Degun o podiá pas sospechar mas lo govèrn chinés a bastit, e bastís encara, d’illas al mièg de la Mar de China Meridionala, plan près de Vietnam, de las Filipinas e de Malàsia. Aprofiècha de petitas illas de coralh que tròba en aquela mar per bastir en plan pauc de meses de vertadièras illas amb de bastiments, d’aeropòrts e de complèxes civils e militars qu’inquietan plan los sieus vesins territorials. Per tant, la tension politica creis e creis encara, sens relambi.
 
Es aquela meteissa promptitud per finir aquelas illas que mai inquieta aqueles païses. China anoncièt en junh d’ongan que començava de bastir d’illas dins aquela region e, dempuèi, ja a bastit d’aeropòrts e d’estradas senceras dins de petitas illas qu’ara an de populacions e d’installacions militaras; mai que mai es lo cas de las Illas Spratly, una cadena d’illas de coralh que mai de tres païses de las disputan. Tanben, aquelas illas son a mai de 500 quilomètres de la China continentala e lor amainatjament ja a entraïnat de problèmas serioses demest China e los Estats Units. En octòbre d’ongan, la marina estatsunidenca envièt un destructor pr’amor que los filipins, los vietnamians e los malais son de mai en mai alarmats.
 
Las nòvas illas permeton a China d’aver mai de territòri ric en peisses e tanben de gas e de petròli, mas pereu aquelas illas vòlon èsser de basas militaras per contrarotlar la Mar de China Meridionala, qu’es considerada per Pequin coma una mar pròpria. Los americans ja an vist coma los chineses i menavan d’artillariá e aquò a alarmat, e plan, los païses vesins. Mas aqueles son pas los solets qu’alèrtan sus aquel fach. Los environamentalistas tanben son contra. Va solet que la destruccion dels coralhs que se tròban dins aquela region es, segon l’Universitat del Sud de Florida, fòrça dangierosa per l’environament pr’amor qu’afècta tota la biodiversitat marina de la zòna. “Son a escafar la vida marina de la region;” çò confirma Frank Muller-Karger, professor de biologia oceanografica d’aquela universitat, “e, en mai d’aquò, i laissan de metals, de petròli e d’autres produches quimics qu’ajudan pas gaire la vida marina de la region. E i cal apondre tot çò qu’es getat dels vaissèls o de las plataformas que bastisson”.
 
 
Una region plan disputada
 
Los chineses son relativament nòus dins l’archipèla de las Illas Spratly. Mas lo problèma a començat quand, en plan pauc de temps, s’es pogut aver tantas illas e de populacion sus elas, coma i tenon las Filipinas o Vietnam. La region es plan estrategica comercialament, sustot per los estatsunidencs qu’an d’escambis comercials annuals amb aqueles païses de mai d’1,2 trilion de dolars. Per tant, los americans envièron un destructor dins l’airal per avisar China que renonciarián pas jamai a la lor posicion politica e estrategica. E mai, aqueles païses que protèstan son d’aliats militars dels Estats Units, als quals an demandat ajuda contra China.
 
Los americans avián pas enviat cap de vaissèl militar dins la zòna dempuèi 2012 e aquò es un pauc perilhós pr’amor que las termièras son relativas. Qualques païses defendon qu’aurián mai de territòri delà las 12 milas nauticas. Un d’aqueles es China. Ara, en rason d’aquelas illas que son al mièg de territòris d’autres païses, ja s’es començat de campanhas comercialas de boicòt contra los produches chineses, coma es lo cas de part de las Filipinas. E lo secretari d’estat american ja a alertat lors collègas chineses que “los Estats Units contunharàn de comerçar e d’operar ont las leis internacionalas o permetan, e aquò vòl dire dins tot lo Mond”.
 
Mas per China, amainatjar l’illa mai granda de la region, apelada Fiery Cross Reef, es estrategicament plan important pr’amor que ja i a bastit un aeropòrt que permet d’aterrar a quin que siá avion militar o comercial. E aquò o vòlon pas los païses vesins. E amb aquelas infrastructuras, China pòt reclamar ara qu’aquel territòri es sieu. E se o fa, i aurà de problèmas amb Vietnam, Malàisia, las Filipinas e tanben amb los Estats Units, aquò qu’es segur.
 
 
 
 
Christian Andreu