Se presentèt lo 9 de junh passat, al sèti del CAÒC a Barcelona, lo diccionari occitan-catalan de Joan-Daniel Bezsonoff. En seguida, lo jornal catalan Vilaweb publiquèt un rapòrt del jornalista Martí Crespo que cresèm fòrça interessant pels legeires de Jornalet, e aicí lo reprodusèm traduch en occitan.

La presentacion del Diccionari occitan provençal-catalan aviá luòc lo 9 de junh a las 7 del ser a la sedença del CAÒC, l’activa ambaissada d’Occitània a Barcelona. I arribèri cinc minutas abans, just per pescar al vòl la darrièra frasa en provençal de l’autor, Joan-Daniel Bezsonoff, al microfòn de Barcelona TV: “L’occitan es l’imatge de çò que se pòt passar en Catalonha Nòrd d’aicí a dètz o vint ans.” De frasas semblablas, ne daissèt sortir qualques unas pendent un acte que fin finala comencèt cinc minutas mai tard perque apareissiá pas l’editor, Josep Maria Orteu, de Llibres de l’Índex: “Se fa quinze ans qu’esperavi de publicar aqueste diccionari, ara pòdi esperar quinze ans de mai l’editor”, çò se resignava Bezsonoff, escarniós.
 
Joan-Daniel Bezsonoff es romancièr, professor, èx-francés e poliglòt. Ansin lo presentèron e ansin se reconeguèt. Sus la passion per l’occitan provençal, ne porgissiá de pistas dins un de sos quinze romans e libres autobiografics, Una educació francesa (2009): a dotze ans, quand viviá a Canas, ausiguèt amb suspresa e curiositat pel primièr còp una convèrsa en provençal entre dos òmes. Aquò li faguèt venir l’enveja de legir l’abondosa e excellenta literatura dels felibres e mai tard finiguèt que l’aprenguèt a l’Universitat de Niça. Mas per anar de l’ausir, de lo legir e de lo saber a n’escriure un diccionari, deguèt intervenir una circonstància tras que personala: “Fa aperaquí quinze ans, aguèri un morbin amorós tras que fòrt, d’aqueles que solament me daissavan doas opcions: o me tuar o m’acarar a un prètzfach que m’absorbiguèsse fòrça. Per de questions practicas, me decidiguèri per la segonda opcion e aguèri idèa de far un diccionari provençal-catalan.”
 
Amb catòrze mila intradas extrachas mai que mai de vint ans de lecturas poeticas en provençal, assegurèt qu’èra pas un lexic ni un diccionari pesant ni pesuc, mas una promenada en Provença o una antologia literària, puèi que totes los tèrmes incorpòran la correspondéncia amb las autras varietats de l’occitan (“Es una bona descripcion del provençal e una iniciacion a las autras variantas”) e, fòrça sovent, s’inclutz de citacions d’autors locals: “Me pòdon acusar de plagi, de fach, perque l’ai pas fach ieu, l’an fach los autres.”
 
Sus l’objectiu d’aquel “diccionari uman”, expliquèt qu’èra de facultar la lectura de l’occitan als catalans e de lor far “lo granièr de mots” que lo representa aquela lenga sòrre, “amb los meteisses paires” que la nòstra: “Vòli far entendre als catalans fins a quin ponch nòstra lenga es contaminada pel castelhan.” E exprimiguèt non pas un sòmi, coma Martin Luther King, mas dos: que totes los professors de catalan ajan coneissença de l’occitan e que “dins una Catalonha liura, rica e plena, i aja una estatua de Frederic Mistral dins cada baloard.” “Es un dever nacional [pels catalans] de se perfeccionar en occitan”, çò concluguèt, “e de legir Mistral!”
 
Al moment de las intervencions del public, m’interessava d’escotar la responsa que Bezsonoff donariá amb sa clarvesenta irreveréncia a la question mai indefugibla del ser, sus la situacion actuala de l’occitan: “Lo catalan, aicí, malauteja, mas vivassa; en Catalonha Nòrd diriam qu’a lo sida, tras qu’avançat, mas se manten amb de coctèls de medicaments e de terapias, e aquò li permet de sortir de la cambra e, de tant en tant, d’anar crompar lo jornal. L’occitan es diferent, e aquò depend de las regions. En Provença maritima, es un vièlh de nonanta cinc ans qu’a pas enveja de viure. Es una lenga secreta, esconduda, a l’estat salvatge, natural.”
 
“Fariá besonh un miracle per la salvar...”, çò reconeissiá amb pauca fe. Mas en seguida se reprenguèt: “Pasmens, la Bona Maire parlèt en occitan al santuari de Lorda!” E insistiguèt, ja mai positiu: “Tant que viu la bestiòla, i a d’espèr.” Un espèr que passa mai pels sòus que non pas per la cultura (“Mai que de grands poètas, coma lo quite Mistral, çò important per salvar las lengas son los sòus, solament l’economia las pòt salvar”) e, tanben, passa just per nòstre ostal: “S’avèm l’astre de veire una republica catalana, cresi qu’aquò pòt aver de consequéncias fòrça importantas en Catalonha Nòrd e, de manièra indirècta, en Occitània.”
 
 
 
 
Martí Crespo
Article publicat originàriament en catalan dins Vilaweb