Arribat a l’atge de la retirada e un chic mei, de còps, los ainats se meten a escríver lo sons sovenirs. N’i a qui an avut ua vita hòrt plenhada de hèits, d’engatjaments, de rescontres barrejats. Sustot per la generacion qui a coneishut la guèrra e l’ocupacion dens la soa joenessa, puei los cambiaments tan nombrós deu monde modèrne on tot que va viste. Òmi de premsa (qu’escriu regularament ua cronica en òc dens La Marseillaise), autor de romans policièrs (cf. Parlam Gascon deu 3/06/2002), Claudi Barsotti, vadut en 1934, a volut balhar un testimoniatge de la soas annadas de guèrra dens lo quartièr de la Bèla de Mai dens la Marselha de las annadas 1939-45. Es interessant, a maugrat que siin sonque sovenirs d’un drollòt, vadut d’un pair d’origina italiana (Marselha es, com se ditz sovent, ua “vila cosmopolita”) dens ua familha on, a costat deu francitan (mesclanha de francés e de lenga d’òc), parlan tanben l’occitan provençau. Mès los “babis” (los immigrats italians) parlavan tanben lo lor dialècte de la peninsula.
 
Dens los quartèirs obrèirs a costat deu Pòrt Vielh com de la Gara Sant Carles o deu bacin de la Jolieta, lo petit Claudi qu’a grandit dens ua familha qu’avè simpatias per lo Partit Comunista, hòrt implantat lavetz ja que los “sabianistas” e los “quècos” d’Spirito e Carbone avossin hèit semblar Marselha un petit Chicago deu temps d’Al Capone.
 
L’autor qu’a donc horrucat au mei pregond de la soa memòria e nos liura petits hèits jorn per jorn, restacats a l’ambient politic que la distància li permet de descríver. Pausa per exemple la question de saber se, en octobre de 1938, lo gran incendi de las Nouvelles Galeries (73 cremats!) n’èra pas una mena de complòt au temps deu president Daladier (pagina 17). Que hè remontar en aquera epòca las istòrias marselhesas un chicòt racistas. “Adara que son bèlgas…”, hè remarcar Barsotti…
 
Lo libe que’ns parla deus petits e grans eveniments que tòcan Marselha. Primèr en “zòna liura”, la Ciutat Focèa es favorabla au Marescau Pétain que lo petit Claudi, com tots los mainatges de la soa generacion, devè mandar per Nadau ua letra au “Sauvador de França”. Après, qu’estó ua auta cançon!
 
Arron, l’escrivan que parla de las soas impressions de drollet (de niston, ce disen a Marselha) quan se parlèt deu naufragi deu Lamoricière (292 morts) o quan los alemands destrusiren en genèr de 1943 (60 ans exactament) lo quartèir popular deu Pòrt Vielh entre l’Evescat e l’ostau de la vila (35 000 personas caçadas e hòrabandidas cap a Frejús). Nos parla tanben deus cinèmas on lo drollòt badava los filmes de Fernandel (un enfant deu país, solide), deus debuts d’Ivo Livi vadut Yves Montand cantant Dans les plaines du Far West, deus bombardaments, de la Resisténcia, de las tropas d’Africa (gomèirs e tiralhaires) e de l’arribada deus americans. Tot aquò dens la lenga saborosa deu parlar occitan de Marselha on aprenen que Pau Ricard, lo fabricant de pastagàs de Santa Marta, avè sauvat en 1941-42 dab l’escrivan Jòrgi Reboul (1901-1993) l’estatua de bronze de Frederic Mistral.
 
Hòrt de monde, a Marselha com a nòste, se senten vergonhós de la lor occitanitat, ce ditz Barsotti per concludir lo son libròt. “Es precisament la bèla pròva, en negatiu, de son existéncia”, ajusta l’autor qui rapèra per acabar un provèrbi provençau que pòden tostemps meditar: “Lo mortier sent totjorn l’alhet”…
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 
 

---

BARSOTTI, Glaudi, 2002, Testimòni d’un niston de la guèrra, IEO Edicions, 159 paginas, 15 èuros