Benlèu vos rebrembratz, estimats legeires, de cronicas que portavan de títols coma “Jorn de fèsta en vilatge manding”, “Un còp èra Fuladu” o “La politica de las lengas en Senegal”, o maitas encara… Foguèron atal 23 a èsser publicadas dins vòstre crane jornal, cada setmana, entre lo 13 de genièr de 2014 e lo 16 de julhet d’arunan. Aquestas se pòdon considerar coma tantes reportatges d’Aurelian Chayre, un jove roergàs partit se formar en Senegal dins l’encastre de sos estudis d’engenhaire en agronomia.
Abans de tornar en Casamança e en Senegal voldriái regretar cossí lo raconte es l’enfant paure de l’escrich occitan. Es de creire que los occitans son de longa dins la poesia e la ficcion. O son dins la repapiada del temps del papeta que mossava amb lo parelh, o alara son dins la literatura blosa. Semblariá que tanlèu saber escriure quatre mots dins la lenga de Mistral, cada occitan se sentís una vocacion de poèta.
Atanben fa gaug de veire que de mond començan a voler far despartir lors experiéncias de vida per mejan de l’escritura. Dins las autras culturas europèas, aquò’s corrent. Tanlèu que qualqu’un fa un quicòm d’un pauc excepcional (o que li sembla rar), còp sec se met a escriure e publicar sos espets o sos estaments d’arma. Se vei dins lo mitan dels esportius e dels artistas, mas tanben dins lo mond de la politica e quitament dins plan maites domenis d’activitat umana. Pensi aquí a qualques unes dels ancians ostatges qu’escapèron a la barbariá e qu’escriguèron lors malaventuras. Ça que la, vos parlarai pas aicí de las mestressas traïdas en amor. La darrièra coneguda vendèt son libre, se ma memòria me desfauta pas, a mai d’un million d’exemplars. Sens comptar que lo libre foguèt —a tant que far— traduch e publicat dins mai d’una lenga.
Sens anar fins a aquelas extremitats, me sembla que l’escrich occitan s’enriquiriá bravament de la publicacion de cèrtas experiéncias personalas. Se lo roman, la ficcion en general, demandan una imaginacion qu’es pas donada a totòm, lo raconte a l’avantatge de far de cada alfabetizat un escrivan potencial. Tot es bon pel raconte. Pas la pena d’èsser estada la mestressa d’un president de la republica per aver quicòm (d’interessant?) de desvelar. Fa qualques tempses d’aquò, una caissièra de supermercat escriguèt sus son blòg Internet son quotidian professional. Coma se ditz ara, a primièra vista lo projècte semblava pas portaire. Tot lo contrari! Aguèt tant e maites legeires que me’n remembri pas lo nombre. Cal creire que se’n passa de causas dins la vida d’una persona, e mai foguèsse caissièra.
Mas, s’o volètz plan, amb l’Aurelian Chayre, tornem jol mango. Es un raconte d’experiéncia. Se tracta d’una pròsa viva e dinamica. L’autor emplega una lenga de uèi per un lectorat del millenni IIIn. Es aürós de constatar que la lenga escricha a evolucionat ferme dempuèi qualques decennis. Amb A l’ombra d’un mango, avem una pròsa claufida de vocables tecnics tocant l’agronomia, l’alimentacion e las practicas agricòlas, ancestralas o mordèrnas. Mas pas sonque! Es tanben lo raconte de mai d’un rescontre. Es l’observacion d’una cultura diferenta. Nos es contada dins sos mendres detalhs coma dins sas grandas orientacions comunautàrias. Aurelian Chayre, coma totes los viatjaires, fa òbra d’etnologia. Non pas que l’etnologia siá sa preocupacion màger, mas, pas que lo fach de viure demest los pòbles d’aquela region de Senegal, aquò lo pòrta a de comparasons per rapòrt a çò que pòt conéisser de sas experiéncias anterioras en Occitània o endacòm mai. Pausa un agach, qualques còps interrogatiu, qualques còps ninòi, subre çò que descobrís. Qu’Aurelian Chayre, coma totòm dins aquel cas, demòre totjorn dins “la vertat subjectiva” de sas observacions.
Aquela mena d’obratge, sens èsser Cocanha, es quicòm de rar dins l’edicion occitana. Talament que podèm desirar que demòre pas isolat. Es de l’experiéncia de totas sas individualitats qu’una societat fa cultura e la societat occitana es pas endacòm mai que sus la planeta Tèrra. Causa coneguda siá!
Un testimoniatge es una ofèrta que cal acceptar coma un present preciós. Atanben devèm mercejar Aurelian Chayre d’aver agut l’èime de nos aver fach despartir aquel sejorn en Africa. De nos aver menat, dins la lenga, dins d’encontradas que sèm pas acostumats a trevar.
Mercés a Bruno Peiràs e a l’Alan Roch, centena de la seccion audenca de l’Institut d’Estudis Occitans, son estadas recampadas aquestas cronicas en un sol volum. Mai qu’aquò! An ajustat a l’obratge de documents annèxes tras que precioses. Demest aquestes trobam una pichona biografia d’Abdulaye Kande, un païsan de Casamança; una recèpta de cosina; un planponh de provèrbis puls que me pòdi pas empachar de vos en balhar dos: “Per tan longa que siá la coa del monard, li dolrà s’òm l’i fissa” e “Lo que se fa mossegar per l’elefant, es qu’o a a cercat”. Enfin, pel plaser de l’embessonatge de las lengas pul e occitana, traparetz tanben dins l’obratge un “lexic de subrevida en país pul”. Es lo resultat d’un acte vertadièr d’escambi frairal entre nòstres dos pòbles; mas es subretot l’expression d’un acte poetic blos. Qual aurà jamai besonh dins sa vida d’un lexic de subrevida en país pul? D’un autre latz, qual poiriá jamai dire “jamai”? L’obratge s’acaba per dos poèmas de Bammbee Baalnde, un poèta e romancièr pul.
Podèm pas passar per malha las tras que polidas fotografias qu’illustran e qu’apièjan aqueste raconte, probablament degudas al quite autor, mas ai pas sauput trobar cap de mençon per o assenhalar.
Es pecat que tot aquel trabalh siá presentat, non pas jos la forma d’un libre, mas d’una brocadura de format 21 x 29,7. Aquela mena de format revèrta mai lo quasèrn de vacanças que non pas l’edicion libresca que s’ameritava una tala soma de trabalh sus la lenga nòstra. Aquò se sap ben pro, la destinada d’un libre es pas la meteissa que la d’una brocadura. Res sembla pas mai un magazine qu’aquesta brocadura illustrada e sabèm ont acaban lor vida los magazines. Es d’ont mai regretable qu’es quitament pas una question d’estalvi. Per aitant que sàpia, lo format dintra pas per grand causa dins lo còst d’una edicion.
Sèrgi Viaule
CHAYRE, Aurelian, 2015, A l’ombra d’un mango [A l’ombra d’un manguièr], colleccion Vendémias, Institut d’Estudis Occitans, 60 paginas
Abans de tornar en Casamança e en Senegal voldriái regretar cossí lo raconte es l’enfant paure de l’escrich occitan. Es de creire que los occitans son de longa dins la poesia e la ficcion. O son dins la repapiada del temps del papeta que mossava amb lo parelh, o alara son dins la literatura blosa. Semblariá que tanlèu saber escriure quatre mots dins la lenga de Mistral, cada occitan se sentís una vocacion de poèta.
Atanben fa gaug de veire que de mond començan a voler far despartir lors experiéncias de vida per mejan de l’escritura. Dins las autras culturas europèas, aquò’s corrent. Tanlèu que qualqu’un fa un quicòm d’un pauc excepcional (o que li sembla rar), còp sec se met a escriure e publicar sos espets o sos estaments d’arma. Se vei dins lo mitan dels esportius e dels artistas, mas tanben dins lo mond de la politica e quitament dins plan maites domenis d’activitat umana. Pensi aquí a qualques unes dels ancians ostatges qu’escapèron a la barbariá e qu’escriguèron lors malaventuras. Ça que la, vos parlarai pas aicí de las mestressas traïdas en amor. La darrièra coneguda vendèt son libre, se ma memòria me desfauta pas, a mai d’un million d’exemplars. Sens comptar que lo libre foguèt —a tant que far— traduch e publicat dins mai d’una lenga.
Sens anar fins a aquelas extremitats, me sembla que l’escrich occitan s’enriquiriá bravament de la publicacion de cèrtas experiéncias personalas. Se lo roman, la ficcion en general, demandan una imaginacion qu’es pas donada a totòm, lo raconte a l’avantatge de far de cada alfabetizat un escrivan potencial. Tot es bon pel raconte. Pas la pena d’èsser estada la mestressa d’un president de la republica per aver quicòm (d’interessant?) de desvelar. Fa qualques tempses d’aquò, una caissièra de supermercat escriguèt sus son blòg Internet son quotidian professional. Coma se ditz ara, a primièra vista lo projècte semblava pas portaire. Tot lo contrari! Aguèt tant e maites legeires que me’n remembri pas lo nombre. Cal creire que se’n passa de causas dins la vida d’una persona, e mai foguèsse caissièra.
