges e prèsan las aventuras seràn plan servits. Aqueste raconte es tanben un obratge de suspens. Amb son filh adoptiu, milanta còps manquèron de se far reconéisser e arrestar. Dins aquel cas, que se seriá passat? Sabiá ela que podiá anar fins a se far fusilhar per espionatge. Aqueste libre es intemporal. Demorarà longa mai d’actualitat per çò que las aventuras umanas son universalas.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
_________________________________
DAVID-NÉEL, Alexandra, 1927 (1982), Voyage d’une Parisienne à Lhassa, Presse Pocket, 380 paginas