Actualitats
Las istòrias de mots d’Andriu Horcada
E seré lo navèth Alain Rey, lo lingüista bearnés? L’IEO que publica un hòrt interessant libe sus las originas latinas de l’occitan de Gasconha
La lenga nòsta qu’a arraditz latinas qui hèn qu’apertien a la familha de las lengas romanicas. Çò qui hè que —lhevat s’ès completament pèc— quan vedes, amic legedor (o legedora), un tèxte en castelhan, catalan o portugués (que n’oblidi...), n’ès pas completament perdut (o perduda). D’aitan mei qu’ès un lector deu Jornalet-Gaseta occitana d’informacion… Donc, en principi, qu’ès convençut pregondament d’aquera afirmacion e, ne’n dobti pas, sovent hòrt assabentat sus pro de consideracions lingüisticas coneishudas deus especialistas.
Egau, la lenga nòsta, que pateish pro l’ignorància qui es, malaja, majoritària dens los País d’Òc (Occitània au sens lingüistic, pr’amor qu’adara lo nom es vadut “trapèla”, mes qu’es un aute subjècte…). Donc, deu men punt de vista, los nòstes dialèctes occitans qu’an granament besonh de vulgarizacion e de visibilitat dens tots los mèdias de massa, estossin a priòri maishantas manèitas tà har conéisher la cultura nòsta. Tot libe, quan es seriós e clar, qui permet de compréner e d’avalorar la lenga occitana es lo planvienut. Que pòt perméter de tornar balhar e “manténguer” la dignitat perduda. Lavetz, que cau saludar l’espelida recenta d’un libe sortit en çò d’IEO Edicions Des histoires de mots, du latin au gascon, de Sénher Andriu Horcada.
Qu’i a donc sovent un petit aire de familha entre lengas “neolatinas”, e disèvi. Solide lo dialècte gascon, eth, passa tostemps per estranh pr’amor qu’a conservat quauquas veas (venas, arradics) de l’antica lenga aquitanica per non pas díser basca. Lengadocians o provençaus son a còps un chic trebolats, luenhècs eretèrs que son de la Província Romana dont Narbona estó lontemps lo capdulh.
Quan aiman ua lenga, que hè gai de véder d’on vienen los mots, dab los quaus e son parents, com a evolucionat lo lor sens. Los lingüistas gascons passionats de lenga occitana qu’an donc ja tribalhat. Qu’i a bèra pausa, lo Professor Bouzet, ispanista eminent, ajudat per lo lazarista landés Théobald Lalanne, qu’avè publicat Du gascon au latin (en çò de l’imprimeire Benesse, a Dacs, en 1937). Mei tard, lo regretat Miquèu Grosclaude, tostemps tesicós de hargar manèitas simplas, eficaças e instructivas, qu’avè sortit un liberòt entitolat 70 clés pour la formation de l’occitan de Gascogne (editat ben entenut per Per Noste a Ortès). Qu’indicava las claus de la formacion deus mots deu nòste vocabulari occitan “atlantic”. En explicar simplament çò que devem au basco (quauques mots e sustot particularitats de prononciacion), au cèlta (chic de causas), au germanic (exemples deus mots bòrda, sala, guardar, esperon, espiar, bugada, rostir, hanga...), e plan solide au latin.
Mots “cocuts” e mots “balons”
Uei donc, un aute bearnés, Sénher Andriu Horcada, publica lo son tribalh. Qu’i a un hèish d’annadas que collècta, nòta, estableish listas, horruca dens los diccionaris e tèxtes d’archius, va véder dens las autas lengas cosias, compara. Qu’a un estil hòrt personau, solide, mes qu’es hòrt interessant. E seré lo navèth Alain Rey que, benlèu, manca au monde occitan?
Que vulgariza, d’efèit, shens har deu sabentàs. L’“onèst òmi” occitan (se n’existeish) ne sap pas tot. Tau monde que ne coneishen pas los elements basics de la lingüistica, Horcada que balha quauquas claus simplas. Que rapèra com son passats deu latin classic e sustot vulgar (lo latin deu pòble, deus “colons” deus mercadèirs, deus legionaris) au latin medievau e a l’occitan. E arron (qu’es l’essenciau deu libe, 240 paginas sus 331) que raconta l’istòria deus mots, que presenta los mots “cocuts” (qu’an pres la plaça d’un aute, com l’ausèth bien coneishut), los mots “balons” (que’s desgonflan), los mots accidentats per l’usatge, los mots estranhs e los estrangèirs, los mots ordinaris… Qu’i a listas e aventuras passionantas dens tot aquò. Au passatge, que “saluda” Du Cange, Littré, Ronjat et pro d’autes. La soa bibliografia que’m sembla solida e las soas consideracions ne mancan pas de shuc.
Quan pensan que lo latin, ce pareish, e l’occitan —aqueth pelat, aqueth ronhós mespresat e hòrabandit— son de mei en mei estremats dens los collègis e licèus! Qu’espèri que trobaràn aisidament aquera navèra “bíblia” dens pro de librerias e maisons de la premsa.
Joan Jacme Fénié
HOURCADE, André, 2016, Des histoires de mots, du latin au gascon, colleccion Tèxtes e Documents, IEO edicions, 331 paginas, 18 èuros.
Egau, la lenga nòsta, que pateish pro l’ignorància qui es, malaja, majoritària dens los País d’Òc (Occitània au sens lingüistic, pr’amor qu’adara lo nom es vadut “trapèla”, mes qu’es un aute subjècte…). Donc, deu men punt de vista, los nòstes dialèctes occitans qu’an granament besonh de vulgarizacion e de visibilitat dens tots los mèdias de massa, estossin a priòri maishantas manèitas tà har conéisher la cultura nòsta. Tot libe, quan es seriós e clar, qui permet de compréner e d’avalorar la lenga occitana es lo planvienut. Que pòt perméter de tornar balhar e “manténguer” la dignitat perduda. Lavetz, que cau saludar l’espelida recenta d’un libe sortit en çò d’IEO Edicions Des histoires de mots, du latin au gascon, de Sénher Andriu Horcada.
Qu’i a donc sovent un petit aire de familha entre lengas “neolatinas”, e disèvi. Solide lo dialècte gascon, eth, passa tostemps per estranh pr’amor qu’a conservat quauquas veas (venas, arradics) de l’antica lenga aquitanica per non pas díser basca. Lengadocians o provençaus son a còps un chic trebolats, luenhècs eretèrs que son de la Província Romana dont Narbona estó lontemps lo capdulh.
Quan aiman ua lenga, que hè gai de véder d’on vienen los mots, dab los quaus e son parents, com a evolucionat lo lor sens. Los lingüistas gascons passionats de lenga occitana qu’an donc ja tribalhat. Qu’i a bèra pausa, lo Professor Bouzet, ispanista eminent, ajudat per lo lazarista landés Théobald Lalanne, qu’avè publicat Du gascon au latin (en çò de l’imprimeire Benesse, a Dacs, en 1937). Mei tard, lo regretat Miquèu Grosclaude, tostemps tesicós de hargar manèitas simplas, eficaças e instructivas, qu’avè sortit un liberòt entitolat 70 clés pour la formation de l’occitan de Gascogne (editat ben entenut per Per Noste a Ortès). Qu’indicava las claus de la formacion deus mots deu nòste vocabulari occitan “atlantic”. En explicar simplament çò que devem au basco (quauques mots e sustot particularitats de prononciacion), au cèlta (chic de causas), au germanic (exemples deus mots bòrda, sala, guardar, esperon, espiar, bugada, rostir, hanga...), e plan solide au latin.
Mots “cocuts” e mots “balons”
Uei donc, un aute bearnés, Sénher Andriu Horcada, publica lo son tribalh. Qu’i a un hèish d’annadas que collècta, nòta, estableish listas, horruca dens los diccionaris e tèxtes d’archius, va véder dens las autas lengas cosias, compara. Qu’a un estil hòrt personau, solide, mes qu’es hòrt interessant. E seré lo navèth Alain Rey que, benlèu, manca au monde occitan?
Que vulgariza, d’efèit, shens har deu sabentàs. L’“onèst òmi” occitan (se n’existeish) ne sap pas tot. Tau monde que ne coneishen pas los elements basics de la lingüistica, Horcada que balha quauquas claus simplas. Que rapèra com son passats deu latin classic e sustot vulgar (lo latin deu pòble, deus “colons” deus mercadèirs, deus legionaris) au latin medievau e a l’occitan. E arron (qu’es l’essenciau deu libe, 240 paginas sus 331) que raconta l’istòria deus mots, que presenta los mots “cocuts” (qu’an pres la plaça d’un aute, com l’ausèth bien coneishut), los mots “balons” (que’s desgonflan), los mots accidentats per l’usatge, los mots estranhs e los estrangèirs, los mots ordinaris… Qu’i a listas e aventuras passionantas dens tot aquò. Au passatge, que “saluda” Du Cange, Littré, Ronjat et pro d’autes. La soa bibliografia que’m sembla solida e las soas consideracions ne mancan pas de shuc.
Quan pensan que lo latin, ce pareish, e l’occitan —aqueth pelat, aqueth ronhós mespresat e hòrabandit— son de mei en mei estremats dens los collègis e licèus! Qu’espèri que trobaràn aisidament aquera navèra “bíblia” dens pro de librerias e maisons de la premsa.
Joan Jacme Fénié
HOURCADE, André, 2016, Des histoires de mots, du latin au gascon, colleccion Tèxtes e Documents, IEO edicions, 331 paginas, 18 èuros.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari