Actualitats
Sant Silvèstre: la darrièra nuèch de l’annada e las legendas del Papa Magician
Silvèstre Ir foguèt lo Papa numèro 33 de la Glèisa Catolica. Moriguèt martir lo 31 de decembre de l’an 335 e la fèsta en son onor se celèbra lo darrièr jorn de l’annada. Qualques sègles puèi, un jove occitan, Gerbèrt d’Orlhac, intrava dins un monastèri. Mas sabiá pas nimai s’imaginava qu’el èra destinat a èsser lo futur papa Silvèstre IId pendent lo cambiament de millenni (an 1000), quand s’esperava lo finimond. Pasmens, una seguida de mites e de legendas van metre aqueste “Papa Magician” dins una prigonda aureòla de mistèri que perdura encara.
En essent encara un adolescent, Gerbèrt intrèt dins lo monastèri de Sant Gueraud. Qualques ans puèi viatgèt als monastèris de Ripoll e de Vic. Intrèt ailà en contacte amb la sciéncia aràbia que desvelhèt en el un interès pels nombres que gardèt lo rèsta de sa siá vida. Dins una peregrinacion a Roma, en acompanhant son protector lo comte de Barcelona, Borrell IId, coneguèt l’emperaire Oton Ir. Oton Ir demorèt tant impressionat de sas coneissenças que nomenèt Gerbèrt tutor de son filh, lo futur Oton IId.
Gerbèrt se destacava pr’amor qu’èra un erudit dins lo terren scientific amb un gaubi extraordinari per l’ensenhament. L’archevesque de Rems lo cridèt rapidament per qu’ensenhèsse divèrsas disciplinas —religiosas e profanas— dins lo sieu collègi episcopal. E mai, sas facultats coma cercaire propicièron qu’inventèsse e bastiguèsse de nombroses objèctes. Cal soslinhar divèrses abacs que permetián de multiplicar e de devesir rapidament, en facilitant a l’encòp un grand nombre d’operacions matematicas. Aquel simple objècte se poiriá considerar un precedent de las calculadoiras modèrnas.
Son nivèl d’erudicion e son mestritge de la sciéncia èra tan naut qu’atenguèt lèu una granda reputacion coma filosòf e matematician. Ça que la, de qualque biais negligissiá sos prètzfaches per montar dins sa carrièra eclesiastica. Èra talament lo cas, que son estacament a la sciéncia desvelhèt de sospièchas dins son entorn e mai d’un comencèron de considerar la possibilitat que Gerbèrt èra pas qu’un bruèis e tre aquel moment, patiguèt plan de dificultats per menar a tèrme sos projèctes scientifics e implantar de cambiaments. E mai s’èra la maximala autoritat de la Glèisa, aquò èra pas pro per convéncer aquela societat, que se mesfisava d’un papa que cercava de cambiar la numeracion romana (I, X, L, C, D, M…) per la dels infidèls (1, 2, 3, 4...).
Tre alavetz, comencèt de se fargar nombrosas legendas sus sa persona. Una d’elas disiá que, pendent son enfança, foguèt instruch per un sabi ermitan descendent dirècte dels druidas, qui li revelèt los mistèris de la magia cèlta. Mas la legenda mai evocada èra la que disiá que Gerbèrt aviá fach un pache amb lo diable, es per tant qu’amassava tantas coneissenças. Considerat coma un expèrt alquimista, se li atribuissiá lo poder de transformar quin metal que siá en aur. E mai, se pensava que possedissiá un cap parlant que lo consultava sovent sus divèrses dobtes.
Mas en realitat, aquel Papa que los romans nomenavan “Magician” èra sonque un sabi erudit, expèrt astronòm e matematician, qu’aviá aprés las coneissenças que dominavan los arabis e qu’introduguèt lo zèro, lo sifr dels arabis. D’aquí ven lo mot chifra. Mas son autoritat papala li serviguèt pas gaire per implantar lo sistèma numeric qu’emplegam a l’ora d’ara. Pasmens, l’Euròpa crestiana d’aqueles jorns saupèt pas veire l’importància de sas coneissenças, e s’estimèt mai de lo considerar coma un èsser possedit per la malignitat d’un diable abans d’acceptar sas reformas. Qualques unes pensavan qu’el èra l’Antecrist e que tot son sabença èra d’origina subrenaturala. Quitament après sa mòrt cessèron pas los comairatges. Se faguèt creire als fidèls que lo quite Papa aviá ordenat d’espeçar son còrs après morir per que lo Diable ne prenguèsse pas possession. E que dins son tombèl, al sieu costat i repausava Meridiana, la diablessa femenina que l’aviá seduch e que n’èra prigondament amorós. Aquel mite subrevisquèt dins lo temps, fins qu’en 1648 lo Vatican dobriguèt lo sepulcre. Dedins òm trobèt pas que Silvèstre IId. De tot biais, totjorn a l’ora d’ara subreviu una legenda: se murmura que son tombèl, dins la Basilica de Sant Joan de Letran, destilla d’aiga cada còp que la mòrt imminenta d’un papa se sarra.
Vertat e legenda s’entrecrosan dins l’istòria d’aquel grand scientific, que qualques unes lo considèran l’òme mai decisiu dels darrièrs mila ans, pr’amor que l’adopcion de la numeracion indoaràbia s’es atrobat qu’es benlèu la revolucion mai granda del millenni. Sens aquò serián pas estats possibles los ordenadors. Cal destacar, alavetz, que dins un dels moments mai malaisits de la crestiantat, Gerbèrt d’Orlhac, lo primièr papa occitan, foguèt tanben l’intellectual mai influent de tot lo sègle X.
Per tant, lo primièr article de l’an es consagrat a aquel extraordinari gojat d’Occitània qu’un jorn venguèt papa. Las rasons son mai qu’evidentas: per sa passion per los estudis e l’ensenhança al delà de sas autras responsabilitats eclesiasticas; per traduire en latin e comentar los tractats logics d’Aristòtel, la pensada e la sciéncia grèga; per son sens practic de las matematicas e la revolucion de sas ensenhanças. Mas, sustot, pr’amor que pendent tota sa vida quitèt pas son estrambòrd per cercar dins la sciéncia la magia de çò impossible per o transformar en realitat.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
En essent encara un adolescent, Gerbèrt intrèt dins lo monastèri de Sant Gueraud. Qualques ans puèi viatgèt als monastèris de Ripoll e de Vic. Intrèt ailà en contacte amb la sciéncia aràbia que desvelhèt en el un interès pels nombres que gardèt lo rèsta de sa siá vida. Dins una peregrinacion a Roma, en acompanhant son protector lo comte de Barcelona, Borrell IId, coneguèt l’emperaire Oton Ir. Oton Ir demorèt tant impressionat de sas coneissenças que nomenèt Gerbèrt tutor de son filh, lo futur Oton IId.
Gerbèrt se destacava pr’amor qu’èra un erudit dins lo terren scientific amb un gaubi extraordinari per l’ensenhament. L’archevesque de Rems lo cridèt rapidament per qu’ensenhèsse divèrsas disciplinas —religiosas e profanas— dins lo sieu collègi episcopal. E mai, sas facultats coma cercaire propicièron qu’inventèsse e bastiguèsse de nombroses objèctes. Cal soslinhar divèrses abacs que permetián de multiplicar e de devesir rapidament, en facilitant a l’encòp un grand nombre d’operacions matematicas. Aquel simple objècte se poiriá considerar un precedent de las calculadoiras modèrnas.
Son nivèl d’erudicion e son mestritge de la sciéncia èra tan naut qu’atenguèt lèu una granda reputacion coma filosòf e matematician. Ça que la, de qualque biais negligissiá sos prètzfaches per montar dins sa carrièra eclesiastica. Èra talament lo cas, que son estacament a la sciéncia desvelhèt de sospièchas dins son entorn e mai d’un comencèron de considerar la possibilitat que Gerbèrt èra pas qu’un bruèis e tre aquel moment, patiguèt plan de dificultats per menar a tèrme sos projèctes scientifics e implantar de cambiaments. E mai s’èra la maximala autoritat de la Glèisa, aquò èra pas pro per convéncer aquela societat, que se mesfisava d’un papa que cercava de cambiar la numeracion romana (I, X, L, C, D, M…) per la dels infidèls (1, 2, 3, 4...).
Tre alavetz, comencèt de se fargar nombrosas legendas sus sa persona. Una d’elas disiá que, pendent son enfança, foguèt instruch per un sabi ermitan descendent dirècte dels druidas, qui li revelèt los mistèris de la magia cèlta. Mas la legenda mai evocada èra la que disiá que Gerbèrt aviá fach un pache amb lo diable, es per tant qu’amassava tantas coneissenças. Considerat coma un expèrt alquimista, se li atribuissiá lo poder de transformar quin metal que siá en aur. E mai, se pensava que possedissiá un cap parlant que lo consultava sovent sus divèrses dobtes.
Mas en realitat, aquel Papa que los romans nomenavan “Magician” èra sonque un sabi erudit, expèrt astronòm e matematician, qu’aviá aprés las coneissenças que dominavan los arabis e qu’introduguèt lo zèro, lo sifr dels arabis. D’aquí ven lo mot chifra. Mas son autoritat papala li serviguèt pas gaire per implantar lo sistèma numeric qu’emplegam a l’ora d’ara. Pasmens, l’Euròpa crestiana d’aqueles jorns saupèt pas veire l’importància de sas coneissenças, e s’estimèt mai de lo considerar coma un èsser possedit per la malignitat d’un diable abans d’acceptar sas reformas. Qualques unes pensavan qu’el èra l’Antecrist e que tot son sabença èra d’origina subrenaturala. Quitament après sa mòrt cessèron pas los comairatges. Se faguèt creire als fidèls que lo quite Papa aviá ordenat d’espeçar son còrs après morir per que lo Diable ne prenguèsse pas possession. E que dins son tombèl, al sieu costat i repausava Meridiana, la diablessa femenina que l’aviá seduch e que n’èra prigondament amorós. Aquel mite subrevisquèt dins lo temps, fins qu’en 1648 lo Vatican dobriguèt lo sepulcre. Dedins òm trobèt pas que Silvèstre IId. De tot biais, totjorn a l’ora d’ara subreviu una legenda: se murmura que son tombèl, dins la Basilica de Sant Joan de Letran, destilla d’aiga cada còp que la mòrt imminenta d’un papa se sarra.
Vertat e legenda s’entrecrosan dins l’istòria d’aquel grand scientific, que qualques unes lo considèran l’òme mai decisiu dels darrièrs mila ans, pr’amor que l’adopcion de la numeracion indoaràbia s’es atrobat qu’es benlèu la revolucion mai granda del millenni. Sens aquò serián pas estats possibles los ordenadors. Cal destacar, alavetz, que dins un dels moments mai malaisits de la crestiantat, Gerbèrt d’Orlhac, lo primièr papa occitan, foguèt tanben l’intellectual mai influent de tot lo sègle X.
Per tant, lo primièr article de l’an es consagrat a aquel extraordinari gojat d’Occitània qu’un jorn venguèt papa. Las rasons son mai qu’evidentas: per sa passion per los estudis e l’ensenhança al delà de sas autras responsabilitats eclesiasticas; per traduire en latin e comentar los tractats logics d’Aristòtel, la pensada e la sciéncia grèga; per son sens practic de las matematicas e la revolucion de sas ensenhanças. Mas, sustot, pr’amor que pendent tota sa vida quitèt pas son estrambòrd per cercar dins la sciéncia la magia de çò impossible per o transformar en realitat.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
pla interessant .
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari