E mai se cada an se fa un omenatge als mòrts de la Batalha de Somme, ongan ne commemòran lo centenari amb un acte d’onor. Los organizaires an convidat una delegacion de la Generalitat de Catalonha, per rendre omenatge als combatents catalans. Es aital que lo conselhièr del departament dels exteriors, Raül Romeva, fa uèi un omenatge als volontaris catalans amb lo drapèl catalan.
 
 
Una participacion complicada
 
D’en primièr, lo Ministèri dels Afars Estrangièrs espanhòl considerèt que deviá pas particiar a l’eveniment, ja que l’estat espanhòl foguèt nèutre dins la Primièra Guèrra Mondiala. Ça que la, lo Ministèri dels Afars Estrangièrs francés considerèt que la Generalitat de Catalonha èra pas un actor pro digne e que podiá pas participar a l’omenatge coma un representant oficial. Totas las delegacions estrangièras —los Estats Units, Chequia e Alemanha— mandèron lors ambaissadors respectius. Dins aquel sens, se demandèt al cortegi catalan de jónher una delegacion presidida per l’ambaissador espanhòl a París.
 
Mas la Generalitat, sens sal ni òli, diguèt que dins aquelas condicions participariá pas. “Rendre omenatge darrièr una bandièra espanhòla seriá un antiomenatge als que moriguèron amb totala generositat”, çò diguèt lo representant catalan Martí Anglada, que critiquèt la manca de “flexibilitat” e de “consciéncia politica” dins la decision del ministèri francés. En mai d’aquò, Anglada precisèt qu’un dels convidats, Chequia, èra pas tanpauc un estat independent pendent la Batalha de Somme.
 
De lor costat, los organizaires, los cònsols màgers de las comunas de Somme, faguèron pression per que s’acceptèsse la preséncia de la Generalitat e que s’evitèsse, aital, que la commemoracion foguèsse privada d’un actor important. Atanben, la Legion Estrangièra, que tanben a organizat l’eveniment, “a totjorn mercejat” la participacion dels catalans.
 
Pendent de setmanas se negocièt per trobar una solucion. “Es estat complicat”, çò assegurava Anglada a Vilaweb. Mas fin finala se pachèt que las delegacions catalanas e espanhòlas, amb un cortegi de perfil bas sens l’ambaissador, i assistirián separadament. Aquela solucion, segon Anglada, “es pas ideala” mas almens es “una solucion que dignifica los mòrts”.
 
 
La Batalha de Somme
 
Los jorns anteriors a la Batalha de Somme, l’aviacion britanica bombardèt sens relambi las linhas alemandas. La legenda ditz que las explosions èran tan potentas e frequentas que s’ausissián de Londres estant. Lo 1r de julhet de 1916, los aliats comencèron l’ofensiva terrèstra perque cresián, erronèament, que las defensas alemandas avián pas resistit al bombardament. L’ofensiva durèt fins a novembre e venguèt un masèl. Qualques ans puèi, qualques soldats alemands se remembravan amb remòrs coma èra simple de mitralhar los soldats aliats que sortissián de las trencadas. Lo 4 de julhet, solament dins lo vilatge de Belloy-en-Santerre, moriguèron nòu cents membres de la Legion Estrangièra; dont cinquanta catalans.
 
 
Participacion dels independentistas catalans
 
Aperaquí dos mila volontaris catalans —integrats dins lo primièr regiment de marcha de la Legion Estrangièra— participèron a l’ofensiva de Belloy-en-Santerre. Dirigits per Camil Campanyà, los catalans luchavan en arborant l’estelada —lo drapèl independentista catalan— amb l’esperança qu’una victòria aliada facilitariá l’independéncia del Principat de Catalonha. Wilson Woodrow, president dels Estats Units, èra un grand defensor del drech d’autodeterminacion dels pòbles. Los combatents vesián França coma lo simbòl de la libertat que desiravan. E pas sonque los catalans. Lo contingent de chècs e d’eslovacs de la Legion Estrangièra aviá un desir similar: se liberar de l’Empèri Austroongrés.
 
L’ofensiva daissèt Belloy-en-Santerre reduch a un pauc mai que de roïnas e de polvera. Un còp silenciadas las armas, coma omenatge als catalans qu’avián perdut la vida, la Mancomunitat de Catalonha (lo govèrn regional d’alavetz) e la comuna de Barcelona contribuiguèron a la reconstruccion del vilatge. Concretament, financèron la nòva comuna, la glèisa e lo memorial als mòrts. Las principalas carrièras del vilatge, coma gratitud, se nomenan rue de la Catalogne e rue de Barcelone. En mai d’aquò, sus la faciada de la comuna i a una estela en onor de Camil Campanyà.