Pendent l’Edat Mejana, en Euròpa plusors celebracions liturgicas s’acompanhavan de representacions de tipe didactic e moral. Las mai popularas e estendudas foguèron aquelas liadas als cicles de Calendas e de Pascas, e que lors originas remontavan fòrça sègles enrèire.
 
Après la casuda de l’Empèri Roman, la tradicion del ‎teatre grecolatin desapareguèt pauc a cha pauc fins als sègles IX e X, quand aquel art scenic comencèt tornarmai de se recuperar gràcias al ritual de la liturgia crestiana. Lo clergat, conscient que lo teatre ancian esmoviá l’espectator, utilizèt aquelas representacions per s’explicar d’un biais simple e per rendre la religion amb totes sos mistèris mai comprensibles pel pòble.
 
Aquelas representacions se faguèron, al començament, a travèrs dels tròpes o dels brèus dialògs entre de clergues pendent la messa. Puèi derivèron devèrs una mesa en scèna a l’entorn de l’autar, ont los curats tenián lo ròtle d’actors: se vestissián amb los abilhatges adeqüats per representar lo personatge assignat e decoravan la scèna amb los elements necites segon cada liturgia.
 
Lo jorn de Nadal, pendent las matinas, se representava l’Officium Pastorum o l’anóncia dels àngels als pastres. Amb lo temps, aquel ofici venguèt las Pastoralas qu’encara se representan uèi lo dia. Lo jorn de l’Epifania èra lo del dialòg entre Eròdes e los savis d’Orient: l’Ordo Stellae, que s’acompanhava amb de musica e de cortegis long de la vila e qu’amb lo temps venguèt una de las mòstras mai ancianas de teatre castelhan, l’Acte dels Reis Mages.
 
Mas se i a un drama liturgic pròpri del jorn de Nadal, aquò es l’Ordo Prophetarum o la procession dels profètas. Se tracta de la mesa en scèna e dramatizacion d’una omelia de Sant Agustin que convòca de profètas, de personatges del Nòu Testament, e tanben Virgili, amb la tòca de donar testimòni de l’arribada del Messias davant l’incredul pòble d’Israèl. Aquel acte culmina amb l’apocaliptic cant de la sibilla.
La sibilla es una profetessa del finimond de la mitologia classica que lo cristianisme adaptèt, en establissent una analogia entre la profecia classica e lo concèpte biblic del jutjament final . Aquel cant obtenguèt una granda popularitat gràcias al cant gregorian dins las catedralas, a travèrs de lors prèires. Lo testimòni mai ancian de la sibilla cantada en latin, pendent l’Empèri Carolingian, se tròba en Occitània, concretament al monastèri de Sant Marçau de Lemòtges. En Espanha lo document mai ancian conservat es un manuscrit visigòt de la mosqueta-catedrala de Còrdoa de l’an 960, qu’aperten a la liturgia mossaràbia.
 
E mai se se cantava inicialament en latin, aquò se faguèt puèi en de lengas romanicas. Las primièras versions en lenga catalana documentadas qu’existisson se realizèron tre lo sègle XIII e se traduguèron pas dirèctament del tèxt en latin, que provenon totas d’una version iniciala en lenga d’òc.
 
Aquel cant sibillin, se representava, en mai de la tradicionala nuèch de Nadal, tanben dins las velhas de las fèstas de qualques sants. De fach encara existisson uèi de representacions dins la velha del jorn de l’Epifania. Après èsser enebida pel Concili de Trent (1545-1563), despareguèt pauc a cha pauc en demorant solament en dos luòcs: Malhòrca e l’Alguer (Sardenha), ont malgrat l’enebicion e las posterioras vicissituds subidas dempuèi l’Edat Mejana, contunha de la representar tradicionalament cada an.
 
Fin finala, en 2010, lo ‎cant de la sibilla —en catalan “sant de la sibil·la”— foguèt declarat patrimòni immaterial de l’umanitat per l’UNÈSCO.
 
 
 
 
Griselda Lozano
 
 
 

---

Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.

---