1. Existís lo drech d’autodeterminacion dels pòbles?
 
Òc ben. La lei internacionala a çò que se definís per jus cogens, es a dire, de nòrmas de drech imperatiu. Aquelas nòrmas son una partida del drech internacional e cap d’estat las pòt pas negar ni incomplir. La comunautat internacionala considèra que son al dessús de quina que siá legislacion estatala, siá perque la practica o a impausat ansin o ben perque los tractats internacionals o decretan ansin. Son de nòrmas imperativas, per exemple, la proïbicion del genocidi, de la piratariá maritima, de l’esclavatge e de la tortura. Lo drech d’autodeterminacion dels pòbles se considèra juridicament coma una nòrma imperativa tanben, tala coma o an remarcat dins plusors senténcias de la Cort Internacionala de Justícia e tala coma es reflectida dins la Carta de las Nacions Unidas.
 
 
2. En qué consistís lo drech d’autodeterminacion?

Lo drech d’autodeterminacion es lo drech que ten un pòble, una nacion, de decidir se vòl èsser independent o non. Lo drech presupausa pas la volontat d’independéncia e obliga pas nimai una nacion de se rendre independenta. Ditz qu’a drech de decidir se vòl èsser independenta o non. En tèrmes juridics lo drech d’autodeterminacion se coneis coma lo drech de quin que siá país de “causir la sobeiranetat e l’estatut politic, sens pressions extèrnas o interferéncias”.
 
 
3. Quina es la nòrma de las Nacions Unidas que reconeis lo drech d’autodeterminacion?

La Carta de las Nacions Unidas, que totes los estats que ne fan partida la devon acceptar, ditz al paragraf segond de l’article primièr que la foncion de l’organisme es de “desvolopar entre las nacions de relacions amistosas basadas sus lo respècte del principi d’egalitat de dreches entre los pòbles e del drech a la liura determinacion”.
 
Posteriorament las Nacions Unidas s’acordèron sus lo Pache Internacional dels Dreches Civils e Politics que reafirmèt que “totes los pòbles an drech a l’autodeterminacion. En vertut d’aquel drech determinan liurament l’estatut politic e velhan tanben pel desvolopament economic, social e cultural”.
 
 
4. Los opausants a l’autodeterminacion afirman que cap d’estat reconeis pas aquel drech. Cossí pòt èsser, donc, una nòrma imperativa?

Es pas vertat que cap d’estat reconesca pas aquel drech. Mas, e mai se foguèsse ansin, seriá pas un empediment per que la societat internacionala lo reconeguèsse. Dins las constitucions estatalas i a una contradiccion flagranta a respècte de la practica politica dels estats: òm reconeis pas lo drech d’autodeterminacion dins son estat pròpri mas si qu’òm lo reconeis defòra. Aquò es una practica politica abituala. Lo congrès espanhòl, per exemple, en 2014, reconeguèt l’estat de Palestina. Reconeissiá de faiçon implicita, per tant, lo drech d’autodeterminacion al meteis moment que negava lo drech d’autodeterminacion per los cases intèrnes.
 
 
5. Mas i a de païses que reconeisson l’autodeterminacion dins lors constitucions?

Òc ben. L’opinion segon la quala nonmàs o fa Etiopia es erronèa. De faiçon indirècta lo drech d’autodeterminacion lo reconeisson totes los estats qu’incorporan dins la legislacion lo respècte de las nòrmas del drech internacional —valent a dire l’immensa majoritat—. De manièra dirècta, reconéisser lo drech d’autodeterminacion a las minoritats intèrnas d’un estat es pas una practica abituala per de rasons òbvias, mas fòrça estats, quand es ora d’explicar perqué son independents, basan lor existéncia sus l’invocacion legala del quite drech d’autodeterminacion. Al total ara i a trenta uèch estats que dins lors constitucions vigentas reconeisson l’existéncia del drech d’autodeterminacion:
   
En mai d’aquò i a d’estats que reconeisson lo drech d’autodeterminacion de manièra explicita dins las leis, encara qu’o fagan pas dins lors constitucions, coma:
   
 
6. Qui a drech a l’autodeterminacion?

Aquò es lo ponch pus complicat de totes perque degun a pas definit de manièra exacta çò qu’èra un “pòble” o una “nacion”. Lo drech d’autodeterminacion s’aplica coma règla indiscutibla a quina que siá situacion coloniala —e en particular a la lista de las colònias que las Nacions Unidas definisson—. Aquel drech degun lo distutís pas. Per quant a l’autodeterminacion de pòbles non colonials, i a fòrça mai de discussion e i a pas d’unanimitat.
 
 
7. Alara se pòt dire que se sès pas una colònia, as pas drech a l’autodeterminacion?

Non pas. Se sès una colònia, pas degun te discutís lo drech d’autodeterminacion. Aquò val per las colònias actualament reconegudas coma talas per las Nacions Unidas, entre las qualas i a Gibartar (qu’a exercit lo drech d’autodeterminacion en causissent de restar dins lo Reialme Unit), la Nòva Caledònia (qu’a pachat un referendum d’independéncia amb França per 2016) o lo Sahara Occidental (que per l’efièch de las Nacions Unidas contunha d’èsser una colònia d’Espanha).
 
Se fan pas partida d’aquela llista, lo drech d’autodeterminacion se reconeis en acòrdi amb la volontat politica dels estats. Encara que lo sistèma de las Nacions Unidas o aja dich clar, subretot amb las senténcias de la Cort Internacionala de Justícia, qu’aquel drech es pas unicament per las colònias mas per quin que siá territori de quin que siá estat.
 
 
8. Un exemple de territòri non colonial que li an reconegut lo drech d’autodeterminacion, quin es?

Totes los estats nòus, al moment que son reconeguts, o son en vertut del drech d’autodeterminacion e, durant lo sègle XXI, son apareguts mai d’estats nòus en Euròpa que dins d’autres continents. Mas un cas exemplar es lo de Kosova. Lo drech d’autodeterminacion de Kosova en aqueste moment es reconegut plenament per 111 dels 193 membres de las Nacions Unidas qu’ara i mantenon de relacions diplomaticas. I a qualques estats, coma Espanha, que reconeisson lo drech del pòble kosovar a l’autodeterminacion mas que reconeisson pas l’estat que ne resulta perque son pas d’acòrdi amb la manièra que s’es creat; e i a pauc d’estats, en particular Serbia, que simplament reconeisson pas a Kosova lo drech d’autodeterminacion.
 
Lo drech d’autodeterminacion en general es liat a la reconeissença d’un fach politic. Quand un pòble, quina que siá sa definicion, determina dins la societat internacionala un procès d’independéncia, los que lo reconeisson se basan sus lo drech d’autodeterminacion, mentre qu’aquel drech es negat per una partida dels que lo reconeisson pas.
 
 
9. Mas alara tot depend de l’arbitrari politic de cada estat?
 
Non pas. Lo drech d’autodeterminacion es reconegut internacionalament. Es precisament lo cas de Kosova qu’obtenguèt una senténcia istorica de la Cort Internacionala de Justícia. Ela reconeguèt que l’independéncia de Kosova èra valida a partir del principi d’autodeterminacion proclamat dins la Carta de las Nacions Unidas. Aquò non vòl pas dire, ça que la, que las consequéncias de l’exercici del drech d’autodeterminacion sián automaticas.

 
10. E, finalament, un estat pòt invocar las leis o la constitucion per negar l’autodeterminacion?
 
O pòt far amb d’efièches politics intèrnes mas aquò val pas amb d’efièches internacionals, ni ten pas cap de valor legala. La senténcia subre Kosova de la Cort Internacionala de Justícia es frapanta quand afirma que cap de lei domestica ni internacionala pòt pas èsser utilizada per empedir l’independéncia. La senténcia tanben esclarzís que la declaracion unilaterala d’independéncia viòla pas cap de nòrma juridica internacionala. E afirma tanben que quina que siá referéncia a l’unitat nacionala o a l’inviolabilitat de las frontièras inscricha dins la constitucion a de s’interpretar contra un autre estat ja constituit e pro, mas en ges de cas contra l’aspiracion d’autogovèrn.
 

---

Font: Vilaweb