D’en primièr, me faguèt plaser de trobar en exèrg del libre una cançon de la Paura Jacmelina. Las joves generacions coneisson benlèu pas aquela cantaira de la “Nòva cançon” de las annadas 1970; mas aquò deuriá desrevelhar qualques bons sovenirs a cò dels “vièlhs seissanta-uèitards” de mon calibre. Nostalgia o pas, seriá plan que los disques d’aquesta requista artista, tròp lèu desapareguda, siaguen tornarmai editats aqueste còp en format Disc Compacte. Me sembla que son enregistraments e òbras intemporals. La cultura nòstra auriá a i ganhar. I a tantas causas de far…
 
Mas, tornem-ne a Marcèu Esquieu e a sas Talveradas. Aqueste obratge es lo libre tresen de sas òbras completas publicadas, en 2004, per l’Institut d’Estudis Occitans en cinc volumes. Aqueste, compren una part de sos tèxtes en pròsa. Son de pèças que son estadas publicadas dins de revistas, e mai que mai dins “Camins d’Estiu” que, coma cadun sap, es la revista de l’Escòla Occitana d’Estiu. Un butletin que lo quiti Marcèu Esquieu ne foguèt de temps lo cap-redactor aprèp n’èsser estat son fondador.
 
Çò que suspren de tira, aquò’s la diversitat dels tèxtes qu’an per origina de sicuts plan diferents. aquò pòt èsser un omenatge a un parçan o a un personatge, mas tanplan pòdon far referéncia a d’unes eveniments o faches istorics. L’inspiracion de l’òme de teatre èra polifòrma, mas subretot respondiá, çò me sembla, a l’urgéncia militanta. Ça que la, tot çò qu’èra uman l’interessava e tanplan, quand aquò ne virava, porgissiá son gran de sal al debacte.
 
De cultura classica, Marcèu Esquieu passava del popular al sabent sens parpelejar nimai se pausar de questions metafisicas. La fòrça intellectuala de Marcèu es estat qu’a pas jamai estaloirat sa cultura, pr’aquò plan pus vasta que çò que daissava paréisser. Marcèu Esquieu coneissiá tròp la cultura classica per mespresar la cultura populara. Èra un ligam viu e permanent entre las doas. Aquesta complementaritat se perceb de longa dins son òbra, dins tota son òbra.
 
Un còp de mai mercés a l’Estitut d’Estudis Occitans de nos aver fach lo present de recampar aquestas pèças esparpalhadas dins butletins e revistas mai o mens institucionalizats. Un trabalh que se deuriá far per totes los escrivans e pensi aquí a Cristian Rapin, son complici d’Escòla Occitana d’Estiu.
 
Segon las pèças e lor genre, l’escritura de Marcèu Esquieu es saquejada al possible. Generalament la frasas son tras que cortetas. Tanplan se limitan a una interrogacion, una apostròfa o una exclamacion. Cada paragraf fa pas que qualques frasas. A n’aquò cal ajustar que gaireben cada tèxte conten de dialògues, subretot quand se tracha del contengut transcrich de las emissions de television que virèt per França 3 Bordèu quand aquesta cadena virava encara en occitan. Res d’anomal dins aquel biais d’escriure per los que coneguèron lo Paure Marcèu. Aquela manièra d’alestir sa pròsa faguèt sa marca de fabrica. Foguèt son originalitat artistica e expressiva prigonda.
 
Aqueles tèxtes de longa sincopats, correspondan a la personalitat del sauta-en-banca que foguèt l’autor. Me congosti longamai de sas metafòras e de sas allusions plan sentidas, mas totjorn benvolentas. La generositat de l’òme transpareis dins la generositat de l’òbra.
 
Caldriá pas tanpauc desbrembar l’inventivitat de Marcèu Esquieu. Una inventivitat que ven en partida del pòble. Per çò que l’autor agenés, al rebat de son davancièr Jansemin, es totjorn estat e demorat del pòble. D’alhors, li arriba d’o dire directament dins aquestas Talveradas. Son escritura, per tan teatrala foguèsse a passas, es pas jamai sens poesia. Lo lirisme es lo buf de la pròsa esquieunenca. Naseja de longa a flor de mot. Lo legeire va d’emocions en emocions, çò que fa son contentament de viure dins sa lenga.
 
Pasmens, se la diversitat dels tèxtes prepausats dins aqueste volume es una originalitat en meteis temps qu’una riquesa; ça que la, los tèxtes de las emissions de television que Marcèu Esquieu virèt dins las annadas uèitanta son a prene per çò que son, valent a dire mai scenaris que non pas òbras vertadièrament literàrias. Per èsser complet devi ajustar que son pas nombroses e que, tot comptat e rebatut, es normal de los trobar dins un volume entitolat “Talveradas”.
 
Lo tèxte primièr que dobrís lo portal a “Espigada”, un capitol del volume, se ditz “Ma literatura”. Aqueste lo cal imperativament legir. Marcèu Esquieu, lo professor de literatura classica, règla sos comptes a l’Educacion Nacionala franchimanda e a son biais d’ensenhar las Letras classicas e las literaturas. I denonciá lo pedantisme francés e lo mesprés de l’universitat pel pòble. De totjorn Marcèu Esquieu foguèt emmaliciat d’èsser estat obligat de seguir un cursús que lo menèt luènh de la cultura qu’èra la seu. Dins aquel tèxte regreta l’artificialitat de la cultura que l’ensenhament francés li prepausèt e impausèt. Aquel tèxte, datat de 1978, val son quintal de cassolet!
 
Le recuèlh clau forra-borra de discorses, de prefàcias o posfàcias de libres, d’articles d’actualitat (forçadament passada), de rebrembis personals e se clava quitament sus d’omenatge a de personas desfuntadas. Fin finala avem aquí una mescladissa un bocinèl indigèsta. Un tal amontairament pòt pas aver que l’utilitat de servir d’elements istorics per un temps donat.
 
Legir aquela mena de libre de cap en cima necessita aver de fetge. O ai fach per disciplina. Cal considerar aqueste obratge coma una sèrva de testimoniatges ont se pòt anar posar dins son somari. Ça que la, es bon de saber qu’aquestes tèxtes, per desparièrs que foguessen, son ara recampats dins un volum a portada de cadun.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 

---

ESQUIEU, Marcèu. Talveradas. Edicions de l’Institut d’Estudis Occitans, 2004. 286 paginas.