Lo 2 de genièr 1492, las fòrças de Ferran IId d’Aragon e Isabèla de Castelha conquistèron lo reialme nasrida de Granada, darrièr reduch de la dominacion musulmana après 800 ans de preséncia dins la Peninsula Iberica.
Tres meses puèi, los monarcas que pus tard òm los coneisseriá coma los Reis Catolics, signèron a Granada lo decret de l’Alhambra, elaborat per l’inquisitor Torquemada a la demanda dels monarcas. Aquel decret acusava los josieus de divèrses delictes, dont l’usura e l’eretgia. Acusats de perturbar la santa fe catolica e d’alonhar de fidèls crestians de lors cresenças, los josieus foguèron obligats après pauc de meses de causir entre se convertir al cristianisme o quitar lo reialme. Aqueles que decidiguèsson de partir podián prene amb eles lors bens, levat l’aur, l’argent, los cavals o d’autras causas enebidas per las leis.
L’extrèma duretat de la punicion —execucion immediata sens jutjament— per quin josieu que siá que foguèsse pas convertit o qu’aguèsse pas quitat lo reialme dins lo periòde estipulat, butèt entre cinquanta e setanta mila josieus, en mens de tres meses, a se convertir al cristianisme (los diches “marrans”) e entre cent cinquanta mila e dos cents mila partiguèron. Ça que la, pendent lo viatge, mantes moriguèron assassinats, pr’amor que correguèt la rumor que los josieus que quitavan lo reialme avián ingerit d’aur e de pèiras preciosas per evitar l’enebiment, e venguèron la tòca de qualques sens-còr que los esventravan sens pietat per prene lo butin. Aquò o fasián tanben qualques unes dels capitanis dels vaissèls afretats per la comunautat josieva, que lancèron a la mar un per un los passatgièrs per s’apropriar lors bens.
Après aquel episòdi detestable, arribèt lo torn dels musulmans que residissián dins lo territòri conquistat. Los diches “mudejars”, tanben nomenats “maures” o “sarrasins”, dempuèi los sègles precedents, avián pas drech de contunhar de practicar lor religion, ni d’emplegar lor lenga, ni de manténer lors costumas e pas manco d’organizar lors comunautats (“aljamas” o “maurariás”) amb divèrses gras d’autogovèrn. Ça que la, aquela convivéncia e tolerància se deteriorèt amb lo temps a causa dels conflictes sorgits entre las doas culturas, e a la fin se restrenguèt los contactes socials e economics entre las comunautats aràbias e crestianas. Mas aquò, en luòc de s’apasiar, solament faguèt aumentar la tension e provoquèt de nombrosas susmautas “mudejars” tre lo sègle XIII. Fin finala, dins l’an 1502, los mudejars foguèron obligats de quitar lor fe e de se convertir en crestians.
Los mudejars, venguts puèi crestians, foguèron nomenats “morisques” e poguèron manténer lor lenga e lors costumas. Mas, un sègle puèi, la comunautat morisca contunhava d’èsser un grop social isolat. E, e mai se la majoritat avián perdut l’emplec de la lenga aràbia en favor del castelhan, se passava pas la meteissa causa amb lor fe musulmana, que contunhavan de la practicar dins la clandestinitat. Aquela situacion, associada a las rebellions moriscas e a las nombrosas incursions dels piratas berbèrs, faguèt créisser la temor d’una possibla collaboracion entre la populacion morisca e l’Empèri Otoman turc contra la monarquia espanhòla; aquò provoquèt una crisi que s’acabèt lo 9 d’abril de 1609 amb lo decret de percaça dels morisques, qu’ocasionèt lo desplaçament de tres cent mila personas, que foguèron deportadas e repartidas pel nòrd d’Africa, per Egipte e per Turquia.
Fin finala, aquelas imposicions religiosas e percaças, al delà del drama uman e personal qu’afectèt mantas familhas, signifiquèron la fin d’una longa estapa istorica de convivéncia entre los arabis, los crestians e los josieus. Una malescasuda de la convivéncia, que contunha de perdurar; e donc benlèu, uèi lo jorn, deuriam començar de chifrar seriosament a la dificultat manifèsta de l’òme per manténer una convivéncia pacifica amb los que nos entornejan.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Tres meses puèi, los monarcas que pus tard òm los coneisseriá coma los Reis Catolics, signèron a Granada lo decret de l’Alhambra, elaborat per l’inquisitor Torquemada a la demanda dels monarcas. Aquel decret acusava los josieus de divèrses delictes, dont l’usura e l’eretgia. Acusats de perturbar la santa fe catolica e d’alonhar de fidèls crestians de lors cresenças, los josieus foguèron obligats après pauc de meses de causir entre se convertir al cristianisme o quitar lo reialme. Aqueles que decidiguèsson de partir podián prene amb eles lors bens, levat l’aur, l’argent, los cavals o d’autras causas enebidas per las leis.
L’extrèma duretat de la punicion —execucion immediata sens jutjament— per quin josieu que siá que foguèsse pas convertit o qu’aguèsse pas quitat lo reialme dins lo periòde estipulat, butèt entre cinquanta e setanta mila josieus, en mens de tres meses, a se convertir al cristianisme (los diches “marrans”) e entre cent cinquanta mila e dos cents mila partiguèron. Ça que la, pendent lo viatge, mantes moriguèron assassinats, pr’amor que correguèt la rumor que los josieus que quitavan lo reialme avián ingerit d’aur e de pèiras preciosas per evitar l’enebiment, e venguèron la tòca de qualques sens-còr que los esventravan sens pietat per prene lo butin. Aquò o fasián tanben qualques unes dels capitanis dels vaissèls afretats per la comunautat josieva, que lancèron a la mar un per un los passatgièrs per s’apropriar lors bens.
Après aquel episòdi detestable, arribèt lo torn dels musulmans que residissián dins lo territòri conquistat. Los diches “mudejars”, tanben nomenats “maures” o “sarrasins”, dempuèi los sègles precedents, avián pas drech de contunhar de practicar lor religion, ni d’emplegar lor lenga, ni de manténer lors costumas e pas manco d’organizar lors comunautats (“aljamas” o “maurariás”) amb divèrses gras d’autogovèrn. Ça que la, aquela convivéncia e tolerància se deteriorèt amb lo temps a causa dels conflictes sorgits entre las doas culturas, e a la fin se restrenguèt los contactes socials e economics entre las comunautats aràbias e crestianas. Mas aquò, en luòc de s’apasiar, solament faguèt aumentar la tension e provoquèt de nombrosas susmautas “mudejars” tre lo sègle XIII. Fin finala, dins l’an 1502, los mudejars foguèron obligats de quitar lor fe e de se convertir en crestians.
Los mudejars, venguts puèi crestians, foguèron nomenats “morisques” e poguèron manténer lor lenga e lors costumas. Mas, un sègle puèi, la comunautat morisca contunhava d’èsser un grop social isolat. E, e mai se la majoritat avián perdut l’emplec de la lenga aràbia en favor del castelhan, se passava pas la meteissa causa amb lor fe musulmana, que contunhavan de la practicar dins la clandestinitat. Aquela situacion, associada a las rebellions moriscas e a las nombrosas incursions dels piratas berbèrs, faguèt créisser la temor d’una possibla collaboracion entre la populacion morisca e l’Empèri Otoman turc contra la monarquia espanhòla; aquò provoquèt una crisi que s’acabèt lo 9 d’abril de 1609 amb lo decret de percaça dels morisques, qu’ocasionèt lo desplaçament de tres cent mila personas, que foguèron deportadas e repartidas pel nòrd d’Africa, per Egipte e per Turquia.
Fin finala, aquelas imposicions religiosas e percaças, al delà del drama uman e personal qu’afectèt mantas familhas, signifiquèron la fin d’una longa estapa istorica de convivéncia entre los arabis, los crestians e los josieus. Una malescasuda de la convivéncia, que contunha de perdurar; e donc benlèu, uèi lo jorn, deuriam començar de chifrar seriosament a la dificultat manifèsta de l’òme per manténer una convivéncia pacifica amb los que nos entornejan.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Bé, ni els uns ni els altres, però de isabel i don fernando, ni m'he n'empasso res,
Visca la Terra...lliure!
"El Tàrrrega"
E tanlèu, abans la fin d'aquesta quita annada 1492, l'Isabèla paguèt lo viatge deu C.Colom decap a las Indias occidentaus (las Americas) on se contunhèt la tuadera ! la deus òmes e de las culturas amerindianas.
Se sap que l'Isabèl diguèt que se quitava pas la camisa mentre que Granada demorava en mans de Boabdil. E que los "moros" fugiguèron per la pudesina.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari