Sens cap de dobte, una de las figuras mai avançadas dins l’encastre esperital, teologic e literari pendent l’Edat mejana foguèt lo Doctor Illuminatus (Doctor Illuminat). Conegut tanben pels escaisses de Doctor Inspiratus (Doctor Inspirat) e Arabicus Christianus (Arabi Crestian), en realitat, son nom vertadièr èra Ramon Llull.
Nascut dins la vila de Palma del reialme de Malhòrca novèlament conquist, a la fin de 1232, venguèt quand èra tot jove un page del filh del rei Jacme I e futur Jacme II de Malhòrca. Sa brilhanta intelligéncia passèt pas inapercebuda e venguèt lèu-lèu un preceptor del prince, senescal e majordòme reial. Pendent aqueles jorns, menava una vida joiosa e dins una cèrta mesura licenciosa, en gaudissent de multiplas amoretas amb de domaisèlas e tanben amb qualques femnas maridadas, que lor escriviá de cançons trobadorescas. Mas tot aquò cambièt après que, pendent cinc nuèches a de reng, aguèt de visions de Jèsus Crist crucificat que provocarián en el una prigonda transformacion, fins al ponch que vendèt sas proprietats, abandonèt sa familha e se consacrèt a escriure e a presicar pels camins.
Qualques ans apuèi, son ancian disciple e encara prince Jacme II, lo cridèt a son castèl de Montpelhièr per s’interessar a son òbra. A aqueles moments, Llull aviá ja escrich 17 libres e, jos son mecenatge, escriuriá son Ars demostrativa (L’art demostratiu). Per çò far, recebèt una importanta indemnitat, qu’envestiguèt integralament dins la construccion d’un monastèri sus son illa natala per formar de missionaris amb son metòde personal revolucionari. Segon sa teoria, per cristianizar los arabis, o caliá far mejançant la lenga e la teologia qu’emplegavan los musulmans. Aquela formula de combinason d’estudis lingüistics e teologics agradèt considerablament al papa Joan XXI, que lo felicitèt publicament. Pasmens, sos projèctes, e sas relacions amb lo papa seguent, Nicolau IV, finiguèron pas d’èsser fruchosas.
Après aver recebut son títol de magister, se n’anèt a Roma expausar son projècte de reforma, mas degun l’escotèt pas. Coma pensava qu’èra a causa de sa condicion de laïc, decidiguèt de se far monge dins l’òrdre franciscan e d’entreprene sa pròpria crosada personala. Viatgèt per Tèrra Santa, l’Asia Menora e Magrèb, ont sabèt demostrar sa capacitat de persisténcia e son coratge, que gausèt quitament presicar davant las pòrtas de las mosquetas e de las sinagògas, çò que d’un pauc mai li costava la vida en una lapidacion publica pels musulmans en 1307. Après aquel eveniment, decidiguèt de se gandir vèrs la vila de Pisa. Mas, pendent lo trajècte, una fòrta tempèsta enfonzèt lo vaissèl. Ça que la, Llull reüssiguèt a aténher la còsta, çò que faguèt d’el un dels pauques subrevivents del naufragi.
Quatre ans apuèi, en 1311, lo papa Clement V lo convòca pel Concili, a Viana, ont, entre d’autras causas, se jutjariá los templièrs se devián èsser cremats sul lenhièr. Existisson pas de documents fiables sus son vòte, mas cal prene en compte que fasiá partida de l’òrdre dels franciscans e qu’eles, justament, èran designats pels tribunals de l’inquisicion per contrabalançar lo radicalisme dels dominicans. Pasmens, aquela mesura de moderacion èra pas gaire equitabla, pr’amor que la proporcion èra de dos a un, çò es, un franciscan per dos dominicans. En seguissent aquesta logica, es probable que son vòte foguèsse en defensa de l’òrdre del Temple, entre maitas rasons per sa bona relacion amb los templièrs, qu’admirava per lor valor, lor coratge e lor esperit de sacrifici. Fin finala, los templièrs foguèron condemnats al lenhièr e el se mudèt en Tunisia per contunhar sa mission evangelizaira, que menariá fins al moment de sa mòrt, qu’arribèt quatre ans apuèi.
Mas, vertadièrament, la rason per la quala aquel doctor illuminat s’inscriguèt dins l’Istòria, en mai d’inclure la pensada morala cavaleresca dins la filosofia e la teologia del moment —qu’utilizèt tanplan contra lo racionalisme d’Averroès, e mai s’aimava e compreniá la pensada aràbia, que respectava prigondament—, es tanben perque èra un òme d’una personalitat desbordanta, escrivan, cabalista, divulgaire scientific, missionari, teològ e alquimista, qu’escriviá e parlava a la perfeccion lo latin, l’arabi, l’occitan e lo catalan e que s’adreiçava a las gents indistintament dins una o l’autra d’aquelas lengas pr’amor d’èsser mièlhs comprés, en adaptant totjorn son discors al nivèl cultural e intellectual del public a qual s’adreiçava.
Foguèt un grand defensor del fach que la conversion al cristianisme se deuriá totjorn far a travèrs de l’afeccion e de l’amor, sens quichar, sens emplegar cap de pression nimai de violéncia. Pasmens, èra obstinat amb l’idèa que lo rasonament se podiá exprimir a travèrs de qualque mecanisme que fusionèsse la filosofia e la teologia. Son obsession per aquò èra talament granda que bastiguèt un engenh mecanic ont las teorias, los subjèctes e las presicanças teologics èran organizats en una seguida de figuras geometricas que, a travèrs d’un mecanisme de perpals e de manivèlas giratòrias, se movián per indicar una responsa, segon cada cas, positiva (certitud) o negativa (error). Segon sa teoria, aquò menariá a la coneissença scientifica. La maquina concernida se nomenava Ars Magna, e en realitat faguèt pas gaire d’afogats; al contrari, rescontrèt fòrça dificultats dins son foncionament. Pasmens, e sens o saber, Llull, en utilizant pas qu’un alfabet de nòu letras (BCDEFGHIK) e de disques de pergamin que fasián ofici de memòria, veniá de capitar de crear, pel primièr còp dins l’Istòria, un sistèma mecanizat qu’utilizava los metòdes euristics de l’Intelligéncia Artificiala, en s’avançant de 600 ans sus Turing, considerat coma un dels precursors de l’informatica modèrna.
Sas idèas e sa tecnica foguèron difusadas dins las cadièras de las universitats per sos disciples, nomenats “los lullians”; totun, la ierarquia eclesiastica vegèt pas amb benvolença aquel engenh que combinava filosofia e teologia, que dins qualques cases contradisiá quitament de postulats de la Glèisa Catolica. Per aquela rason, foguèt condemnat formalament pel papa Gregòri IX en 1736 e posteriorament per Pau IV.
E mai se Ramon Llull moriguèt afligit a causa del fracàs de sas idèas e de son òbra, elas an perviscut long dels sègles fins a nòstres jorns. Sens cap de dobte, aquel doctor illuminat se sabèt avançar sus son epòca. Sos concèptes deurián esperar encara qualques sègles per se desvolopar, coma per exemple la gravetat —avancèt aquel concèpte 361 ans abans Isaac Newton—, la memòria e l’imaginacion, qu’anticipa l’evolucionisme de Darwin, e mai que mai dins l’encastre de l’informatica. Es benlèu a causa de tot aquò que Ramon Llull es lo patron dels engenhaires informaticians.
Sas 280 òbras, plenas de coneissença e sabença, son escrichas dins divèrsas lengas, dont lo catalan, que n’es considerat un dels paires, per aver mesas en plaça las basas de sa futura literatura. Es per aquò, e en sa memòria, qu’en Catalonha se tròba lo sèti de l’Institut Ramon Llull, consacrat a promòure la projeccion exteriora de la literatura en catalan mai ara tanben en occitan. Es per aquò que uèi es un onor e una satisfaccion de partejar amb vosautres aquesta nòva que marca un abans e un après per la literatura occitana, e sustot perque es lo roman Òc qu’es estat lo primièr obratge causit per la projeccion internacionala.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa la promocion de l’occitan pel public ispanofòn.
Nascut dins la vila de Palma del reialme de Malhòrca novèlament conquist, a la fin de 1232, venguèt quand èra tot jove un page del filh del rei Jacme I e futur Jacme II de Malhòrca. Sa brilhanta intelligéncia passèt pas inapercebuda e venguèt lèu-lèu un preceptor del prince, senescal e majordòme reial. Pendent aqueles jorns, menava una vida joiosa e dins una cèrta mesura licenciosa, en gaudissent de multiplas amoretas amb de domaisèlas e tanben amb qualques femnas maridadas, que lor escriviá de cançons trobadorescas. Mas tot aquò cambièt après que, pendent cinc nuèches a de reng, aguèt de visions de Jèsus Crist crucificat que provocarián en el una prigonda transformacion, fins al ponch que vendèt sas proprietats, abandonèt sa familha e se consacrèt a escriure e a presicar pels camins.
Qualques ans apuèi, son ancian disciple e encara prince Jacme II, lo cridèt a son castèl de Montpelhièr per s’interessar a son òbra. A aqueles moments, Llull aviá ja escrich 17 libres e, jos son mecenatge, escriuriá son Ars demostrativa (L’art demostratiu). Per çò far, recebèt una importanta indemnitat, qu’envestiguèt integralament dins la construccion d’un monastèri sus son illa natala per formar de missionaris amb son metòde personal revolucionari. Segon sa teoria, per cristianizar los arabis, o caliá far mejançant la lenga e la teologia qu’emplegavan los musulmans. Aquela formula de combinason d’estudis lingüistics e teologics agradèt considerablament al papa Joan XXI, que lo felicitèt publicament. Pasmens, sos projèctes, e sas relacions amb lo papa seguent, Nicolau IV, finiguèron pas d’èsser fruchosas.
Après aver recebut son títol de magister, se n’anèt a Roma expausar son projècte de reforma, mas degun l’escotèt pas. Coma pensava qu’èra a causa de sa condicion de laïc, decidiguèt de se far monge dins l’òrdre franciscan e d’entreprene sa pròpria crosada personala. Viatgèt per Tèrra Santa, l’Asia Menora e Magrèb, ont sabèt demostrar sa capacitat de persisténcia e son coratge, que gausèt quitament presicar davant las pòrtas de las mosquetas e de las sinagògas, çò que d’un pauc mai li costava la vida en una lapidacion publica pels musulmans en 1307. Après aquel eveniment, decidiguèt de se gandir vèrs la vila de Pisa. Mas, pendent lo trajècte, una fòrta tempèsta enfonzèt lo vaissèl. Ça que la, Llull reüssiguèt a aténher la còsta, çò que faguèt d’el un dels pauques subrevivents del naufragi.
Quatre ans apuèi, en 1311, lo papa Clement V lo convòca pel Concili, a Viana, ont, entre d’autras causas, se jutjariá los templièrs se devián èsser cremats sul lenhièr. Existisson pas de documents fiables sus son vòte, mas cal prene en compte que fasiá partida de l’òrdre dels franciscans e qu’eles, justament, èran designats pels tribunals de l’inquisicion per contrabalançar lo radicalisme dels dominicans. Pasmens, aquela mesura de moderacion èra pas gaire equitabla, pr’amor que la proporcion èra de dos a un, çò es, un franciscan per dos dominicans. En seguissent aquesta logica, es probable que son vòte foguèsse en defensa de l’òrdre del Temple, entre maitas rasons per sa bona relacion amb los templièrs, qu’admirava per lor valor, lor coratge e lor esperit de sacrifici. Fin finala, los templièrs foguèron condemnats al lenhièr e el se mudèt en Tunisia per contunhar sa mission evangelizaira, que menariá fins al moment de sa mòrt, qu’arribèt quatre ans apuèi.
