L’autor, Benjamin Sehene, es estat compelit a l’exili tre l’edat de quatre ans per encausa de chaples amb repeticion dins son país de Rwanda. Foguèt refugiat en Oganda, puèi en Canadà, ont obtenguèt la nacionalitat, e, per fin, en França ont viu actualament. Tornèt dins son país en 1994 qualques setmanas aprèp la dintrada del Front Patriotic Rwandés dins Kigali, la capitala de Rwanda. Es aquela victòria militara de l’FPR que permetèt la fin de l’autogenocidi dins lo país.
 
Benjamin Sehene es un curiós personatge estant que dins son libre arrèsta pas de se contradire. La primièra d’aquestas contradiccions es l’emplec de l’adjectiu “etnic”, quitament dins lo títol de l’obratge. Reconeis que la populacion de Rwanda es etnicament omogenèa. La lenga parlada per totes es lo kinyarwanda, una lenga de la familha del banto. Pagina 129 escriu: “Cèrtas, se pòt pas vertadièrament emplegar lo mot d’etnia per qualificar certanas populacions parlant la meteissa lenga, partissent una sola cultura, cresent als meteisses mites e occupant lo meteis territòri”.
 
La sola diferéncia que i a, efectivament, entre los “hutus” e los “tutsis” es que los dos grops apertenon a de castas diferentas. Benjamin Sehene o explica plan sens tirar las conclusions senadas. Fins a 1959, Rwanda èra un reialme dominat desempuèi totjorn per la casta dels “tutsis” a la quala aperteniá, plan solide, lo rei. Totòm o sap, los “tutsis” èran los guerrièrs elevaires de bestial, la casta nòbla del país, mentre que los “hutus” èran los païsans que trabalhavan per los “tutsis” jos la terror de las armas. Se cal pas far d’illusions, son totjorn los que pòrtan las armas que comandan als que son desarmats e pas lo contrari. Es una realitat que Benjamin Sehene refusa d’admetre, çò que fa de son libre un testimoniatge confús e partisan. Un libre que ven refortir çò que l’autor preten voler combatre: lo castisme.
 
L’autor precisa plan que se, vertat es, los traches fisics se pòdon diferenciar entre “hutu” e “tutsis”, aquò ven de las tradicions alimentàrias tabó d’una casta e de l’autra. Als “hutus” lo legum e los produches amb basa de cerealas e als “tutsis” la carn, lo lach e sos derivats. Ajustatz a aquò una endogamia, ela tanben tabó, e a travèrs dels sègles l’aparéncia fisica del mond se seriá marcada. Es aquò que faguèt que, pauc a cha pauc, l’aparéncia fisica d’una casta e de l’autra seriá venguda vesedoira. Alavetz, aquò foguèt un element de mai per far lisar la realitat d’una societat amb doas castas de cap a un concèpte colonial de societat amb doas etnias (los etnològs del sègle passat i son per quicòm que son eles que comencèron a confondre casta e etnia). Tocant Rwanda, La trapèla etnica es d’ont mai enganaira que la trapèla es de casta e non pas etnica.
 
Alavetz, e mai aquò desplaguèsse a l’autor, los “hutus” visquèron de longa (dempuèi lo sègle XIn) jos l’opression dels “tutsis”. Es pas ieu qu’o disi, son los istorians, totes los istorians. Mas en 1960 los “hutus”, amb l’ajuda del colonizaire bèlga e del clergat catolic de Belgica, faguèron lor revolucion politica e sociala. Prenguèron lo poder als “tutsis”. Son los bèlgas qu’en 1933 faguèron portar sus las cartas d’identitat la mençon de la casta a la quala aperteniá lo titular. Malaürosament, en 1960 lo poder “hutu” faguèt pas suprimir aquela funèsta tradicion e mantenguèt l’apertenéncia de casta suls documents d’identitat. Es d’ont mai incomprensible que patiguèron de totjorn d’aquela deseparacion en castas. L’opression dels “hutus” èra de tempses talament immemorials e marcada dins los esperits que, puslèu que de suprimir la nocion de casta e d’enançar l’egalitat de totes dins la societat rwandesa, aguèron paur d’un retorn al poder del “tutsis” e se lancèron dins lo crime e l’orror del genocidi. Aguèron pas la saviesa d’un Gandhi que faguèt abolir lo sistèma de casta en Índia (e mai se caldrà encara de temps per que, de fach, aquela abolicion dintre dins las mors).
 
Los chaples comencèron en 1959 per s’acabar pel genocidi de 1994 que faguèt 800 000 morts. Una calamitat umana indicibla qu’ensaja de nos descriure d’autor dins son libre. Mas la paradòxa es que Benjamin Sehene, que ditz voler denonciar l’etnisme (empleguèsse lo mot condrechament), al luòc de parlar de genocidats e de genecidaris per designar los actors de la tragèdia, contunha de longa de parlar de “tutsis” e d’“hutus”. Quitament quand parla del Rwanda de 1999, contunha de despartir la populacion del país entre “tutsis” e “hutus”. Pièger encara, l’autor es pres un bon desenat de còps en flagrant delicte de fàcies quand escriu per exemple, per descriure una persona: “Lo trentenat, pichon e polit amb certans traches fins tutsis”. Solide qu’es pas enebit de descriure l’aspecte fisic del mond, solide que se pòt dire de qualqu’un qu’a certans traches fins, mas aquí son de traches fins tutsis que, segon el, sols los tutsis pòdon aver de traches fins. Comprenga qual poirà! L’autor contunha de foncionar sus de prejutjats fisics e racials mentre que lo govèrn actual, lo del Front Patriotic Rwandés, a fach l’esfòrç coratjós de suprimir, enfin, tota nocion e referéncia de casta dins l’administracion del país.
 
Çò interessant dins lo libre es la denóncia de l’implicacion de França dins lo genocidi de 1994. Es quicòm que cal far e tornar far estant que los mèdias en França an sempre fach a boca clausa sus aqueste sicut per dire de marcir pas la “grandor de França”. Una autocensura que ne ditz long sus l’ideologia patologica del jacobinisme, l’expression mai pervèrsa de l’imperialisme.
 
Benjamin Sehene participèt coma jornalista a las qualques audicions publicas de la mascarada que foguèt la “mission d’informacion parlamentària” menada per Pau Quilés. Una França compliça que gausèt quitament pas assumir sas responsabilitats en enançant una comission d’enquista legislativa, çò que faguèt Belgica, país de totes ponches de vista plan mai democratic. Charles Josselin, ministre de la cooperacion, anarà fins a declarar cinicament: “Aquò’s pas los franceses que tenián los machets”. Benlèu ben, mas son plan los franceses de las paguèron pel regim corromput e assassin d’Habyarimana. L’ensemble d’aquela “mission d’informacion” constituís puslèu una manipulacion de l’opinion publica per negar las responsabilitats de Françafrica. E l’autor si qu’escriu amb rason que lo trabalh d’aquela mission falsa-falsa èra digna de las mors d’una republica bananièra. E mai si qu’ajusta, un pauc pus lèu: “Aqueste cinisme d’una nacion que refusa d’admetre sa culpabilitat atenh son paroxisme quand lo president Mitterrand diguèt a sos amics que dins aqueles païses un genocidi aquò’s pas plan important”.
 
Un còp lo libre tampat òm se maina qu’aqueste val mai que mai, e unicament, per son testimoniatge sul desastre inuman d’un genocidi de 800 000 personas. Mai de vint ans aprèp lo chaple, certans istorians franceses començan ça que la a reconéisser una part de culpabilitat a França.
 
 
 
 
 
Sèrgi Viaule.
 
______________________________________

SEHENE, Benjamin, 1999, Le piège ethnique, Dagorno, 220 paginas