Aqueste novèl libre Robèrt Lafont se presenta un pauc coma un roman istoric triptic. Tres novèlas que virarián a l’entorn de dos personatges que finiguèron tragicament lor vida a Tolosa. Personatges, qu’a i agachar de prèp, marquèron pauc o pro la cultura e l’anar de nòstre país. Se tracha de Juli Cesar Vanini, lo “filosòfe libertin” qu’acabèt la seu vida sus un lenhièr dreiçat sus la plaça del Salin a Tolosa lo 9 de febrièr de 1619; e de N’Enric II de Montmorenci, descapitat dins la cort del Capitòli lo 30 d’octobre de 1632. Un tresen personatge fa lo ligam entre los dos majorals, aqueste sembla sortit de tot al tot de l’imaginacion blosa de l’autor. Encara que dins lo contèxte istoric descrich, un personatge anonime auriá tan plan pogut existir e viure las aventuras que li prèsta l’autor.

Dins l’Ateu, la novèla qu’entemena lo volume, Robèrt Lafont nos prepausa una reflexion subre l’intoleréncia e mai que mai subre lo pes de las institucions dins las societats e de l’ideologia intransigenta qu’aquestas societats impausan e s’impausan. Es l’embarrament sadò-masoquista collectiu qu’es aquí denonciat coma lo fren a l’envolada creatritz e a la libertat. Es l’escurantisme, e pas sonque religiós, qu’i es espepiçat e condemnat coma crimi contra l’intelligéncia. Fetivament i a pas sonque lo religiós que pòt èsser dogmatic. De tot temps, e encara d’uèi, lo politic tanben clau sa dòsi d’irracionalitat e de desrason. I a pas que de veire lo famós e fumós concepte de “grandor de França”.
 
De tot temps l’intelligéncia faguèt paur als govèrnants e als detentors del poder. Es la rason per laquala de tot temps e jos totas las latitudas, los esperits liures an patit la repression. En Lafont ensaja dins aqueste libre de demontar la macanica mostrosa qu’ensaja de far passar dins lo meteis mòtle totas las individualitats. Una mecanica societala embalada de contunh e capabla d’engolir sos pròpris conceptors que se retroban esclaus de lor cretaura. Es dins aqueste monde cafquaian de la Tolosa del segle detz-e-seten que l’autor fa evoluir sos personatges eroiques. Eroiques per èsser estats precursors dins lo domèni de la pensada.
 
Robèrt Lafont coneis de cap l’istòria de son país, de nòstre país. Doblidessem pas qu’es estat lo coordonator de la monumentala “Istòria d’Occitània” publicada per Hachette en 1979. Atanben dins aqueste libre “L’Eròi talhat” se sentís lo plaser que pren a nos contar aquestes episòdis un pauc doblidats de l’istòria occitana. Sa descripcion de las guèrras de religion o puslèu que las batalhas que se debanèron en Naut e Bas Lengadòc, es precisa dins sos mendres detalhs, amai qualques còps los pus menuts. Emai los alonguis subre la tecnicitat tactica de las escaramochas gastan pas per la una miqueta lo ritme del roman.
 
La tòca de l’autor èra de far descobrir als Occitans –als occitanolegissents- lo guerrièr e lo politician de foguèt N’Enric II de Montmorenci. En Lafont auriá tendéncia a pensar qu’aqueste se seriá rebellat contra lo rei de França per salvagardar las libertats parlamentàrias occitanas. Sens èsser un especilista de l’istòria es lo primièr còp que m’es donat de far una tala lectura dels eveniments que fasquèron perdre lo cap a N’Enric de Montmorenci. Mas vertat es qu’avèm jamai agut que la version dels istorians oficials de la Republica jacobino-encluscaira.
La lectura lafontana, que gausarai qualificar d’objectiva, nos permés de pensar –amb l’autor- qu’Occitània perdèt amb Montmorenci, un còp de mai, l’escasença de se liberar pauc o pro de la tutèla franchimanda.
 
Es curiós de véser cossí Robèrt Lafont a d’unes còps l’aclinament de se projectar dins son personatge. Reprochant a n’aqueste d’èsser estat plan tròp militari e pas pro politic es coma de se reprochar a se-meteis d’èsser estat plan tròp soscaire, teorisaire e pas pro militari per menar Occitània subre lo camin de la seu liberacion. Es pas lo primièr còp que o escrivi a prepaus d’un libre Robèrt Lafont, mas aqueste tanben me sembla un libre de bilanç. Un libre que fasiá de besonh a l’autor per se desbondar aprèp una vida tota consacrada a Occitània e als Occitans.
 
Aquel parallèle entre un faidit del segle XVIIen e un autre de segle XXen, es pas brica capbord. Mòstra la permanéncia del combat dels Occitans a travèrs los sègles per ensajar de se desliurar de las cadenas que los entravan desempuèi ara sèt sègles. Pensi qu’es aquò qu’En Lafont volguèt nos dire a travèrs de son istòria de la resisténcia d’Enric de Montmorenci.

Dins sa forma, tota la fin del libre es escricha d’un biais original en forma d’escambi epistolaris entre mantunes personatges. Un biais segurament original mas pas totjorn de bon sasir per lo que legiriá pas lo libre de tira.
 
Un obratge escrich dins una lenga rica e digna. De legir.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
_____
LAFONT, Robèrt. L’Eròi talhat. Edicions del Trabucaire, colleccion ”Pròsa occitana”, 2001. 270 paginas.