Causir tres tèxtes diferents sus un medish tèma pòt balhar quauquarren d’interessant. Estossin traduccions en occitan d’òbras en francés o en ua auta lenga. Exemple dab ua cèrta espiada sus China au temps deus imperialismes europèus.

Originau, aqueth libròt de 110 paginas de Miquèla Cabayé-Ramòs: qu’a un punt comun, lo viatge cap a China au debut deu sègle XXu. L’autora, qui a ja publicat sus las Corbièras on putza las soas originas, a causit d’arrevirar en òc tres tèxtes.
 
Lo permèir de Pierre Loti, nom de pluma deu Comandant Julien Viaud (1850-1923), es la traduccion deu son recit brac (trenta paginas sonque) de la traversada de la Mar Jauna a l’automne de 1900. L’escrivan, ja dus còps academician (Goncourt en 1888 e Acadèmia Francesa en 1891), es enqüèra en servici actiu com capitani de fregata suu cuirassat lo Redoutable. Que se’n va, dab tota las armadas expedicionàrias occidentaus, castigar los chinés après los “55 jorns de Pequin” (o “Beijing” com disen en grafia “pinyin” qui es la grafia “estandard” deu mandarin preus estrangèirs escrivent en alfabet latin). Nosautes tanben qu’am ua grafia normalizada, ben comòda…
 
Aqueth ahar de Pequin, que marca la fin de la Guèrra deus Boxèrs, qu’estó especiaument coneishuda pr’amor deu sièti de las legacions estrangèiras dens la capitala de l’Empèri deu Miei. Tot parièr com, en 1966, ic hadoren los Guardas Roges au parat de la Revolucion Culturau aviada per Mao e la “Banda deus Quate”, evidentament completament ignorada a l’epòca.
 
Que cau díser que, dempuish quauquas annadas, los occidentaus colonialistas avèn gahat quauques talhucs de la “còca” suu litorau chinés, com ua celèbra caricatura de la Bèra Epòca ic muishèva. La memòria longa deus dirigents chinés, de Mao a Xi Jiping, a guardat lo sovenir escosent d’aquera ocupacion e deus “tractats inegaus” impausats per rus, nipons e autes ahamiats. Loti que descriv l’arribada deus grans vaishèths a vapor guerrèirs dens lo Golf de Pechili o Bohai, entre Shandong e Tianjin. Que pintra los còs expedicionaris: austrians, alemands, “cosacs”, la marina anglesa ben solide, los “bersaglieri” de Nàpols dab pluma de hasan suu casco coloniau, e quitament los pichons soldats japonés, “estonants de bona tenguda militara dens los lors unifòrmes a l’europèa”.
 
Lo segond tèxte de M. Cabayé-Ramòs es un omenatge au son granpair Çubran Cabayé qui, eth, èra simple “soldaton” au 6u Regiment deus Caçaires d’Africa, basat en Argeria (Mascara) e mandat tanben en China entà har regnar l’ordre. Lo joene lengadocian avè tienut lo son jornalet de bòrd: Oran, Marselha (“Las polidas marselhesas, urosas de poder ganhar quauques sòus, nos acòstan dens la carrèiras”…), Pòrt Saïd, Jiboti, tempèsta sus l’Ocean Indian (normau: julhet de 1902, qu’es lo monson), Colombo, Singapor “on non podèm pas vistalhar la vila mentre que lo paquebòt hè lo son cargament de carbon”, Saigon dab lo vaishèth immobilizat preu sable dens lo dèlta de Mekong. Puish, qu’es Hong Kong, Shanghai, la Mar Jauna. Lo Çubran que demòra sheis mes en China…
 
La tresau arrevirada en òc es tirada d’un passatge deu roman de l’escocés Oswald Wynd (1913-1998), The Ginger Tree. Ua joena escocesa en 1903 s’embarca per anar trobar lo son fiançat, un oficièr britanic en pòst a Pequin. N’es pas evidentament lo medish mitan que lo deu simple soldat lengadocian o deu pair de Ramuntcho. De la Mar Roja dinc a Shandong, en passar per Shanghai e las soas concessions internacionaus (Reiaume Unit, Estats-Units, França e autas), la futura maridada que parla de la vita a bòrd, deus sons rescontres dab foncionaris de l’Indian Service o dab missionaris e balha quauques jutjaments estonants sus tota aquera societat. Aquera assemblada de tres tèxtes diferents a perpaus de la mesma “Bèra” Epòca  e deus medishes orizonts a un costat sedusent e planvienut.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 

---

Cap a China, lo temps d’ua traversada, tèxtes de P. Loti, C. Cabayé e O. Wynd, tradusits per M. Cabayé-Ramòs, Éditions des Regionalismes, 2015