Un obratge paregut de las novèlas edicions Lobatièras. Cresi de saber que fa qualques tempses qu’es pas mai Fransés d’En Lobatièras que se tracta d’aquel ostal. El s’interessava, e probablament s’interèssa encara, fòrça a l’istòria e a la cultura occitanas; e mai se de son temps a pas jamai pogut ni volgut publicar cap de libre en occitan… Sabi ben que l’edicion en lenga nòstra es pas plan “portaira” en matèria de rendabilitat economica. Pasmens, dins la massa dels libres qu’a publicat en francés, òm auriá pogut esperar que Francesc d’En Lobatièras se seriá arrengat per consagrar un pauc d’argent a una colleccion en occitan. Seriá estat justícia. Seriá estat d’ont mai una bona causa que sos libres èran a l’epòca plan difusats. Los comerçants e libraris serián estats mai o mens obligats de los prene sus lors laissas tan coma los libres en francés. Una escasença per l’escrich occitan d’èsser present dins l’espaci public e normalizat de la vida vidanta. E atal de se trapar, benlèu, un public de legeires mai larg. Una escasença de mai de perduda per tornar al pòble sa lenga e sa cultura. L’istòria d’Occitània es malaürosament una longa litània d’escasenças perdudas.
 
Anam pas far de paginas sul sicut, mas es pas jamai marrit de tornar sus las leiçons del passat. Las ancianas edicions Lobatièras volguèron ben sollicitar d’escrivans occitans, mas sempre per de comandas d’obratges en francés e res que de comandas en francés. Pensi aquí als paures Ives Roqueta e Cristian Laus. D’autres encara que son estats meses a contribucion per refortir certanas colleccions. De fach, ai sempre agut l’impression que se, efectivament, l’ostal publicava certans obratges istorics de primièra importància, publicava mai que mai d’obratges aflatant los particularismes regionals. Ai lo sentiment que las ancianas edicions Lobatièras an de longa privilegiat una cultura superficiala per provocar la curiositat a bon mercat dels autoctòns e dels viatjaires. Valent a dire produire de libres leugièrs a bon prètz per de mond preissats. En Fransesc Lobatièras fasiá aquò amb son primièr ostal d’edicion. Es de notar que son refús caparut de publicar pas d’obratges en occitan l’empachèt pas de far quincanèla un primièr còp. Non pas que i aja de qué se’n regaudir, mas es un constat que soi obligat de far.
 
Alavetz, sabi pas pus ont ne son ara las novèlas edicions Lobatièras, mas a la debuta del present millenni s’èran mesas dins l’ase de publicar de diccionaris recampant los renècs, las injúrias, las insolentesas e las invectivas de totas las regions occitanas. Cresi que Gasconha e Lengadòc i passèron. Ai jol nas çò que sembla d’èsser lo darrièr de la colleccion. Concernís Provença. Lo trabalh es estat fisat a Pèire Pessamessa. Vertat es qu’En Pèire Pessamessa èra “lo” provençal qu’èra benlèu mai apte a capitar aquesta gasanha. E mai se lo trabalh sembla d’èsser estat plan fach. Segon çò que ditz l’autor, es anat furgar d’en pertot per far sa culhida. Es anat mai que mai fulhetar la Sartan, qu’es foguèt un setmanièr satiric marselhés de la fin del segle XIXn e de la debuta del XXn. Mas es pas la Sartan sa sola sorsa de provesiment. Pèire Pessamessa ten sa lenga d’ostal e a sempre viscut dins un mitan occitanofòn. A doncas de longa ausit lo vocabulari popular pebrat, e mai tanplan lo poiriái dobtar de l’aver emplegat de quant en quant. Seriá pas un pecat que totòm o fa segon lo contèxte ont se trapa.
 
Mas l’autor, que coma cadun sap es un saberut, es tanben anat pescar dins de diccionaris vièlhs. De diccionaris plan anteriors al famós Tresaur dau Felibritge de Frederic Mistral. Aquò’s dire se lo trabalh es seriós. Aquela multitud de sorsas porgís una mena d’exaustivitat a l’obratge (e mai se, plan solide, l’exaustivitat dins aqueste domeni es un objectiu que se pòt pas aténher).
 
Me seriái esperat, ça que la, a çò que i aguèsse mai d’intradas tocant la sexualitat dins aqueste diccionari. Soi un pauc decebut de constatar que fin finala lo vocabulari es un pauc escàs sul sicut. Pr’aquò me sembla que per los renècs, la sexualitat, e mai que mai los instruments de la sexualitat, son sovent meses a contribucion. D’un autre latz fau fisança a Pèire Pessamessa per nos aver servit tot çò qu’aviá a posita sul subjècte. Causa interessanta dins aquel obratge son las sorsas que son balhadas cada còp qu’es necessari. Mas i a tanben los comentaris de l’autor que valon per lor pertinéncia e lor justesa. Dins sa presentacion, l’obratge es de bon utilizar. Ne poiriá pas èsser autrament per un diccionari. Almens per un diccionari ben capitat.
 
Per contra, çò que suspren, aquò’s la causida de barrejar las grafias. Aquí i a vertadièrament la gossa a l’ensalada. Cèrtas entradas son balhadas en grafia classica, d’autras en grafia mistralenca e d’autras mai semblan en grafias fantasiosa. Me fa dòl de veire que Pèire Pessamessa se siá daissat anar a una tala miserosa gasanha dins la quala la lenga pèrd un pauc mai de sa dignitat.
 
Aital, se per azard vos mancava encara qualques renècs al repertòri, ara auretz pas mai de desencusa. D’ara enlà, e demercé aquel novèl diccionari, avètz de qué enriquir la vòstra cultura generala. Las novèlas edicions Lobatièras velhan —o velhavan— ferme a çò que cada occitan poguèsse renegar sens fauta dins son dialècte. E se los los nòrd-occitans an pas encara lor diccionari, supausi qu’es per çò que son de mond plan ensenhats que renègan pas jamai.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 

---

PESSAMESSA, Pèire, 2006, Fan de!, Lobatièras, 185 paginas