Lo 14 de novembre que ven se complís 35 ans de la partença de l’estat espanhòl dels territòris de la Republica Aràbia Saharauí Democratica (RASD). Après la partença dels espanhòls, los saharians proclamèron la lor independéncia mas l’invasion marroquina provoquèt un conflicte qu’encara es luènh d’èsser resolgut.

Novembre es un mes de revendicacions saharianas. En 2010 i aguèt plusors mòrts en de luchas entre las fòrças de seguretat marroquinas e de protestataris en la capitala de la RASD, Al Aayun. Tot aquò se passava qualques jorns abans que l’ÒNU tornèsse començar de convèrsas dobèrtas sus lo futur del territòri a Nòva York. En 2013 s’anoncièt que se desplegariá de tropas sus lo territòri per susvelhar que se complís totes los dreches umans. Mas Marròc s’i mostrèt opausat e permetèt pas que las tropas de las Nacions Unidas i arribèsson. Dempuèi la situacion de la sieuna populacion es critica.
 
 
Una lucha de decennis
 
La Republica Aràbia Saharauí Democratica es un tròç de tèrra sahariana plaçada entre Argeria, Marròc e Mauritània. Los sieus abitants pas jamai se son sentits marroquins e fa plan d’ans qu’una part de la sieuna poblacion demòra en los campaments de Tinduf, en Argeria. La sieuna capitala, Al Aayun es ocupada militarament pels marroquins dempuèi 1976.
 
Après l’invasion marroquina, la guèrra entre los saharians e Marròc contunhèt fins en 1991, quand l’ÒNU faguèt signar una alta al fuòc. Cinc ans puèi, en 1996, las quitas Nacions Unidas decidiguèron d’anullar lo referendum que lo demandava la sieuna populacion. En 2001 començèt lo Plan Baker que, totun, foguèt abandonat pr’amor de las pressions marroquinas. Dos ans puèi, l’ÒNU abandonava definitivament quin que siá ensag de resòlver aquel conflicte african.
 
E la sieuna demanda a l’ÒNU d’una resolucion internacionala per mejan d’un vòte democratic a totjorn trobat del costat de Marròc coma una oposicion totalitaria. Quand son estats a mand d'o far, l’estat marroquin a inclús al recensament de milièrs de marroquins desplaçats al Sahara Occidental après 1976. La tòca es de ganhar lo vòte.
 
 
Un territòri ric en fosfats e peisses
 
Lo territòri qu’auriá d’ocupar uèi la RASD rèsta encara envasit per los marroquins. Dins sa capitala, Al Aayun, contunhan las detencions policièras arbitràrias e solament, de còps, arriban qualques fugitius fins a las Illas Canàrias per denonciar lo regim d’opression marroquin.
 
Las sieunas riquesas son de fosfats dins lo sieu territòri, una mar de las mai ricas en peisses de tot lo Mond e la possibilitat de trobar de petròli. Tot aquò a fach que los marroquins ocupèsson aquel territòri e que de milièrs de saharians —aperaquí 100 000— fugiscan dins lo desèrt argerian.
 
Aquel país foguèt considerat coma una partida del territòri espanhòl de 1884 a 1976. Considerat dempuèi 1934 coma una província espanhòla de mai, vegèt coma la consciéncia nacionala dels sieus abitans se despertava pendent los ans 1970 del sègle XX. Foguèt en 1973 que lo grop de resisténcia Front Polisario comencèt la lucha contra los colonizaires espanhòls. Eles reconeguèron lo drech d’autodeterminacion d’aquel pòble en 1976 mas daissèron que los marroquins e los mauritans los envasiguèsson aquel meteis an.
 
L’invasion comencèt quand los marroquins lancèron de milièrs —300 000— de civils contra las frontièras del Sahara Occidental en 1975. En aquela epòca, lo dictator espanhòl Franco èra a mand de morir e foguèt lo nòu rei Joan Carles Ir que signèt l’abandon del territòri maldespièch los dreches dels sieus abitants. D’aquò farà 35 ans, e l’ÒNU a pas pogut encara resòlver aquel conflicte nòrd-african. Benlèu l’Union Europèa a trop d’interèsses amb Marròc e los dreches dels saharians pesan pas pro. La question es: arribarà qualque jorn lo referendum?
 
 
 
 
Christian Andreu