Lo mes de setembre de 1364 naissiá a Venècia una dròlla que bategèron del prenom de Cristina. Son paire èra conegut coma prestigiós mètge e astrològ, tanben cancelièr de la Republica venèta.
Pauc après sa naissença, lo paire recebèt una letra del rei de França que lo convidava a vesitar sa cort. Durant aquel rendètz-vos, lo rei Carles V de França li ofrís de far partida de sa cort coma mètge, alquimista e astrològ reial. Après i pensar longament, decidís d’acceptar e, quand la pichòta a quatre ans, son paire, Tommaso da Pizzano, decidís de s’intallar amb tota sa familha a la cort de França, en cambiant d’aquela manièra lo destin de la pichòta Cristina.
Dins aquel nòu entorn, la pichòta Cristina comencèt de balhar de signes d’una intelligéncia innada. Per tant son paire, en vesent las capacitats de sa filha, decidís de l’instruire coma un dròlle de l’epòca. La maire de Cristina, esglasiada, s’opausa fermament a aquela decision. Mas lo paire es pas dispausat a cedir e preferís la formacion de sa filha a son pròpri matrimòni. Aquela situacion creèt un sevèr conflicte dins lo parelh, que cugèt se separar, mas que finiguèt que cessèt quand la maire acceptèt que Cristina aguèsse una educacion distinta de las autras dròllas de l’epòca.
Cristina cresquèt envoltada de tutors privats, que foguèron cargats de sa formacion intellectuala. Sa ment interessada e brilhanta li permetèt d’aver accès als Archius Reials e, ansin, a una multitud de manuscrits que compreniá e sabiá interpretar, car coneissiá e parlava plusors lengas. Entosiasta de la poesia trobadoresca, Cristina sentiá una enòrma fascinacion per las trobairises, la literatura en lenga d’òc e, en particular, per Alienòr de d’Aquitània, que considerava coma una femna extraordinària en tot ponch.
A a pena quinze ans, Cristina s’enamorèt esperdudament d’un òme: un nòble, secretari de la cort e de dètz ans mai vièlh qu’ela. Malgrat la reticéncia iniciala de son paire, finiguèt que se maridèt amb aquel òme, que la rendèt plenament aürosa. La vida de Cristina èra plena e satisfasenta. Èra una esposa aürosa, maire de familha, e la melhora amiga de son marit qu’ajudava tanben dins lo domeni professional.
Mas la vida perfiècha de Cristina pren un terrible e inesperat torn quand, d’ans puèi, defunta son paire e, pauc après, tanben son marit e un de sos mainatges. Après aqueles tristes eveniments, Cristina cabussa dins la mai prefonda depression. En podent a pena suportar la dolor e amb la responsabilitat d’enantir dignament la rèsta de sa familha, accèpta l’ajuda d’un òme que coneissiá. Aqueste li prepausa que li fise los sòus qu’aviá eiretats per obténer una mai granda rendabilitat e garentir d’aquela manièra son avenidor e lo de sa familha. Mas, en realitat, aquò èra solament una escrocariá que fa pèrdre a Cristina la màger part de son patrimòni e totes los sòus de l’eiretatge.
Veusa a l’edat de 25 ans, responsabla de tres enfants, de sa vièlha maire e d’una neboda sens ressorsas, Cristina a pas d’autra solucion que de se’n sortir per poder manténer sa famiha. Mas, dins un Mond dominat per los òmes, aquò foguèt pas brica aisit. Totun, ela s’arrapèt a l’idèa que son paire li aviá inculcada de son enfança: la de se fisar d’ela meteissa. Amb tota la dolor de l’abséncia de sos èssers mai cars, sens ressorsas, amb de deutes en cors e plena de decepcion, Cristina se remembra de son eroïna, Alienòr d’Aquitània en totas las vicissituds qu’aguèt de patir. E es alara que pren la decision mai importanta de sa vida: s’en sortir amb çò que sabiá far de melhor: escriure.
