La caça es un subjècte sensible dens las Lanas. Dempuish annadas lo malaisèr es reau, sustot per las caças ditas “tradicionaus”.  Per aperar a ua manifestacion de defensa, qu’utilizan l’occitan. Amalgama trobla, recuperacion electorau o reflexion pregonda?

Un còp n’es pas forçadament costuma, solide, mes lo hèit que s'amerita d’estar senhalat: la Federacion deus caçaires de las Lanas qu’a tanben utilizat l’occitan gascon tà aperar a ua manifestacion au Mont lo dissabte 1r d’octòbre. Lo comunicat de premsa qu’es cosignat per l’Associacion departamentau de las caças tradicionaus a la matòla dont lo president es En Jean-Jacques Lagüe. Perqué aquera “manif”? E perqué l’utilizacion deu gascon? Com e's hè que la prauba “lenga nòsta”, tan mespresada e escarnida, salheishi sobtament dens lo debat —viu— que segoteish dempuish quauques annadas lo microcòsme deus caçadors? Ensagem de balhar quauques claus per compréner la situacion, los enjòcs e la portada de tot aquò.
 
 
De la caça en generau
 
Per ua bona part enqüèra, la Gasconha, dont las Lanas hèn partida, demòra rurau, ja sia que la depression e la concentracion de l’agricultura, l’urbanizacion e la terciarizacion de l’economia modifiquin de hèit los mòdes de vita. Activitat longtemps frequenta autes còps, la caça qu’a tendéncia a baishar. Qu’atira mensh de joenes adèptes.  Segur, las ACCA (associacions comunaus de caça agradadas) son de comptar dens los vilatjòts (que us'apèran sovent per las batudas aus cabiròus e sustot aus pòrcs-sanglars qui’s multiplican) mes l’activitat cinegetica es sovent mau considerada. Los caçaires – a còps responsables deu lor maishant imatge pr’amor deu lor comportament – que pateishen deu divòrci apregondit entre monde de la vila e campèstre. Que cau tanben comptar dab la pujada de l’ideologia “animalista” e quitament deu “veganisme”. E los “nembròds” de recéber noms d’ausèths (“viandaires, exterminators destructors d’espècias animaus”), a maugrat que federacions e associacions locaus hèssin esfòrç per melhorar l’imatge (educacion deus caçadors a l’arrespècte de la natura). En soslinhant tanben que jògan un ròtle regulator e protector. Que tròban pro d’exemples qui muishan que contribueishen d'efèit a amelhorar lo mitan naturau (véder çò de hèit dens lo País de Bòrn).
 
 
Punt sensible
 
Dens las Lanas (Shalòssa, pinhadars de las Lanas de Gasconha en generau), lo punt sensible, aquò se compren, que’s cristalliza sus las caças aperadas “tradicionaus”. L’epicentre de la sensibilitat se tròba dens la region de Tartàs, sus las arribas de la Midosa, a miei camin entre Dacs e lo Mont. Qu’i a ua tradicion, adara interdita, de caça per teneralhas, sedadas, esplangons e autas tendèlas.
 
La caça a la matòla (ua mena de caujòla) deus “ortolans” (Emberiza hortulana, varietat de “bruant”) es la mei mediatizada. Los òmis politics locaus, probablament per rasons electoraus, que la defenden “bec et ongles” (se pòt díser atau en francés) e ne cau pas mancar d’espiar imatges que deishan soscar sus la relativitat de las leis e reglaments.
 

 
L’ahar que passiona lo monde. Sus la  Telaranha lo “buzz” qu’estó hèit dab l’ahar deu vilatge d’Audon e lo son òme en calçon qui brandeish son palahèr en noveme de 2015.
 
Lo divés 19 d’ aost darrèr, ua manifestacion se debanèt au Mont, prefectura de las Lanas. De senhalar que la caça a l’alauda se sent miaçada era tanben. E los caçaires a la paloma (qui son sovent los medishs) se senten concernits. 
 
 
Curiosa amalgama totun
 
Au parat de las hèstas de la Magdalena, en julhet, au Mont, qu’an vist, a costat, puish dens las arenas deu Plumaçon, ua curiosa manifestacion d’estil “palhassa”, dab capulats de la hòrt oficiau Aglomeracion deu Marsan en bona plaça, miat per lo personatge de “Super Gascon” creat per lo grop “Inspector Cluzo”. Un imatge, non environat de fòtos sagnosas, se tròba tanben dens. N’es pas segur que lo “Super Gascon” agi pro emplegat l’occitan dens aquera manifestacion qui èra en realitat ua contramanifestacion a la deus anti corrida de toros a la quau e participèt, lo medish jorn, l’anciana ministre Rama Yade.
 
Contràriament a la corsa de vacas (chafrada “corsa landesa” ja sia que’s practiqui tanben  en Gers, en Bearn e dens ua petita partida d’Òlt e Garona), la “corsa espanhòla” on tuan los taures, es ua tradicion importada au sègle XIXu. Ua mena de cultura de substitucion a la cultura gascona, benlèu. Totun, qu’a pujat en importància e que representa probablament un heish de moneda per las municipalitats, preu mundillo e preus autes òmis o hemnas d’ahars qui manejan tot çò que vira au torn d’aqueths eveniments. D’arremercar que, pertot, parlan de “ferias” e non pas mei de “hèstas”, ja sia que lo francitan “festayre” sii passat dens lo vocabulari corrent.
 
Au parat de la manifestacion deu 19 d’aost, qu’an vist los capulats e caçaires qui manifestavan evocar la tauromaquia e las tradicions landesas. Shens evocar la lenga, evidentament. Alienacion ordinària ben coneishuda…
 
 
Nautat o huec de palha?
 
Donc, lo comunicat tà aperar a la manif deu 1r d’octobre sembla marcar ua petita evolucion. Solide que parla tostemps de “culturas taurinas” (de compréner que mescla e corrida de toros e “corsa landesa”), mes qu’evòca tanben las “cordèras agricòlas”. Un signe de reflexion mei pregonda sus l’evolucion de la societat?
 
E que cita clarament las associacions de defensa de la lenga gascona. E averén, los caçadors landés, meditat la famosa senténcia tirada deu Frederic Mistral (Las Isclas d’aur, 1878): “Intrepides gardians de nòste parlar gent, /Gardem lo, franc e pur e clar come l’argent, / Car tot un pòple aquí s’abeura. / Car, de morre-bordon qu’un pople tomba esclau, Se ten sa lenga, ten la clau / Que dei cadenas lo desliura”?
 
E posquin estar entenuts preus capulats —senators, deputats, conselhèrs de tots nivèus— qui, quan e son au poder, oblidan sovent de har quauqua arren tà la lenga occitana!
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié