Las hèstas, hens las Lanas, qu’es quauqu’arren! Ja que las municipalitats, los oficis de torisme e sovent la premsa regionau las apèrin “ferias”, que conservan en pregondor l’accent gascon. En espiar las hèsta de Dacs (Shalòssa), e i averé ua eslamòta d’arrenavida e de disparicion de la vergonha? Estanquet o bodega?

Qu’es donc lo temps de la hèsta a Dacs. Començadas au matin deu divés 10 d’aost, qu’i an entenut un chic mei d’accent occitan au parat deu “cafè gascon” organizat dempuish quate ans adara en aquera permèira matinada. Lo monde que’s i son rencontrats, qu’an cantat – dab lo vam dinamic e estrambordant deus “Esclatats” d’Ondres – e qu’an escambiat devath los grans arbres deu parc de las arènas, sus las arribas d’Ador. Qu’arremarcan qu’engüan – qu’es ua nautat importanta, ce’s sembla –-  la lenga nòsta se pòt har tanben enténer tanben “Au Pit”, estanquet (o “bodega” a l’espanhòla) apitada per l’associacion “Effet Mer” deu Bocau Vielh. Qu’i cantan, acٌí tanben, dab l’ajuda d’un beròi petit liberet de cantas en bona grafia. Qu’es plan mélher que non pas enténer bramar “la-la-la-la...” shens las paraulas vertadèras. En aqueth “Pit”, qu’i dançan o escotan poesias dens un ambient de hèsta, dens la cort de l’escòla Gallieni, en fin de vrespe. Qu’an aperat aquera maneita navèra, lo “Cantèr’ O ké”. Qu’i calè pensar. D’ua cèrta manèira, qu’es acabat lo temps de la vergonha. Mes, shau! ne caleré pas aver lo triomfe tròp lèu, efemèr per definicion.
 
Aqueth diluns 13/08, qu’i a un programa de poesia gascona a comptar de 17h. Doman dimars 14, qu’i a tanben un concèrt dab Familha Artús. Dimècres 15 d’aost, après lo passacarrèra finau, que serà l’apéro-cantèra dab “Dauna Jupeta” e “Monesi”. A 17h, bal dab los eslhèves deu Conservatòri de musicas tradicionaus de las Lanas. A 22h, que serà lo bal deu Minvielle. Qu’i enteneràn las paraulas gasconas – un chic enigmaticas - deu cantaire bearnés hicadas sus ua musica deu Marc Perrone inspirada deu Brasil:

“Pren lo pòrtavotz
Cap a gaucha, cap a dreta
Pren lo porta votz
Shens vergonha calandreta
L’alen e lo jòc
Estacats au hons deu potz
Patchic e patchòc
Deu costat de Santa Crotz…”

 
Ignorància o vergonha

D’arremarcar enfin que los capulats o meilèu los servicis de la municipalitat de Dacs han hèit un esfòrç – petit e incomplet – tà la lenga. En efèit, suu site de l’ofici de torisme que pòden léger lo lexic deu festaire. Ua iniciativa que cau vertadèirament saludar. Qu’ensaja de balhar a la lenga nòsta la plaça dont cau. Totun, que caleré un chic mei de rigor dens la grafia deu gascon. Qu’arremarcan enqüèra quauquas mesclanhas. Constatam que se son adaptats a la grafia espanhòu. Pr’amor que per organizators e elejuts, la hèsta es vaduda la feria  preu biaish de la corrida de toros. Ambigüitat, ambigüitats... N’an pas briga l’idèa d’escríver, a la mòda vergonhosa, “peignas” (peña), o de parlar deu  “traré de loussès” (traje de luces) deus matadores de toros o de la  “nobillada”.  Perqué ne serén pas donc capables d’escríver correctament çò que s’obstinan a aperar “patois”? La dignitat e la reconeishença de la lenga d’òc, l’identitat landésa de la ciutat de Dacs, qu’es aquò, tanben.

 
 
 
Joan Jacme Fénié