Decidida a prene aquel engatjament plen de jòia, Cristina comencèt d’escriure de poèmas, de cançons e de baladas, qu’aguèron un grand succès, e amb eles obteniá las recèptas necessàrias per manténer sa familha. Sa popularitat cresquèt, e tardèt pas a aver l’apièja de Lòrds e Ladies de l’Edat Mejana e tanben de monarcas.
Mas Cristina s’acontentèt pas d’escriure. Tanben foguèt implicada dins la primièra polemica literària francesa, ont Cristina arborèt la bandièra de la libertat, coma o faguèron en lor temps las femnas occitanas, pionièras del feminisme durant l’Edad Mejana: las trobairises. Coma elas, Cristina utiliza l’escritura per revendicar lo ròtle de las femnas e escriu divèrsas òbras en pròsa que defendon la femna fàcia a las calomnias lançadas per Jean de Meung, autor de la segonda partida del Roman de la Rose, un poèma de casi 22 000 octosillabs qu’èra vengut un best-seller de l’epòca.
Pasmens, Cristina da Pizzano, coneguda tanben jos lo nom francizat de Christine de Pizan, filosòfa, poetessa e umanista, nos demostrèt coma femna, que quitament al mièg del desespèr, l’èsser uman es capable de s’alçar e de se’n sortir. Ela o faguèt, en venent possiblament e sens o saber, una de las primièras escrivanas professionalas de l’istòria.
E lo fach es que, delà lo relat e encara que, de còps, las causas se passan pas coma o aviam previst, coma o esperàvem o quitament coma o auriam desirat, se cal pas resignar mas perseverar dins l’idèa que sèm capables de nos en sortir. E mai dins las piègers dificultats, e mai en portant sus las espatlas la dolor de l’abséncia de las gents mai aimadas, es necessari de contunhar de far abans per manténer l’equilibri sus la còrda lasca de la vida sens oblidar que, jos nòstres pès, es possible qu’existisca pas d’autre ret que lo de nòstre espèr de plan capitar.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa promocion d’Occitània, de sa lenga, de sa cultura e de son istòria pel public ispanofòn.
Pauc après sa naissença, lo paire recebèt una letra del rei de França que lo convidava a vesitar sa cort. Durant aquel rendètz-vos, lo rei Carles V de França li ofrís de far partida de sa cort coma mètge, alquimista e astrològ reial. Après i pensar longament, decidís d’acceptar e, quand la pichòta a quatre ans, son paire, Tommaso da Pizzano, decidís de s’intallar amb tota sa familha a la cort de França, en cambiant d’aquela manièra lo destin de la pichòta Cristina.
Dins aquel nòu entorn, la pichòta Cristina comencèt de balhar de signes d’una intelligéncia innada. Per tant son paire, en vesent las capacitats de sa filha, decidís de l’instruire coma un dròlle de l’epòca. La maire de Cristina, esglasiada, s’opausa fermament a aquela decision. Mas lo paire es pas dispausat a cedir e preferís la formacion de sa filha a son pròpri matrimòni. Aquela situacion creèt un sevèr conflicte dins lo parelh, que cugèt se separar, mas que finiguèt que cessèt quand la maire acceptèt que Cristina aguèsse una educacion distinta de las autras dròllas de l’epòca.
Cristina cresquèt envoltada de tutors privats, que foguèron cargats de sa formacion intellectuala. Sa ment interessada e brilhanta li permetèt d’aver accès als Archius Reials e, ansin, a una multitud de manuscrits que compreniá e sabiá interpretar, car coneissiá e parlava plusors lengas. Entosiasta de la poesia trobadoresca, Cristina sentiá una enòrma fascinacion per las trobairises, la literatura en lenga d’òc e, en particular, per Alienòr de d’Aquitània, que considerava coma una femna extraordinària en tot ponch.
A a pena quinze ans, Cristina s’enamorèt esperdudament d’un òme: un nòble, secretari de la cort e de dètz ans mai vièlh qu’ela. Malgrat la reticéncia iniciala de son paire, finiguèt que se maridèt amb aquel òme, que la rendèt plenament aürosa. La vida de Cristina èra plena e satisfasenta. Èra una esposa aürosa, maire de familha, e la melhora amiga de son marit qu’ajudava tanben dins lo domeni professional.
Mas la vida perfiècha de Cristina pren un terrible e inesperat torn quand, d’ans puèi, defunta son paire e, pauc après, tanben son marit e un de sos mainatges. Après aqueles tristes eveniments, Cristina cabussa dins la mai prefonda depression. En podent a pena suportar la dolor e amb la responsabilitat d’enantir dignament la rèsta de sa familha, accèpta l’ajuda d’un òme que coneissiá. Aqueste li prepausa que li fise los sòus qu’aviá eiretats per obténer una mai granda rendabilitat e garentir d’aquela manièra son avenidor e lo de sa familha. Mas, en realitat, aquò èra solament una escrocariá que fa pèrdre a Cristina la màger part de son patrimòni e totes los sòus de l’eiretatge.
Veusa a l’edat de 25 ans, responsabla de tres enfants, de sa vièlha maire e d’una neboda sens ressorsas, Cristina a pas d’autra solucion que de se’n sortir per poder manténer sa famiha. Mas, dins un Mond dominat per los òmes, aquò foguèt pas brica aisit. Totun, ela s’arrapèt a l’idèa que son paire li aviá inculcada de son enfança: la de se fisar d’ela meteissa. Amb tota la dolor de l’abséncia de sos èssers mai cars, sens ressorsas, amb de deutes en cors e plena de decepcion, Cristina se remembra de son eroïna, Alienòr d’Aquitània en totas las vicissituds qu’aguèt de patir. E es alara que pren la decision mai importanta de sa vida: s’en sortir amb çò que sabiá far de melhor: escriure.
Decidida a prene aquel engatjament plen de jòia, Cristina comencèt d’escriure de poèmas, de cançons e de baladas, qu’aguèron un grand succès, e amb eles obteniá las recèptas necessàrias per manténer sa familha. Sa popularitat cresquèt, e tardèt pas a aver l’apièja de Lòrds e Ladies de l’Edat Mejana e tanben de monarcas.
Mas Cristina s’acontentèt pas d’escriure. Tanben foguèt implicada dins la primièra polemica literària francesa, ont Cristina arborèt la bandièra de la libertat, coma o faguèron en lor temps las femnas occitanas, pionièras del feminisme durant l’Edad Mejana: las trobairises. Coma elas, Cristina utiliza l’escritura per revendicar lo ròtle de las femnas e escriu divèrsas òbras en pròsa que defendon la femna fàcia a las calomnias lançadas per Jean de Meung, autor de la segonda partida del Roman de la Rose, un poèma de casi 22 000 octosillabs qu’èra vengut un best-seller de l’epòca.
Pasmens, Cristina da Pizzano, coneguda tanben jos lo nom francizat de Christine de Pizan, filosòfa, poetessa e umanista, nos demostrèt coma femna, que quitament al mièg del desespèr, l’èsser uman es capable de s’alçar e de se’n sortir. Ela o faguèt, en venent possiblament e sens o saber, una de las primièras escrivanas professionalas de l’istòria.
E lo fach es que, delà lo relat e encara que, de còps, las causas se passan pas coma o aviam previst, coma o esperàvem o quitament coma o auriam desirat, se cal pas resignar mas perseverar dins l’idèa que sèm capables de nos en sortir. E mai dins las piègers dificultats, e mai en portant sus las espatlas la dolor de l’abséncia de las gents mai aimadas, es necessari de contunhar de far abans per manténer l’equilibri sus la còrda lasca de la vida sens oblidar que, jos nòstres pès, es possible qu’existisca pas d’autre ret que lo de nòstre espèr de plan capitar.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc que fa promocion d’Occitània, de sa lenga, de sa cultura e de son istòria pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari