Lo quatau Hestenau Mascaret qu’a donc començat dens lo Pòrt de la Luna e dens la soa banlèga (programa complet suu sit de l’Ostau Occitan). Animacions divèrsas au Musèu d’Aquitània au torn de l’exposicion sus l’òbra fotografica deu landés Fèlix Arnaudin (1844-1921), musica, conferéncias o teatre: ric qu’es lo programa hicat sus pè per l’Ostau Occitan (IEO Gironda) a maugrat de mejans financèrs magrinòts. La jornada deu dissabte 10 d’octobre que serà atau particularament plasenta, e’m credi. Bordalés e autes girondins qui an haut o baish un chicòt de memòria gascona ne mancaràn pas dus moments deus hòrts.
 
Au matin, suu carrèu deus “Capus” (Mercat deus Capucins qui estó le “Vente de Bordèu” au sègle XIXu e dinc a las annadas 1970), que serà teatre de rua dab un espectacle de la Companhia deu Parlar Negue d’Isabèla Loubère (dab Crestian Loustau e quauques autes). Qu’arrevitaràn “Cadishona e Maian”, las duas figuras de recardèiras (vendeiras deu mercat, autes còps) deu truculent escrivan Mèste Verdié (1779-1820). Qu’arribava, ce ditz la tradicion, qu’aqueth poèta un chic ganguèir, se pitèssi sus ua pèira-bòrna,  benlèu a l’entrada la Rua deu Pas Sent Jòrge o au canton de la Rua Sent Jacme e de la Gròssa Clòcha (lo mercat principau de Bordèu se tenèva aquí, dens aqueth barri de la parròpia Sent Elegi) per declamar las soas òbras o prepausar quauqua huelha deus sons truculents dialògs:  
L’istòria (l’“istoèra”) deu Guilhaumet de retorn dens sons foguèirs es la mei coneishuda. Longtemps, en país girondin, qu’an trobat mond qui coneishèvan aquera aventura que comença atau:  
N’i a pas guaire, dens las Lanas, los cosins Jacques e Miquèu Baris qu’an quitament enregistrat a Labrit lo vielh Joseph Tartas, qui coneish de per còr tiradas sancèras de Mèste Verdié. “Un jorn quauque filmòt sortirà”, que m’an dit... Qu’i pensatz? Lo Verdié qu’èra coneishut dinc a las Petitas Lanas d’Albret! N’imaginan pas, uei, lo succès popular d’aquera literatura que parlava a las gents simplas.
 
Solide que son farcejadas, a còps un chic grassas, mes com disè lo Florimond de Caudròt (Fernand Masson, 1870-1949), perruquèir e versificaire trufandèir qui publicava lo celèbre Almanac Garonés e qui’s reclamava de Mèste Verdié, “vau mélher arríder que plorar!”
 
 
Diglossia...
 
Dauguns se sovienen tanben de las Istòrias bordalesas [Istoèras bordalesas] de Duclin e Mauroux jogadas dens las annadas 1970 per aqueths comedians amators au teatre de Guy Suire. Aqueste, jornalista e gavidaire d’un teatròt qu’a longtemps publicat la cronica “Les mots d’ici” dens l’edicion bordalesa deu jornau Sud-Ouest. Segur, qu’es hòrt interessanta deu punt de vista lexicografic mes —malaja!— ne hè pas tostemps —d’un biaish clar, dab referéncias seguras— lo ligam dab lo mot occitan, sovent gascon, dens çò que los bordalés mau informats apèran lo “bordeluche” ^[1]. Aqueth sufixe eth medish sufís per comprene qu’aqueth “francitan” es considerat dab condescendéncia, e un “leugèr” hons de mesprètz envolopat dens ua sorridenta simpatia.
 
Totun, lo “bordeluche”, expression locau de la diglossia majoritària qui a fenit qu’a escanat completament la lenga nòsta, n’es pas vadut per generacion espontanèa. N’es pas auta causa que la consequéncia de l’avançada deu rotlèu compressor franchimand dempuish 1453 (Batalha de Castelhon de Dordonha) o a partir de l’ordonança de Villers-Cotterêts (1539).
 
En tornant har víver Mèste Verdié, estossi un momentòt au Mercat deus Capucins, Isabèla Loubère e Crestian Loustau que hicaràn l’occitan bordalés a la soa plaça.
 
Lo medish jorn, Dàvid Escarpit, qui coneish bien Mèste Verdié e d’autes escrivans gascons de la region de Bordèu, harà un prosei (15h30, Bibliotèca de Meriadeck) sus la literatura gascona bordalesa deu sègle XIXu.
 
Au ser (20h30, Atelièr Gamauty, 25 Rua deu Convent a Bordèu), la tropa deus Bohons de Vasats, gavidada per Rosy Moura e los sons amics, que presentarà las peçòtas comicas jogadas per mond d’Escaudas, de Lengon o de Vasats (contacte: 05 56 65 14 48 / 06 81 73 37 45). De qué passar un brave moment d’arríder e de gai. Enfin, lo dimenge 11 (15h), lo filme de J. Baris, Joantiròt, que serà presentat tanben au Musèu d’Aquitània.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 
 

---

^[1] Lo collectatge e las cronicas de Guy Suire qu’estoren publicats en çò de l’editor bordalés Mollat: Les mots d’ici (1993), Le grand fagnas (2000), Pougnacs et margagnes (2011).