Mas, vertadièrament, la rason per la quala aquel doctor illuminat s’inscriguèt dins l’Istòria, en mai d’inclure la pensada morala cavaleresca dins la filosofia e la teologia del moment —qu’utilizèt tanplan contra lo racionalisme d’Averroès, e mai s’aimava e compreniá la pensada aràbia, que respectava prigondament—, es tanben perque èra un òme d’una personalitat desbordanta, escrivan, cabalista, divulgaire scientific, missionari, teològ e alquimista, qu’escriviá e parlava a la perfeccion lo latin, l’arabi, l’occitan e lo catalan e que s’adreiçava a las gents indistintament dins una o l’autra d’aquelas lengas pr’amor d’èsser mièlhs comprés, en adaptant totjorn son discors al nivèl cultural e intellectual del public a qual s’adreiçava.
Foguèt un grand defensor del fach que la conversion al cristianisme se deuriá totjorn far a travèrs de l’afeccion e de l’amor, sens quichar, sens emplegar cap de pression nimai de violéncia. Pasmens, èra obstinat amb l’idèa que lo rasonament se podiá exprimir a travèrs de qualque mecanisme que fusionèsse la filosofia e la teologia. Son obsession per aquò èra talament granda que bastiguèt un engenh mecanic ont las teorias, los subjèctes e las presicanças teologics èran organizats en una seguida de figuras geometricas que, a travèrs d’un mecanisme de perpals e de manivèlas giratòrias, se movián per indicar una responsa, segon cada cas, positiva (certitud) o negativa (error). Segon sa teoria, aquò menariá a la coneissença scientifica. La maquina concernida se nomenava Ars Magna, e en realitat faguèt pas gaire d’afogats; al contrari, rescontrèt fòrça dificultats dins son foncionament. Pasmens, e sens o saber, Llull, en utilizant pas qu’un alfabet de nòu letras (BCDEFGHIK) e de disques de pergamin que fasián ofici de memòria, veniá de capitar de crear, pel primièr còp dins l’Istòria, un sistèma mecanizat qu’utilizava los metòdes euristics de l’Intelligéncia Artificiala, en s’avançant de 600 ans sus Turing, considerat coma un dels precursors de l’informatica modèrna.
Sas idèas e sa tecnica foguèron difusadas dins las cadièras de las universitats per sos disciples, nomenats “los lullians”; totun, la ierarquia eclesiastica vegèt pas amb benvolença aquel engenh que combinava filosofia e teologia, que dins qualques cases contradisiá quitament de postulats de la Glèisa Catolica. Per aquela rason, foguèt condemnat formalament pel papa Gregòri IX en 1736 e posteriorament per Pau IV.
E mai se Ramon Llull moriguèt afligit a causa del fracàs de sas idèas e de son òbra, elas an perviscut long dels sègles fins a nòstres jorns. Sens cap de dobte, aquel doctor illuminat se sabèt avançar sus son epòca. Sos concèptes deurián esperar encara qualques sègles per se desvolopar, coma per exemple la gravetat —avancèt aquel concèpte 361 ans abans Isaac Newton—, la memòria e l’imaginacion, qu’anticipa l’evolucionisme de Darwin, e mai que mai dins l’encastre de l’informatica. Es benlèu a causa de tot aquò que Ramon Llull es lo patron dels engenhaires informaticians.
Sas 280 òbras, plenas de coneissença e sabença, son escrichas dins divèrsas lengas, dont lo catalan, que n’es considerat un dels paires, per aver mesas en plaça las basas de sa futura literatura. Es per aquò, e en sa memòria, qu’en Catalonha se tròba lo sèti de l’Institut Ramon Llull, consacrat a promòure la projeccion exteriora de la literatura en catalan mai ara tanben en occitan. Es per aquò que uèi es un onor e una satisfaccion de partejar amb vosautres aquesta nòva que marca un abans e un après per la literatura occitana, e sustot perque es lo roman Òc qu’es estat lo primièr obratge causit per la projeccion internacionala.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa la promocion de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari