De viatges amb susvelhança sarrada
 
L’autora, Na Claude B. Levenson, es una viatjaira bravaira e una escrivana especialista de Tibet. A partir de 1984 faguèt mai d’un viatge al País Naut de las Nèus. Foguèt tanben biografa del Dalai Lama actual e publiquèt d’obratges divèrses subre Tibet.
 
A flor e mesura de sos viatges sus la Teulada del Mond, Na B. Levenson constata la tragèdia que s’i jòga. Vei lo pòble tibetan agonizar, non soncament per una colonizacion de poblament, mas tanben per una politica de colonizacion classica que fa dels autoctòns de ciutadans de segonda zòna. Lo tibetans, a cò d’eles, an pas drech al lojatment, nimai al trabalh, an pas cap de consideracion e son obligats de viure en espectators a costat dels Chineses que los an envasits e que lor panan lor país.
 
Lo viatjaire en Tibet es tengut de longa jos nauta susvelhança, per plan dire, es de contunh jos contraròtle. Los viatges i son organizats e los guidas-capairons sarran los toristas al pus prèp. Es pas question de daissar als viatjaires e toristas l’escasença de parlar longament amb los tibetans. Encara mens de los daissar se far convidar a cò d’eles. Per èsser convidat dins una familha tibetana ne cal far la demanda a las autoritats chinesas que dispausan d’un escapolon de familhas collaboradoras crompadas per l’ocupant. Anar sol dins l’immensitat de Tibet quand òm es occidental es impossible. Jol pretèxte que cal conéisser los camins e qu’aquestes son perilhoses per encausa del relèu, los estrangièrs son pregats de seguir lo tropèl. En Tibet jos ocupacion chinesa, los toristas son pregats d’escotar e de se calar. Amb d’uèlhs d’aglas, los policièrs, en unifòrme coma en civil, velhan a cada cantonada de Lhasa. L’autora conta la mesaventura d’un parelh d’estatsunidencs que, per aver remés una caisseta àudio gravada d’un discors del Dalai Lama a un monge tibetan, patiguèt quatre jorns d’interrogatòri musclat. Fin finala lo parelh foguèt remandat manu militari dins un avion en partença cap a la China continentala.
 
 
La colonizacion de poblament
 
Tibet es, per China, una resèrva granda de riquesas naturalas en dire de minerals de tota mena, de petròli e d’aiga. Mas es tanben per l’imperialisme chinés una region tras qu’estrategica. A flor e mesura de sos nombroses viatges en Tibet, Claude B. Levenson a pogut constatar que sus tot l’airal del País Naut de las Nèus se trobavan d’installacions militaras chinesas. Atal, non soncament lo país es ocupat militarament, mas tanben cèrtas populacions chinesas son transplantadas duradissament en tèrra tibetana. Per contra, es de saupre que los desplaçaments dels tibetans, nomadas o pas, son rigorosament contrarotlats. Pòdon pas anar ont vòlon e a lor grat d’un airal a l’autre sus lor pròpri territòri. Lor cal, per exemple, un permés especial per s’anar installar a Lhasa, lor capitala. Mentre que los chineses, eles, pòdon anar e venir aitant coma vòlon en Tibet. Los envasidors son en país conquistat mentre que los tibetans son ara numericament minoritaris e quasi pargats dins de resèrvas.
 
Claude B. Levenson nòta a prepaus dels transferiments de populacion: “Los hans an refortit lor preséncia fisica amb certans transferiments de populacion, sens pr’aquò se despartir d’una mesfisança certana a respècte de lors conciutadans musulmans, plan mai insomeses que non pas los tibetans e jogant plan mai sovent de l’arma blanca”. E l’autora a de remarcar a cadun de sos vitages que lo nombre de mosquetas se multiplica de pertot dins lo país. Darrièrament la granda mosqueta de Lhasa, finançada per l’Arabia Saudita, es estada inaugurada. En Tibet lo regim comunista jòga l’islam contra lo bodisme. Devesir per melhor regnar. Mas a jogar amb lo fuòc risca de se cremar los dets…
 
 
L’etnocidi en marcha
 
La desaparicion programada de la lenga e de la cultura tibetanas comencèt en 1951 amb l’invasion del país per l’armada chinesa. L’agression militara foguèt esperlongada dins los ans 1970 per la tristament famosa “revolucion culturala” que vegèt lo demoliment, non pas de centenats, mas de milierats de monestièrs bodistas. Per milierats tanben los monges foguèron executats o mandats a una mòrt certana dins los camps de reeducacion. Certanas bibliotècas millenàrias, de valor universala, foguèron cremadas pels imperialistas roges.
 
Coma en Occitània jos administracion francesa la lenga tibetana es fòrabandida de las escòlas en Tibet. Coma en Occitània jos administracion francesa, la lenga tibetana es fòrabandida de la television en Tibet. Coma se faguèt en Occitània, los toponims tibetans son sistematicament sinizats. Totas las inscripcions publicas son en ideogramas mentre que l’alfabet tibetan a desaparegut de la via publica. L’aculturacion es en camin e lo rotlèu compressor se fa de mai en mai pesuc amb lo desplaçament de populacion chinesa en Tibet.
 
A aqueste prepaus l’autora remembra qu’en 1992, al moment de son amassada generala annuala, l’ÒNU adoptèt la Declaracion subre les dreches de las personas apertenent a de minoritats nacionalas, etnicas, religiosas o lingüisticas. Tot considerant que Tibet es pas una minoritat de China, regreta pasmens qu’aqueste tèxte siá pas aplicat en China. Desabusada, nòta: “Sens cap de dobte es pas lo primièr còp qu’una declaracion o resolucion de las Nacion Unidas passa inapercebuda, e coma sembla d’anar solet, degun sembla pas d’aver pensat de remembrar a Pequin qu’aquela declaracion s’aplica tanben a China”. S’i poiriá far judiciosament lo resson en remembrant, nautres, qu’aquela declaracion auriá d’èsser aplicada tanben per l’Estat francés.
 
Çò que las fòrças brutalas d’ocupacion arriban pas d’eradicar completament, aquò’s lo bodisme tibetan que, malgrat una repression fèra e quotidiana, capita encara a salvagardar la lenga tibetana d’una desaparicion pr’aquò programada a Pequin. Alavetz, los chineses empachan tot recampament religiós tibetan en difusant dins de nautparladors d’aires marcials e militars entrecopats d’eslogans “revolucionaris”. Totas las fèstas religiosas son entrevadas per un enquadrament militar sarrat, ont los soldats, fusilh en mans, ensajan de descorar los pelegrins. Mas fins ara lo pòble tibetan, coratjós, a resistit dins la non-violéncia a totas las provocacions.
 
 
Lo drech a l’autodeterminacion
 
L’autora escriu amb rason que lo pòble tibetan, coma tot autre pòble, a drech a l’autodeterminacion e qu’aquel drech es imprescriptible. “Jamai, enluòc, l’opression a pas capitat a suprimir l’etèrna desirança de libertat dels òmes. Liures de pensar d’espereles, de viure coma d’èssers umans, non pas coma robòts o esclaus”, çò diguèt lo Dalai Lama, Prèmi Nobèl de la patz. Lo Tractat d’Orga de 1912 sembla oblidat dels chineses e mai del mond sencer. Pr’aquò aqueste proclama oficialament l’independéncia de Tibet e de Mongolia per rapòrt a China. Foguèt signat tre la casuda de la dinastia dels Qing. E l’autora si que regrèta qu’al jòc de la duplicitat politica e del doble discors, los mèstres de la Ciutat Interdicha an pas de leiçon de recebre de degun, e subretot pas dels capdals del mond dich ”liure” que son de longa a bescairar. Vergonha a eles que recebon lo Dalai Lama per la pichona pòrta sens jamai gausar montar la votz en favor de son pòble. Aquò’s aquò la libertat dels pòbles qu’es passada per pèrdas e profièches jos pretèxte d’interèsses nacionals plan compreses. Lo comèrci e la finança, qu’an pres lo pas la politica, se trufan coma d’una figa de l’etica e los pòbles tibetan, chechèn o basc pòdon ben èsser sacrificats sus l’autar del dolar e de la realpolitik. Lo Dalai Lama pòt ben dire de sa votz suauda e pausada que la patz non pòt èsser duradissa qu’aquí ont los dreches umans son respectats, aquí ont las gents an de qué se noirir e aquí ont las personas e las nacions son liuras. Es pas ausit. Los còfres fòrts an pas d’aurelhas.
 
En annèxe del libre se tròban los tèxtes de documents essencials coma per exemple la Declaracion d’independéncia de 1913 delargada pel tretzen Dalai Lama o la crida del catorzen Dalai Lama lançada a l’adreiça de las Nacions Unidas lo 7 de novembre de 1950. Un libre que balha de qué soscar sus la libertat e los dreches dels pòbles. De totes los pòbles…
 
 
 
 
 

---

LEVENSON, Claude B., 2004, Tibet, otage de la Chine. Philippe Picquier, 380 paginas