Dempuèi la nuèch dels tempses, l’òme a sentit de feblesa per las sucrariás. Abans que se coneguèsse lo sucre, los nòstres ancessors manjavan ja d’aliments doces dont lo mèl, la frucha e, sustot, de dàtils.
Las pinturas rupèstras mòstran que las femnas esplechavan lo mèl silvèstre e que n’elaboravan l’idromèl, considerat coma la primièra bevenda alcolica. Mas lo mèl tanplan s’emplegava dins l’elaboracion de la cervesa, de la noiridura e quitament de tractaments curatius, mai que mai per la cicatrizacion. De fach, uèi lo jorn, contunha de s’utilizar per cicatrizar cèrtas feridas cirurgicas. Pus tard, se comencèt de domesticar las abelhas dins de bornats artificials faches dins de pètges voides, de caissas de fusta, de pòts de ceramica e de panièrs de palha. La produccion de mèl aumentèt considerablament e, doncas, lo sieu emplec dins plusors domenis.
Pasmens, fa 10 000 ans, dins las pichonas illas de Polinesia e Melanesia de l’Ocean Pacific, los abitants descobriguèron qu’una cètrta planta conteniá un liquid doç e que, en mai d’aquò, se podiá utilizar dins l’elaboracion d’aliments. Èra la cana de sucre (Saccharum officinarum) que se facturèt per lo primièr còp fa 6000 ans en Indonesia, las Filipinas e Índia.
Pendent los millenis seguents se comencèt de culhir en Asia la cana de sucre e de n’extraire lo sieu chuc. Mas foguèt pas abans l’an 350 abans lo Crist que se comencèt de bolhir e de cristallizar lo sucre. Segon çò que conta la legenda, foguèt Alexandre lo Grand que, après una expedicion militara en Índia, portèt per lo primièr còp en Grècia la “cana sagrada”. E après Grècia venguèt Roma, que comencèt d’importar de saccharum, es a dire lo sucre, coma un produch de luxe. Ça que la, l’utilizavan amb de tòcas medicalas e terapeuticas e non pas coma un aliment.
Pauc a cha pauc, la cultura de la cana de sucre s’estendèt cap a l’oèst, en arribant fins en Pèrsia en 500 après lo Crist. Après las entrepresas religiosas inspiradas per Maomet, que s’acabèron en conquistant Pèrsia, los soldats de l’armada venceira portèron la coneissença de l’elaboracion de la “cana persana” primièr en Egipte, ont se desvolopèt los procèsses de clarificacion, rafinament e cristallizacion, e d’ailà en Africa del Nòrd, en arribant fins en Marròc e en traversant la Mediterranèa fins a la Peninsula Iberica e a las illas de Sicília e Chipre.
Pendent l’Edat Mejana, los arabis establiguèron de grandas plantacions esquipadas amb de molins e de rafinariás de sucre, mas lo procès requerissiá fòrça man d’òbra e tardèron pas de crompar d’esclaus per ne realizar lo trabalh.
En Euròpa, après las Crosadas en Tèrra Santa, lo sucre se coneissiá amb lo nom de “sal doça”. Venècia ne foguèt lo principal importaire dempuèi Índia e exportaire cap a Euròpa. Après que l’aguèsson rafinat, èra distribuit a de prèses fòrça nauts, fins al ponch qu’a aquela epòca, lo sucre en Euròpa se coneissiá coma l’“aur blanc”. Los rics avián costuma d’entrepausar de grandas quantitats de sucre coma una modalitat d’estalvi. Un exemple qu’aquel produch èra car en aqueles tempses, lo podèm trobar pendent la construccion del Palais Badi a Marraquèsh per Ahmad Al Mansur, ont s’empleguèt de materials cars coma l’aur, lo marbre italian e l’ònix. Totes eles foguèron escambiats contra lor pes de sucre.
Pendent lo sègle XIV, lo melhorament del procès de preissatge permetèt que se doblèsse la quantitat del produch e provoquèt l’expansion de las plantacions de sucre en Andalosia e Algarbe. Mas, amb l’expansion de la cultura del sucre, s’estendèt tanben lo comèrci dels esclaus. En aquela epòca la majoritat de la man d’òbra emplegada per las culturas de la cana, d’Andalosia al Reialme de Castelha e a Valéncia, foguèt d’esclaus crompats en Africa e tanben al nòrd de la Mar Negra.
Après la descobèrta d’America, la Cariba s’atrobèt qu’aguèt un clima perfièch per la cultura de la cana de sucre. Cristòl Colomb aviá aprés la cultura del sucre pendent lo sieu sojorn a Madèira e portèt la cana en America, a las illas occidentalas. Tre aquel moment, lo sucre non rafinat se mandava de retorn en Euròpa per èsser rafinat e vendut de mai en mai a bon mercat. Foguèt alavetz que lo consume del sucre se generalizèt e qu’èra pas mai exclusiu de las classas nautas. Aquò supausèt una demanda encara mai granda, e la produccion de la cana de sucre s’espandiguèt de mai en mai. Alavetz s’aumentèt tanben lo comèrci d’esclaus africans que, après èsser raubats, èran embarcats e menats a las plantacions del Mond Nòu.
Dempuèi, e fins a nòstres tempses, lo consume del sucre a aumentat constantament. Consumam fòrça produches precosinats amb d’addicion de sucre, pas solament per ne melhorar la sabor e la textura mas tanben per esperlongar lo temps de consume e quitament per melhorar las marridas odors de qualques aliments. Uèi, lo consume per persona en Euròpa despassa los 35 quilos per an.
Aürosament aquela addiccion al doç qu’avèm uèi lo jorn, e mai s’es pas tròp sanitosa, implica pas, almens, lo raubament de tèrças personas. Avèm avançat quicòm, pas’rai?
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa la promocion de l’occitan pel public ispanofòn.
Las pinturas rupèstras mòstran que las femnas esplechavan lo mèl silvèstre e que n’elaboravan l’idromèl, considerat coma la primièra bevenda alcolica. Mas lo mèl tanplan s’emplegava dins l’elaboracion de la cervesa, de la noiridura e quitament de tractaments curatius, mai que mai per la cicatrizacion. De fach, uèi lo jorn, contunha de s’utilizar per cicatrizar cèrtas feridas cirurgicas. Pus tard, se comencèt de domesticar las abelhas dins de bornats artificials faches dins de pètges voides, de caissas de fusta, de pòts de ceramica e de panièrs de palha. La produccion de mèl aumentèt considerablament e, doncas, lo sieu emplec dins plusors domenis.
Pasmens, fa 10 000 ans, dins las pichonas illas de Polinesia e Melanesia de l’Ocean Pacific, los abitants descobriguèron qu’una cètrta planta conteniá un liquid doç e que, en mai d’aquò, se podiá utilizar dins l’elaboracion d’aliments. Èra la cana de sucre (Saccharum officinarum) que se facturèt per lo primièr còp fa 6000 ans en Indonesia, las Filipinas e Índia.
Pendent los millenis seguents se comencèt de culhir en Asia la cana de sucre e de n’extraire lo sieu chuc. Mas foguèt pas abans l’an 350 abans lo Crist que se comencèt de bolhir e de cristallizar lo sucre. Segon çò que conta la legenda, foguèt Alexandre lo Grand que, après una expedicion militara en Índia, portèt per lo primièr còp en Grècia la “cana sagrada”. E après Grècia venguèt Roma, que comencèt d’importar de saccharum, es a dire lo sucre, coma un produch de luxe. Ça que la, l’utilizavan amb de tòcas medicalas e terapeuticas e non pas coma un aliment.
Pauc a cha pauc, la cultura de la cana de sucre s’estendèt cap a l’oèst, en arribant fins en Pèrsia en 500 après lo Crist. Après las entrepresas religiosas inspiradas per Maomet, que s’acabèron en conquistant Pèrsia, los soldats de l’armada venceira portèron la coneissença de l’elaboracion de la “cana persana” primièr en Egipte, ont se desvolopèt los procèsses de clarificacion, rafinament e cristallizacion, e d’ailà en Africa del Nòrd, en arribant fins en Marròc e en traversant la Mediterranèa fins a la Peninsula Iberica e a las illas de Sicília e Chipre.
Pendent l’Edat Mejana, los arabis establiguèron de grandas plantacions esquipadas amb de molins e de rafinariás de sucre, mas lo procès requerissiá fòrça man d’òbra e tardèron pas de crompar d’esclaus per ne realizar lo trabalh.
En Euròpa, après las Crosadas en Tèrra Santa, lo sucre se coneissiá amb lo nom de “sal doça”. Venècia ne foguèt lo principal importaire dempuèi Índia e exportaire cap a Euròpa. Après que l’aguèsson rafinat, èra distribuit a de prèses fòrça nauts, fins al ponch qu’a aquela epòca, lo sucre en Euròpa se coneissiá coma l’“aur blanc”. Los rics avián costuma d’entrepausar de grandas quantitats de sucre coma una modalitat d’estalvi. Un exemple qu’aquel produch èra car en aqueles tempses, lo podèm trobar pendent la construccion del Palais Badi a Marraquèsh per Ahmad Al Mansur, ont s’empleguèt de materials cars coma l’aur, lo marbre italian e l’ònix. Totes eles foguèron escambiats contra lor pes de sucre.
Pendent lo sègle XIV, lo melhorament del procès de preissatge permetèt que se doblèsse la quantitat del produch e provoquèt l’expansion de las plantacions de sucre en Andalosia e Algarbe. Mas, amb l’expansion de la cultura del sucre, s’estendèt tanben lo comèrci dels esclaus. En aquela epòca la majoritat de la man d’òbra emplegada per las culturas de la cana, d’Andalosia al Reialme de Castelha e a Valéncia, foguèt d’esclaus crompats en Africa e tanben al nòrd de la Mar Negra.
Après la descobèrta d’America, la Cariba s’atrobèt qu’aguèt un clima perfièch per la cultura de la cana de sucre. Cristòl Colomb aviá aprés la cultura del sucre pendent lo sieu sojorn a Madèira e portèt la cana en America, a las illas occidentalas. Tre aquel moment, lo sucre non rafinat se mandava de retorn en Euròpa per èsser rafinat e vendut de mai en mai a bon mercat. Foguèt alavetz que lo consume del sucre se generalizèt e qu’èra pas mai exclusiu de las classas nautas. Aquò supausèt una demanda encara mai granda, e la produccion de la cana de sucre s’espandiguèt de mai en mai. Alavetz s’aumentèt tanben lo comèrci d’esclaus africans que, après èsser raubats, èran embarcats e menats a las plantacions del Mond Nòu.
Dempuèi, e fins a nòstres tempses, lo consume del sucre a aumentat constantament. Consumam fòrça produches precosinats amb d’addicion de sucre, pas solament per ne melhorar la sabor e la textura mas tanben per esperlongar lo temps de consume e quitament per melhorar las marridas odors de qualques aliments. Uèi, lo consume per persona en Euròpa despassa los 35 quilos per an.
Aürosament aquela addiccion al doç qu’avèm uèi lo jorn, e mai s’es pas tròp sanitosa, implica pas, almens, lo raubament de tèrças personas. Avèm avançat quicòm, pas’rai?
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa la promocion de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Fa anys, després d'una operació de càncer de bufeta, em tancaren la ferida amb sucre roig, sense refinar.
#3 La bleda-rave? L'armada anglesa bloqueja la França, on no arriben els vaixells d'Amèrica. L'Emperador Napoleó, intensifica el cultiu de la bleda-rave per a l'obtenció de sucre.
E la bledarava de sucre?
E la bledarava de sucre?
Alara, uèi i pas mai d'esclaus pel sucre.
Mas lo consume per persona es passat de cinc quilòs en 1850 a trenta cinc quilòs ara. Es a dire que de sucre n'i a pertot, dins totas las mangisclas industrialas.
Se pòt qualificar aquò d'epidémia, que fòrça expèrts pensan que lo subreconsume de sucre es una de las causas de l'obesitat, de la diabèti, de las malautiás cardiovascularas.
D'un punt de vista fisiologic, n'avèm pas besonh, del sucre. Es sonque un plaser.
Mas l'industria alimentariá s'es enfurgada dins la traucada dubèrta per la mòda de l'aleugerit. Jol pretèxt de faire mens gras fan mai sucrat. Que lo gost es balhat subretot pel gras, e que las mangisclas desgraissadas venon dessaborosas o agres. Pel relevar lo gost, apondon de sucre. Aital n'avètz dins totas las preparacions industrialas, e mai la carnsalada. Sens parlar dels sòdas e de las preparacions lachencas.
Certans expèrts dison que lo sucre desvolopa una vertadièra dependéncia : me rapèli d'una experiéncia que mostrava que de mirgas venián mai dependentas al sucre qu'a l'eroïna...
Aital, i a totjorn d'òmes que patisson del sucre : ièr per lo produire, uèi de lo consomir. E fin finala, aquel patiment de la multitud fa totjorn la riquesa d'una minoritat. L'istòria cambia pas gaire...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari