Saint Kilda (Hiort en gaelic) es un archipèla pichon de tres illetas al ponent de las Ebridas escocesas. L’endrech es tras qu’isolat al mitan de l’Atlantic, o pauc se’n manca. L’illa pus bèla, Hirta, fa aperaquí cinc quilomètre sus quatre. Se tracta de qualques tèrras peladas e ventadas que non pus. L’estiu i es cortet, coma es natural dins aquelas latituds. La vida i foguèt pas aisida pel centenat e mai d’estatjants que vivián aquí. Subrevivián de pesca, d’un pauc d’agricultura, de l’abaliment de fedas e vacas, mas subretot de la caça dels ausèls. Aquelas illas foguèron abitadas de contunh pendent almens dos millennis. Mas èran talament inospitalièras que los insulars se faguèron mudar en Escòcia e sus las grandas Ebridas en 1930. Dempuèi son desèrtas e son vengudas una resèrva naturala dobèrta al torisme.
 
Lo libre de Kenneth Macaulay se presenta coma una monografia. Dins aqueste, se tròban fòrças observacions e descripcions ornitologicas. Son de las pus raras e precisas que me foguèt balhat de legir, e mai se dempuèi 1764 ne sabèm plan mai sus aquel sicut coma sus plan maites. D’efièch, lo libre es estat escrich dins una pontannada ont las sciéncias, totas las sciéncias, creissián dins un estrambòrd que regaudissiá totes los esperits curioses; e Dieu sap qu’èran nombroses a l’epòca. A aquel moment totòm voliá descobrir lo maximum de causas dins lo mai grand nombre possible de domenis. En aquel sègle XVIII, los viatjaires ne volián aprene sus tota causa encontrada. Antropologia, geologia, zoologia, mineralogia, etc., èran subjèctas a d’estudis aprigondits.
 
Kenneth Macaulay, nimai per èsser estat un òme de glèisa, n’èra pasmens un letrat de son temps. Se tot çò que tocava l’uman li èra familiar, ça que la se desinterassava pas tanpauc a la natura. Del mai aquesta èra salvatja, del mai s’atissava a ensajar de ne descobrir la composicion.
 
Atanben, aqueste obratge, per aitant que siá aureolat dels mistèris oceanics, es pasmens un estudi scientific d’aquel pichon confeti qu’es Hiort. “Un mond a las confinhas del mond”, a l’encòp miniatura, mas talament complèxe dins son foncionament biologic que pareis un univèrs a el solet.
 
Aquesta “Istòria de Hiort” es escricha de tal biais qu’a la legir nos ven la sentida aspra de l’isolament e de la desolacion. Nos porgís tanben la frejura dels esposques d’ivèrns e la furor de las èrsas que venon martelar las rancaredas de l’illa.
 
A còps, nos sembla d’ausir los rugiments de la mar descabestrada que se ven estrissolar sus las nautas parets d’un ribatge longa mai rosegat pels elements aigalencs. Òc ben, lo sentiment de perilh e d’inseguretat règna dins la descripcion d’Irta, l’illa mai bèla e la sola d’abitada a Hiort. Talament qu’òm s’estona d’aprene que vivián sus aqueles uèch quilomètres cairats e mièg, fins a 180 personas al sègle XVIII.
 
Çò que demòstra aquesta monografia, aquò’s la grand capacitat de l’uman a s’adaptar a totas las condicions climaticas que se pòdon encontrar sus la planeta. D’ora, òm se demanda perqué los insulars d’Hiort, que demorèron sus lor illa dos millennis, i visquèron tant de temps. Aurián pogut emigrar sus las illas grandas de las Ebridas. Aquestas son plan mai espitalièras e foguèron de temps sospobladas. Aurián pogut aculhir lo centenat e mai d’Hiorteses, abans qu’aquò se faga al sègle XX. Quand se tampa lo libre, lo legeire a pas vertadièrament la responsa a la question d’aquesta volontat caparuda e immemoriala dels insulars de voler demorar dins lor país per tant inospitalièr qu’èra.
 
D’un ponch de vista etnologic, las descripcions de las diferentas caças dels ausèls son un tròç vertadièr d’antologia. Totas se fan sens armas, plan solide; quitament pas amb d’arcs e de sagetas. Las usanças e costumas del pòble insular son menimosament escalcidas per Kenneth Macaulay. Lo prelat fa pròva d’una vertadièr interès scientific. Mas sovent va quèrre curiosament d’explicas, o fa de concordanças, a mon vejaire inoportunas, entre las anticas practicas grècolatinas e las en usatge a Hiort. O cal ben dire es qualques còps pedant dins son rasonament. Mas aquò es, plan solide, degut a la vision del Mond qu’avián los intellectuals del sègle XVII.
 
Es esmovent de veire cossí dins una illa tan pichona e tan perduda dins l’ocean, una comunautat umana magrinèla a pogut viure en autarquia e, sembla ben, en bona armonia. Cossí sus aqueles desenats o centenats d’ectaras de tèrra, de gents an pogut nàisser, créisser, aimar, trabalhar e finalament morir dins la dignitat. Devi reconéisser que per un continental coma ieu es de mal se representar, un mond tan pichon, enrodat d’èrsas sovent en fúria. Pasmens, de mercés a l’autor, lèu-lèu, descobrissèm una societat socialament e tecnicament engenhosa. Viviá sus Hiort una populacion portada per paratge e convivéncia. Una tribú cèlta plena de finesa malgrat de condicions de vida rufas. Un dels aspècte màgers de la vida a Hiort èra lo parlament quotidian. Totes los òmes adultes se recampavan cada matin dins l’unica carrièra del vilatge. Aprèp la pregaria, decidissián de las activitats de la jornada. Aqueste acamp èra pas bailejat per degun en particular e cadun aviá drech a la paraula. Èra de democracia dirècta, l’autogestion. Çò que se pòt far a aquela escala e que seriá impossible d’aplicar a l’escala d’una metropòli.
 
Aqueste libre es un testimoniatge bèl de vida e de frairetat. Es un document d’una umanitat rara. “Cresi qu’aqueste pòble se pòt arremausar dins la classa dels objèctes mai curioses del mond moral”, çò escriguèt l’autor.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 

---

MACAULAY, Kenneth, 2014, Histoire de Saint Kilda, Éditions des Regionalismes, 166 paginas.