Aqueste roman de Pèire Gamarra se presenta mai coma una cronica istorica que coma un roman. Pr’aquò l’autor se vòl defendre d’aquesta assercion possibla dins un avantprepaus que vira, justament, a l’entorn d’aquestes famoses limits entre cronicas istoricas e romans istorics. A mon vejaire, per çò que tòca aqueste libre, se tracta plan de çò que li disèm ara un “roman istoric”. Una òbra al debanar cronologic al cent del cent e gaireben escricha sus un mòde jornalistic. Se gausavi, diriái que per mai d’un aspèct sembla la transcripcion dels procèsses verbals dins un afar judiciari.
 
Pèire Gamarra, romancièr occitan d’expression francesa plan conegut e regonegut del public, nos balha aquí una narracion personalizada d’un fach istoric. L’afar comença lo 25 de febrièr de l’an 1794, o puslèu lo 7 de ventós de l’an II de la Revolucion Francesa. Òc ben, sèm en plena revolucion en França coma en Occitània. Aquel mes d’ivèrn d’aquí, mentre que las resèrvas de blat baissan bravament en País Albigés, lo ciutadan Paganèl, “representant del pòble” a Castras —capluòc d’Albigés a aquela epòca— vòl far levar una enena requisicion de blat. Oficialament aquò’s per noirir las armadas revolucionàrias que son a far d’imperialisme en Catalonha. Alavetz, los païsans albigeses, e mai per èsser pas d’afièch contra la Revolucion, començan de n’aver lor confle de se far panar lo gran peniblament recoltat. De requisicion en requisicion n’an pro d’aquela extorsion. Ja que nadan pas dins l’abondància, pensan que la solidaritat revolucionària deu aver sos limits. En una sola paraula, se vòlon pas aganir nimai èsser sacrificats sus l’autar d’una revolucion tiranica e injusta.
 
Alavetz, los païsans e mestierals del canton de Salvanhac fan saber als emissaris del famós comissari de la revolucion que contribuiràn pas a aquela requisicion suplementària. Non pas per manca de civisme o per manca de solidaritat envèrs la Revolucion, mas tot simplament per çò que lo blat que lor demòra es a pro pena sufisent per jónher l’annada sus l’autra. Per eles aquela novèla demanda de sacrificis es completament irrealizabla jos pena de veire lo País Albigés crebar de fam. Atanben lo pòble dels cantons de Rabastens, Salvanhac e Galhac s’organiza espontanèament e democraticament per resistir a la dictatura revolucionària. La revòlta partís e s’espandís mai que mai pels puèges de Salvanhac. Aquí son dos menaires causits per la populacion que van coordenar la resisténcia. Un es Francés Escaleta, lo primièr cònsol revolucionari de Salvanhac qu’e mai per èsser un partisan fervorós de la revolucion es constrench de s’opausar a l’incoeréncia e a l’inumanitat d’aquesta. Amb la fisança e lo sosten de la populacion es designat per èsser lo pòrtaparaula politic del pòble. Un autre Francés, Francés Ratièr, un ancian soldat revolucionari, fa ofici de capdal d’una armada aplechada pas que de fauces, de forcas e de pics.
 
Mas la revolucion jacobina se chauta coma d’una figa del benestar del pòble. De París estant, la revolucion vòl talhar tot çò que despassa e pensa autrament. París comanda e Occitània deu executar jos pena d’èsser executada. Atal n’es que los païsans salvanhacòls son considerats pels revolucionaris enrabiats e aparisenquits coma “contrarevolucionaris”. Partent d’aquí seràn tractats coma tals e fòrça seràn empresonats e mai se cap de violéncia foguèt pas jamai emplegada contra los gardians de las sièjas de blat que d’alhors d’unes participèron a la revòlta. Se certans revoltats foguèron empresonats, los dos menaires foguèron condemnats a mòrt e executats a Galhac lo 26 de març de 1794.
 
Es aquel “malentendut” dramatic entre pòble revolucionari e tecnocratas de la revolucion que nos conta l’autor. Lo desfasament entre la logica planificada a París e las realitats del terren faguèron de la Revolucion Francesa una de las mai sagnosas dictaturas que coneguèt l’umanitat. Francés Escaleta e Francés Ratièr volián sincèrament ajudar la revolucion en i participant concretament e en li portant lor experiéncia ciutadana. Pensavan d’alertar los capdals revolucionaris subre una error de planificacion e sas consequéncias que mancarián pas d’èsser nefastas pel quite avenidor del movement. Malaürosament èra pas question pels terroristas jacobins de pensar que podián cometre d’errors e atal de pèrdre de lor autoritat. Los revoltats de Salvanhac passèron per de contrarevolucionaris e lors capdals foguèron decapitats en plaça publica a Galhac. Dempuèi e fins al jorn d’uèi, terrorizada, la populacion occitana a pas mai gausat levar la lenga contra las decisions presas a París. Atal n’es que la revolucion jacobina francesa comencèt per prene lo blat als occitans que se crebavan per lo far venir. En seguida, aquela meteissa “revolucion” —aprèp plan de peripècias qu’anèron de republica en restauracion per s’acabar en empèri— ensagèt de panar sa lenga a la nacion occitana. Dempuèi la terror jacobina règna dins la Republica, e en Albigés coma endacòm mai còsta car als que vòlon dessarrar lo carcan ideologic totalitari eissit d’aquela “revolucion”. Francés Escaleta e Francés Ratièr son encara dins las memòrias coma i son tanben los lenhièrs e los chaples fomentats e executats pels franchimands.
 
Pèire Gamarra es pas nacionalista occitan, es lo mens que se pòsca dire. Al contrari, se sentís dins son obratge un estacament visceral a l’ideologia jacobina. Pèire Gamarra es una victima desmest las autras del mòtle impausat per la fòrça.
 
Atanben quand l’autor parla dels personatges istorics de Rabastens desmembra de parlar de Pelfòrt de Rabastens que foguèt a l’Edat Mejana lo primièr conselhièr de Ramon VI. Aqueste Pelfòrt de Rabastens èra de familha catara e, se pus tard un de sos descendents foguèt fach cardinal pel papa Joan XXII, foguèt jol nom de Pilfòrt. Aquel cambiament de patronim foguèt iniciat per dire d’amagar una filiacion “pas plan catolica”. Al jorn d’uèi una Carrièra de Rabastens pòrta encara lo nom d’aquel amòrri. Per contra dins la ciutat de Rabastens pas cap de carrièra per portar lo nom del Senhor Pelfòrt. Encara mens de nom de carrièra portant los noms de Francés Escaleta e Francés Ratièr en admetant que los dos eròis de Pèire Gamarra aguèsson portat realament aqueles noms.
 
La pojada e la densitat dramatica d’aqueste roman son remarcablas. Avèm aicí una òbra psicologica e filosofica de tria. L’escritura de Pèire Gamarra es justa, precisa, dosada a bona mesura. Embelina lo legeire fins a l’ultima pagina. S’aviam un cinèma o una television nòstra, aquí tè un obratge que clau un scenari gaireben tot prèst. Teniam ja l’autor per un grand e ric escrivan, Los revoltats de ventós es aquí per o confirmar un còp de mai s’èra necite. Es un libre de legir e mai s’es pas de bon trobar dins las librariás. Lo que cèrca tròba... e val lo còp de cercar las òbras de Pèire Gamarra.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 

---

GAMARRA, Pierre, 1998, Les révoltés de ventôse, Éditions des Veillées Rabastinoises, 160 paginas