Lo nòste patrimòni a mantun aspècte. A Capberton, dempuish annadas, dus istorians hèn un tribalh remarcable. Espiada.

Sus la còsta gascona, aperada tanben “Còsta d’Argent” dempuish 1905 preus mitans toristics (quan ne l’apèran pas adara “Còsta Aquitana” o, péger, “Côte Sud”), Capberton es ua ciutat particulara. Qu’es coneishuda per estar un pòrt de pesca (quasiment lo sol a costat d’Arcaishon) e ua estacion balneària tòca-tocant a Òssegòr, “l’estacion deus espòrts elegants” que pugèt en puishença a partir de las annadas 1920.
 
Enclavada dens la Vescomtat de Maremna, entre Senhans e Maransin, Capberton a ua istòria originau. Valentament, dus passionats, Marie-Claire e Alain Duviella, que l’escriven au hiu deus ans. Shens alassà’s que persegueishen ua òbra de hons. Dens bèras e interessantas publicacions de la Sadipac (Sauvaguarda e difusion deu patrimòni culturau deu sud-oèst de las Lanas) o capvath autas revistas (lo Bulletin de la Societat de Bordà o lo de Memòria en Maransin) que hèn conéisher lo passat de la ciutat deu Golf. Dens aquera pregonda hòssa —curiosa zòna de bonacia quan bohan las tempèstas suu Golf de Gasconha—, lo flumi Ador se gitava dinc a 1578. Lavetz l’engenhaire Loís de Foix “panèt” lo fluvi gascon au profièit deus baionés. Lo Bocau “nau” qu’estó creat.
 
Solide, paluns e sables on se mesclan lo Bodigau e las aigas deu “lac marin” d’Òssagòr an ben cambiat dempuish lo temps deus balenèirs e autes marins gascon; totun, los òmis de la “Plana deu Boret” an conservat la tradicion maritima, entre practicas artesanaus e pintorescas e vocacion industriau. Que descobreishen aqueth patrimòni dens l’espés obratge deus dus istorians; qu’es beròiament e ricament illustrat, fresc com lo peish deu jorn desbarcat suu cai deu Bocaròt. Qu’es sostitolat “Au temps de la pesca a la sardina” mes aquera epòca estó sonque un temps hòrt dens l’istòria deu pòrt. Per har brac, lo de las annadas 1920-1950 on arribèren quitament obrèiras de Vendèa o bretonas deu País Bigouden, dab la lor  celèbra coha haut quilhada de linon blanc; qu’èran emplegadas dens ua conserveria tà hicar en boitas milierats de “peishòts blaus”. Que descobreishen atau los ligams dab las còstas deu Bascoat o de Bretanha, evidentament, o dab quauquas maisons de negòci de Bordèu o deu País de Bug.
 
 
Traïna, halha e galup
 
Mes lo bèth tribalh deus Duviella evòca d’autes aspèctes d’aqueth estranh refugi deu “Plec” de Capberton on los vaishèths ensajan de’s méter a l’acès quan se descabestran las ventòrras.
 
D’un costat, qu’i a de qué estar gahat per l’inquietèr. Las tempèstas miaçan tostemps los amainatjaments, en començar per la vielha estacada bastida deu temps de Napoleon III o las construccions balneàrias de las annadas 1900-1920. E n’an pas tot vist!
 
De l’aute, qu’i a pro d’espiadas originaus e simpaticas, sovent cargadas d’umanitat. Per exemple sus la pesca a la traïna (la “senne” en franchimand), enqüèra practicada per un o dus esquipatges mei a bisa (Cap de l’Òmi a Lit e Mixe, Contis) o sus las pesca a la halha (lo “flambèu”), a nueit negra, totas duas descriutas per Lemasson du Parc, un inspector de las pescas au sègle XVIII, o per l’escrivan J.-H. Rosny Jeune qui contribuiguèt a har la promocion d’Òssagòr dens las annadas 1910-1920. Lo libe balha tanben pro de precisions sus la pesca a la pibala, que s’embarquin sus un fragil galup o que pesquin a pè au bas de l’Estacada, dens lo dangèir de la sobèrna. Malaja! Aquera vertadèira frèbe de la “bibòla” dont los espanhòus e’s lecan los pòts, qu’estó victima deu son succès…
 
Los autors saben tanben sortir deu desbromb figuras rugosas e totun simpaticas deus patrons o marinèirs, a còps grans barrutlaires, demorats fidèus a la glèisa far dedicada au Sent Micolau, patron deus marins. Haut o baish, qu’avèn un chafre: Togo, Toupinet, Papoula, Patioure, la Galiborne… Bèths pertrèits ne son balhats, tirats deus archius familiaus o deu hons deu fotograf capbertonés Hubert Fitte.
 
Marie-Claire e Alain Duviella publican ua soma sus un tròç d’istòria chic coneishut. La varietat e la qualitat de las lors recèrcas (etnografia, iconografia) renden hòrt plasent lo libe. Tot estinglant qu’es, dab citacions, poèmas gascons de Joan deu Golf (Jean Duboscq, 1853-1937), vielhas mapas, documents estonants e esmavents. Ua pesca miraclosa mes sustot la hruita d’un gran tribalh.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 

---

DUVIELLA, Marie Claire, & DUVIELLA, Alain. Histoire maritime de Capbreton: au temps de la pêche à la sardine, Campiche, 420 paginas, 39,90 èuros.