Mas, s’o volètz plan, amb l’Aurelian Chayre, tornem jol mango. Es un raconte d’experiéncia. Se tracta d’una pròsa viva e dinamica. L’autor emplega una lenga de uèi per un lectorat del millenni IIIn. Es aürós de constatar que la lenga escricha a evolucionat ferme dempuèi qualques decennis. Amb A l’ombra d’un mango, avem una pròsa claufida de vocables tecnics tocant l’agronomia, l’alimentacion e las practicas agricòlas, ancestralas o mordèrnas. Mas pas sonque! Es tanben lo raconte de mai d’un rescontre. Es l’observacion d’una cultura diferenta. Nos es contada dins sos mendres detalhs coma dins sas grandas orientacions comunautàrias. Aurelian Chayre, coma totes los viatjaires, fa òbra d’etnologia. Non pas que l’etnologia siá sa preocupacion màger, mas, pas que lo fach de viure demest los pòbles d’aquela region de Senegal, aquò lo pòrta a de comparasons per rapòrt a çò que pòt conéisser de sas experiéncias anterioras en Occitània o endacòm mai. Pausa un agach, qualques còps interrogatiu, qualques còps ninòi, subre çò que descobrís. Qu’Aurelian Chayre, coma totòm dins aquel cas, demòre totjorn dins “la vertat subjectiva” de sas observacions.
Aquela mena d’obratge, sens èsser Cocanha, es quicòm de rar dins l’edicion occitana. Talament que podèm desirar que demòre pas isolat. Es de l’experiéncia de totas sas individualitats qu’una societat fa cultura e la societat occitana es pas endacòm mai que sus la planeta Tèrra. Causa coneguda siá!
Un testimoniatge es una ofèrta que cal acceptar coma un present preciós. Atanben devèm mercejar Aurelian Chayre d’aver agut l’èime de nos aver fach despartir aquel sejorn en Africa. De nos aver menat, dins la lenga, dins d’encontradas que sèm pas acostumats a trevar.
Mercés a Bruno Peiràs e a l’Alan Roch, centena de la seccion audenca de l’Institut d’Estudis Occitans, son estadas recampadas aquestas cronicas en un sol volum. Mai qu’aquò! An ajustat a l’obratge de documents annèxes tras que precioses. Demest aquestes trobam una pichona biografia d’Abdulaye Kande, un païsan de Casamança; una recèpta de cosina; un planponh de provèrbis puls que me pòdi pas empachar de vos en balhar dos: “Per tan longa que siá la coa del monard, li dolrà s’òm l’i fissa” e “Lo que se fa mossegar per l’elefant, es qu’o a a cercat”. Enfin, pel plaser de l’embessonatge de las lengas pul e occitana, traparetz tanben dins l’obratge un “lexic de subrevida en país pul”. Es lo resultat d’un acte vertadièr d’escambi frairal entre nòstres dos pòbles; mas es subretot l’expression d’un acte poetic blos. Qual aurà jamai besonh dins sa vida d’un lexic de subrevida en país pul? D’un autre latz, qual poiriá jamai dire “jamai”? L’obratge s’acaba per dos poèmas de Bammbee Baalnde, un poèta e romancièr pul.
Podèm pas passar per malha las tras que polidas fotografias qu’illustran e qu’apièjan aqueste raconte, probablament degudas al quite autor, mas ai pas sauput trobar cap de mençon per o assenhalar.
Es pecat que tot aquel trabalh siá presentat, non pas jos la forma d’un libre, mas d’una brocadura de format 21 x 29,7. Aquela mena de format revèrta mai lo quasèrn de vacanças que non pas l’edicion libresca que s’ameritava una tala soma de trabalh sus la lenga nòstra. Aquò se sap ben pro, la destinada d’un libre es pas la meteissa que la d’una brocadura. Res sembla pas mai un magazine qu’aquesta brocadura illustrada e sabèm ont acaban lor vida los magazines. Es d’ont mai regretable qu’es quitament pas una question d’estalvi. Per aitant que sàpia, lo format dintra pas per grand causa dins lo còst d’una edicion.
Sèrgi Viaule
CHAYRE, Aurelian, 2015, A l’ombra d’un mango [A l’ombra d’un manguièr], colleccion Vendémias, Institut d’Estudis Occitans, 60 paginas
Articles relacionats
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Las cronicas paregudas dins "La Setmana" èran tras qu'interassantas e redigidas dins u estil agradiu. Pensavi crompar lo libre mas s'es una brocadura, de qué i a de nòu rapòrt a colleccionar las paginas de "La Setmana"? Lo Sèrgi a plan rason quand ditz que l'edicion en occitan se deu preocupar de la presentacion. Sèm pas pusa las annadas militantas dels 70. Cal visar un public larg.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari