En aqueste an 2016 que venèm de començar, se complís ni mai ni mens que 2400 ans de la naissença d’un dels paires de la filosofia occidentala: Aristòtel.

Nascut a Estagira (Reialme de Macedònia) en 384 abans lo Crist, Aristòtel, conegut tanben pel subrenom de l’Estagirita, èra filh del mètge del rei Amintàs de Macedònia. Aquela circonstància favorizèt que, qualques ans puèi, lo filh d’aquel rei, Felip IId de Macedònia, comandèsse a Aristòtel la formacion intellectuala de son filh de 13 ans. Aquel enfant èra Alexandre lo Grand.
 
Dins un ermitatge de la vila macedoniana de Mièza, Alexandre foguèt jos la tutèla de son mèstre per recebre de leiçons de politica e d’istòria naturala. Aprenguèt tanben los poèmas omerics de còr e venguèt, e mai, un avid legeire. Segon çò qu’explican, totas las nuèches, plaçava l’Iliada jos son lièch. Quand Alexandre intrèt dins la carrièra militara, Aristòtel tornèt a Atenas per fondar sa pròpria escòla, lo Licèu (nomenat aital pr’amor qu’èra plaçat dins una encencha consagrada al dieu Apollon Licèu).
 
Dins lo Licèu, fòrça classas èran publicas e gratuitas. Aristòtel preferissiá donar sos corses dins un gimnasi qu’inclusiá un peripat, es a dire, un portic long o passejada jos un pòrge, l’endrech ont fasiá sas classas scientificas de matin e ont, de ser, fasiá de conferéncias sus la retorica e d’autres tèmas d’interès general. Los estudiants devián collaborar als prètzfaches de recèrca d’informacion, de classament e de catalogacion, tant per de documents, de leis e de constitucions coma per d’animals e de plantas. Dins la metodologia d’Aristòtel, existissiá pas d’imposicion de cap de doctrina mas el estimulava la critica e l’originalitat de pensada de cadun de sos escolans. Bravament avançat dins son temps, Aristòtel èra digne d’admiracion, pas solament per son mestritge de divèrsas disciplinas, mas tanben per amassar una vasta bibliotèca e comptar amb una quantitat de seguidors e cercaires, coneguts coma los peripatetics (de περιπατητικός, “itinerant”; èran nomenats aital per l’abitud qu’avián de discutir en caminant). De fach, la majoritat dels trabalhs d’Aristòtel que se consèrvan son d’aquel periòde.
 
Aristòtel èra estat disciple de Platon, qu’a son torn o èra estat de Socrates. Ça que la, après la mòrt de Platon, Aristòtel decidiguèt de se separar de la doctrina de son mèstre e creèt un novèl concèpte pus realista: Aristòtel crei pas en un mond ideal mas en las idèas que son dins lo nòstre Mond. Pensa que çò qu’existís de verai son d’individús, de causas e d’objèctes. E crei qu’es la nòstra capacitat de pensar que crèa los concèptes. Entend l’òme coma un animal racional e politic. Racional pr’amor que nos distinguissèm per la rason e per la capacitat de pensar e perpensar sus çò que fasèm, e ‎politic pr’amor que l’òme deu viure dins la pòlis (la ciutat) en comunautat amb los autres. Lo sieu argument es basat sul fach qu’un èsser eireta d’un lengatge qu’el a pas inventat e que deu partejar son mond de simbòls amb sa comunautat.
 
Dison qu’un còp li pausèron la question seguenta, “Qu’es la diferéncia entre los savis e los ignorants?”, e qu’Aristòtel lor respondèt: “La meteissa qu’entre los vius e los mòrts”. Segon el, lo saber servís d’ornament pendent la prosperitat, mas servís de refugi dins las malparadas. Per aquela rason, Aristòtel elogiava plan los parents qu’ensenhavan a lors enfants, pr’amor qu’en mai de los aver engendrats, lor procuravan una vida aürosa.
 
Après la mòrt d’Alexandre lo Grand en 323, una èrsa de nacionalisme s’estendèt a Atenas, en venent aquela vila un luòc incomòde pels macedonians. Aristòtel, qu’èra d’origina macedoniana, foguèt lèu-lèu acusat d’impietat (es a dire de complir pas sas obligacions religiosas). En avent pas enveja de repetir l’aventura de Socrates (acusat tanben d’impietat e condemnat a l’empoisonament per ciguda), Aristòtel preferiguèt s’exiliar a Calcis, dins l’illa d’Eubèa, ont moriguèt un an puèi.
 
L’influéncia d’aquel grand filosòf dins lo Mond es estada extraordinària. Après lo mond classic, foguèron los arabis que redescobriguèron ‎Aristòtel, e los arabis lo passèron a la filosofia escolastica de l’Edat Mejana. Puèi son influéncia restèt en vigor dins la pensada filosofica e dins totes los grands pensadors. Es pas solament tota l’Edat Antica que considerava son enòrma enciclopèdia. Sa Metafisica foguèt lo fondament filosofic de la posteritat. Sa celèbra teoria de las sièis formas de govèrn, ont avertís que la corrupcion de la ‎democracia es la ‎demagogia, nos suspren encara a l’ora d’ara e nos convida a nos demandar perqué… Probable, dins la responsa a aquela question, trobarem lo vertadièr principi de la filosofia.
 
Per aquela rason, amb sos lums tanben amb sas ombras, mon primièr article d’ongan, d’aqueste an 2016 que l’UNÈSCO l’a declarat “An d’Aristòtel”, si que se consagra a aquel grand filosòf e scientific, fondador de la logica e de la biologia. Sas idèas aguèron una granda influéncia sul desvolopament de l’istòria intellectuala de l’Occident ja qu’escriguèt aperaquí 200 tractats dins de matèrias multiplas, dont: la logica, la metafisica, la filosofia de la sciéncia, la filosofia politica, l’etica, l’estetica, la retorica, la fisica, l’astronomia e la biologia, en transformant mai d’un domeni de la coneissença. Mas, sustot, son de grandmercés a Aristòtel per nos aver ensenhat l’importància de manténer viva la capacitat de nos estonar cada jorn e per trobar a travèrs de las petitas causas del nòstre entorn lo nòstre pròpri camin devèrs la felicitat.
 
 
 
 
Griselda Lozano
 
 

---

Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa de difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.

---