Actualitats
Felibrejada de Senta Eulàlia
Navèra e tradicionau felibrejada en Perigòrd. Marginalizacion accentuada de la lenga dens ua bèra hèsta de promocion toristica?
En Perigòrd la tradicion d’organizar ua hèsta felibrenca remonta a 1903 (felibrejada a Maruelh, entre Rabairac e Nontron). Mercés a l’associacion lo Bornat, lo rendetz-vos deu permèr dimenge de julhet (qu’es tostemps atau) que contunha. Se passa cada annada dens ua vila o ua vilòta diferenta (generaument un caplòc de canton a la mòda vielha). Engüan la felibrejada 2016 se debana a Senta Eulàlia (Sainte-Aulaye en grafia aministrativa), au rasís de la Charanta Occitana. Aquí, son au limit deus parlars santongés e peitavins e de la zòna occitana. Aqueras termièras interessèren hòrt, hè 150 ans, Carles Joan Maria de Tortolon (Montpelhièr, 1836; Ais de Provença, 1913). Aqueth avocat se passionèt tanben per la filologia, sciéncia nava a l’epòca; lavrtz, majorau deu Felibritge interessat per la Catalonha medievau e per l’istòria de la lenga d’òc, que publiquèt en 1876 dab Octavian Bringuièr, la permèira mapa representant los limits lingüistics dab los dialèctes d’oïl. Hòrt precisa, que’s tròba aisidament.
Dens aquera partida de la “Nava Aquitània”, puish que serà nomenada atau segon las darrèras informacions, qu’èm ben en zòna d’òc. Senta Eulàlia, a costat de la Ròcha Chalés, Pueimangor o Sent Privat daus Prats, se tròba dens la granas seuvas de la Dobla. A cavalhons suus dus departaments, aquera region forastèra es cobèrta de vèrnhes, pins, fraisses o hrèishes, lanas de brucs o de jaugas, dab pro de marescs hangós, braus e estanhs. Qu’estó longtemps ua region de mala reputacion, país de frèbes e de coarrèr. Se cercatz la forma normau occitana deu nom de totas aqueras comunas, que veiratz com s’escriu e qu’enteneratz la prononciacion. Au parat d’aquera felibrejada, qu’i a avut d’alhors reünions dab los ancians de Senta Eulàlia e deus environs tà estudiar la microtoponimia deus vilatges (barris, bordalats, parcèlas, bòscs, arrius...). Aquò interèssa pro la populacion locau o vienuda de mei luenh.
A l’esconuda
D’un biaish un chic estonant engüan, quan espian lo site d’aquera felibrejada “doblauda”, la plaça de l’òc ne sembla pas la medisha que per las annadas precedentas. Quan pensan per exemple a la felibrejada de Peireguers en 2001, mes qu’èra probablament ua excepcion[1]. Qu’èra ua auta epòca! E seré la tendéncia actuau (o anciana...) a folclorizar un chic pertot au maximum l’eretatge d’òc? Quan güeitan lo programa, que cau bona volontat tà encontrar vertadèirament la plaça que caleré a la lenga nòsta. Lo site per exemple n’es pas bilingüe… L’occitan s’i tròba, segur, mes com un chic au marge. Ne gausi pas díser a l’esconuda. Mes, que soi benlèu mau informat pr’amor ne preni pas lo camin de Perigòrd cade còp. Ne caleré pas que hadossi a la lenga de hisson!
Egau, s’èi plan espiat, n’i aurà pas lo devís costumèr deu capolièr deu Felibritge, un exercici benlèu un chic repetitiu mes acrobatic. D’efèit, quan capulats deu departament, representants oficiau de l’estat (sovent lo prefècte o lo sosprefècte de l’arredoniment en guants blancs), l’avesque e autas personalitats an metut lo costum de ceremònia tà escotar la paraula arribada de Provença, que cau parlar tot en subtilas nuanças e allusions, shens ariçar lo peu de digun. Totun, qu’i averà concèrts (dont lo de la Talvera lo divés 1r de julhet au ser), conferéncias, un omenatge d’un petit quart d’òra de Katy Bernard —“de la facultat de Bordèu”, çò ditz lo programa!— suu trobador ben coneishut Rigaud de Barbesiu (qu’auré viscut de 1150 a 1215...). Excellenta iniciativa quan tiran deu desbromb ua glòria chic coneishuda de la nòsta literatura! E seràn remetuts prèmis literaris. Lo concors a prepausat sèt categorias: poesia, pròsa (conte, novèla, ensai, roman), teatre (pèça en ua hèita), arrevirada en òc d’ua òbra en lenga francesa o estrangèra, cançon, estudi istoric (monografia sus ua comuna o un terrador) e arrevirada e pròsa deus mainatges e escolars[2].
Taulada gigantassa
Ne cau pas tanpauc oblidar la missa en òc deu dimenge sus la terrassa deu castèth, e ua “cort d’amor” dab dança e musica. E, tant que ne voletz, flors magnificas e garlandas de papèr flocant las carrèiras, beròias pelhas a l’anciana, cohas suberbèras de las daunas e de las reinas (gojatas vertuosas e, òm ac espèra, occitanofònas), chapèus de maquinhon cantalés o roergàs, desfiladas de gardians camarguencs, vielhas maquinas e atrunas agricòlas, mestieraus de tota traca, abelhèrs (normau, qu’es la hèsta deu Bornat…), venedors deus bèths cotèths de Nontron deu mange de boish, de hromatges de la lèit de craba, de pan “biologic” garentit e de boniquerias barrejadas. Qu’i trobaràn quitament lo hromatge gostós e la liquor deu gost d’esquilhòt (de “cacaus”, disen en Perigòrd) produsits per l’abadia cistercenca d’Eschornhac. Au parat de la desfilada deu dimenge matin (25 grops “folclorics”), ne sèi pas se vederàn representants deu Comitat d’Afrairament Occitanocatalan qui, autes còps, vienèvan a cada felibrejada, miats per lo praube Enric Garriga Trullols (1926-2011) portant bravament la soa barretina patriotica. Totun, a la fin de la gigantassa taulada, dab mongetas de la codena e anchau de pòrc (mes lhèu que m’engani), qu’enteneràn bronir Aqueras montanhas (o lo Se canta quan ne son pas gascons) e la Copa santa, en omenatge a Frederic Mistrau. Atau sii!
Joan-Jacme Fénié
[1] Que pòden observar que lo senator-maire de l’epòca qui desfilava dab lo capolièr e los capulats per las carrèiras deu capdulh de Dordonha, Sénher Xavier Darcos —elejut a l’Institut de França (Acadèmia de la Sciéncias Moraus e Politicas en 2006) puis “immortau” de l’Acadèmia Francesa en 2013)—, es dempuish 2015 “ambaishador deu raionament deu francés a l’estrange”. La defensa de la lenga occitana que mia a tot.
[2] Arren a véder dab la Felibrejada (enqüèra que…): de senhalar lo darrèr numèro (nº151, abriu de 2016) de Paraulas de Novelum, revista de l’IEO de Perigòrd, gavidada preu majorau Joan-Claudi Dugros. Qu’i a tèxtes hòrt barrejats e, a perpaus de “fossils lingüistics”, qu’i a un interessant article de Joan Rigosta sus “L’article sa dins los noms de lòcs e de personas”. Contacte: Centre sociau e culturau, 95 Rota de Bordèu, 24430 Marçac d’Eila; +33(0)5 53 08 76 50 o novelum.ieo24(a)online.fr.
Dens aquera partida de la “Nava Aquitània”, puish que serà nomenada atau segon las darrèras informacions, qu’èm ben en zòna d’òc. Senta Eulàlia, a costat de la Ròcha Chalés, Pueimangor o Sent Privat daus Prats, se tròba dens la granas seuvas de la Dobla. A cavalhons suus dus departaments, aquera region forastèra es cobèrta de vèrnhes, pins, fraisses o hrèishes, lanas de brucs o de jaugas, dab pro de marescs hangós, braus e estanhs. Qu’estó longtemps ua region de mala reputacion, país de frèbes e de coarrèr. Se cercatz la forma normau occitana deu nom de totas aqueras comunas, que veiratz com s’escriu e qu’enteneratz la prononciacion. Au parat d’aquera felibrejada, qu’i a avut d’alhors reünions dab los ancians de Senta Eulàlia e deus environs tà estudiar la microtoponimia deus vilatges (barris, bordalats, parcèlas, bòscs, arrius...). Aquò interèssa pro la populacion locau o vienuda de mei luenh.
A l’esconuda
D’un biaish un chic estonant engüan, quan espian lo site d’aquera felibrejada “doblauda”, la plaça de l’òc ne sembla pas la medisha que per las annadas precedentas. Quan pensan per exemple a la felibrejada de Peireguers en 2001, mes qu’èra probablament ua excepcion[1]. Qu’èra ua auta epòca! E seré la tendéncia actuau (o anciana...) a folclorizar un chic pertot au maximum l’eretatge d’òc? Quan güeitan lo programa, que cau bona volontat tà encontrar vertadèirament la plaça que caleré a la lenga nòsta. Lo site per exemple n’es pas bilingüe… L’occitan s’i tròba, segur, mes com un chic au marge. Ne gausi pas díser a l’esconuda. Mes, que soi benlèu mau informat pr’amor ne preni pas lo camin de Perigòrd cade còp. Ne caleré pas que hadossi a la lenga de hisson!
Egau, s’èi plan espiat, n’i aurà pas lo devís costumèr deu capolièr deu Felibritge, un exercici benlèu un chic repetitiu mes acrobatic. D’efèit, quan capulats deu departament, representants oficiau de l’estat (sovent lo prefècte o lo sosprefècte de l’arredoniment en guants blancs), l’avesque e autas personalitats an metut lo costum de ceremònia tà escotar la paraula arribada de Provença, que cau parlar tot en subtilas nuanças e allusions, shens ariçar lo peu de digun. Totun, qu’i averà concèrts (dont lo de la Talvera lo divés 1r de julhet au ser), conferéncias, un omenatge d’un petit quart d’òra de Katy Bernard —“de la facultat de Bordèu”, çò ditz lo programa!— suu trobador ben coneishut Rigaud de Barbesiu (qu’auré viscut de 1150 a 1215...). Excellenta iniciativa quan tiran deu desbromb ua glòria chic coneishuda de la nòsta literatura! E seràn remetuts prèmis literaris. Lo concors a prepausat sèt categorias: poesia, pròsa (conte, novèla, ensai, roman), teatre (pèça en ua hèita), arrevirada en òc d’ua òbra en lenga francesa o estrangèra, cançon, estudi istoric (monografia sus ua comuna o un terrador) e arrevirada e pròsa deus mainatges e escolars[2].
Taulada gigantassa
Ne cau pas tanpauc oblidar la missa en òc deu dimenge sus la terrassa deu castèth, e ua “cort d’amor” dab dança e musica. E, tant que ne voletz, flors magnificas e garlandas de papèr flocant las carrèiras, beròias pelhas a l’anciana, cohas suberbèras de las daunas e de las reinas (gojatas vertuosas e, òm ac espèra, occitanofònas), chapèus de maquinhon cantalés o roergàs, desfiladas de gardians camarguencs, vielhas maquinas e atrunas agricòlas, mestieraus de tota traca, abelhèrs (normau, qu’es la hèsta deu Bornat…), venedors deus bèths cotèths de Nontron deu mange de boish, de hromatges de la lèit de craba, de pan “biologic” garentit e de boniquerias barrejadas. Qu’i trobaràn quitament lo hromatge gostós e la liquor deu gost d’esquilhòt (de “cacaus”, disen en Perigòrd) produsits per l’abadia cistercenca d’Eschornhac. Au parat de la desfilada deu dimenge matin (25 grops “folclorics”), ne sèi pas se vederàn representants deu Comitat d’Afrairament Occitanocatalan qui, autes còps, vienèvan a cada felibrejada, miats per lo praube Enric Garriga Trullols (1926-2011) portant bravament la soa barretina patriotica. Totun, a la fin de la gigantassa taulada, dab mongetas de la codena e anchau de pòrc (mes lhèu que m’engani), qu’enteneràn bronir Aqueras montanhas (o lo Se canta quan ne son pas gascons) e la Copa santa, en omenatge a Frederic Mistrau. Atau sii!
Joan-Jacme Fénié
[1] Que pòden observar que lo senator-maire de l’epòca qui desfilava dab lo capolièr e los capulats per las carrèiras deu capdulh de Dordonha, Sénher Xavier Darcos —elejut a l’Institut de França (Acadèmia de la Sciéncias Moraus e Politicas en 2006) puis “immortau” de l’Acadèmia Francesa en 2013)—, es dempuish 2015 “ambaishador deu raionament deu francés a l’estrange”. La defensa de la lenga occitana que mia a tot.
[2] Arren a véder dab la Felibrejada (enqüèra que…): de senhalar lo darrèr numèro (nº151, abriu de 2016) de Paraulas de Novelum, revista de l’IEO de Perigòrd, gavidada preu majorau Joan-Claudi Dugros. Qu’i a tèxtes hòrt barrejats e, a perpaus de “fossils lingüistics”, qu’i a un interessant article de Joan Rigosta sus “L’article sa dins los noms de lòcs e de personas”. Contacte: Centre sociau e culturau, 95 Rota de Bordèu, 24430 Marçac d’Eila; +33(0)5 53 08 76 50 o novelum.ieo24(a)online.fr.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari