Plusors libres an aprigondit la relacion entre aquelas doas religions millenàrias. E çò qu’es clar es que, segon lo judaïsme e lo cristianisme, la Bíblia es l’ensems dels libres canonics que transmeton la paraula de Dieu. L’origina d’aquel tèrme ven del grèc τὰ βιβλία τὰ ἅγια (los libres sagrats), e apareis escrich al plural pel primièr còp dins lo Primièr Libre dels Macabèus 12:9 (βιβλίον) (Biblíon) amb lo significat de papir o rotlèu.
Existís la cresença que Bíblia sorgiguèt coma diminutiu de Bíblos, que foguèt la primièra vila feniciana fondada fa 5000 ans sus la còsta nòrd de Liban e, segon de fonts atribuidas a l’istorian Sanconiaton, considerat lo melhor expausant de la literatura feniciana, foguèt creada pel titan Crònos, descendent divin de Gaia (la Tèrra) e Uranus (lo cèl). Bíblos èra considerada coma la vila mercantila de referéncia de la Mediterranèa orientala, e se fasiá destriar pel sieu comèrci de papirs. Amb aqueles papirs se realizèt la primièra Bíblia, ont i apareis amb lo nom de Gebal (montanha en fenician).
Aqueles tèxtes, redigits long de 1000 ans (entre l’an 900 abans lo Crist e l’an 100 après lo Crist) en ebrèu, aramèu e grèc, foguèron inicialament de documents desseparats e posteriorament se compilèron per formar lo Tanakh (Ancian Testament). Puèi, pendent los primièrs sègles de la Glèisa crestiana, se completèt en i apondent d’autres libres que formèron lo Nòu Testament e la Bíblia crestiana.
Ça que la, lo pòble josieu identifica pas que la Bíblia amb lo Tanakh, es dire, amb l’Ancian Testament e refusa los que fan partida del Nòu Testament. Aquò es atal pr’amor que, al sègle II, après obténer lo consens d’un grop de sabents rabins, decidiguèron de refusar qualques unes dels libres que los avián incluses lors ancessors dins lo primièr canon d’Alexàndria, conegut tanben coma LaBíbliagrèga, Septuaginta o Bíbliadels 70.
Pr’aquò, lo canon de la Bíblia foguèt sancionat en l’an 382 per la Glèisa catolica dins lo Sinòde de Roma pel Papa Damasi I, que dobtava de la veracitat de las traduccions efectuadas. Per aquela rason demandèt a l’istorian Jiròni d’Estridon qu’escriguèsse una nòva traduccion latina de la Bíblia qu’incluguèsse l’Ancian Testament amb sos 46 libres e lo Nòu Testament amb sos 27 libres. Jiròni, après revisar las versions ebrievas mai primitivas e i consagrar un enòrme esfòrç personal, esperital e intellectual fòra del comun, realizèt una nòva traduccion de la Bíblia, coneguda coma la Vulgata.
Un còp confirmada aquela modificacion dins lo Concili d’Ipòna, l’an 393, en 419 se ratifiquèt dins lo IV Concili de Cartage. Qualques ans pus tard, quand de reformaires protestants la rebutèron, foguèt tornarmai confirmada dins lo Concili de Trent de 1546 e adoptada oficialament dins la liturgia, en remplaçant l’Anciana BíbliaLatina, Vetus Latina (latina vièlha) e en fasent del latin la principala lenga de culte pel cristianisme.
Pendent l’Edat mejana, dins los monastèris d’Euròpa se realizèt d’innombrablas còpias de la Vulgata, e en consequéncia, se faguèt tanben plusors errors de transcripcion. De fach, i a pas doas còpias parièras, çò qu’indusiá en error per l’interpretacion e aumentava las possibilitats de scission dels grops crestians. E, malgrat que i aguèt fòrça temptativas de realizar una restauracion de la Vulgata dins sa puretat originala, dempuèi Cassiodòr (550) e Alcuin de York (801) —que presentèt quitament a Carlesmanhe una Vulgata restaurada— fins a Sant Estève Harding, abat cistercian (1109-1134), o lo diague Nicolau Maniacoria (sègle XIII), las errors en las còpias contunhèron de se produire d’un biais inevitable, en ocasionant —segon de recèrcas posterioras, ja expausadas dins lo roman Òc— un grèu conflicte en Occitània, quand una error de traduccion en lenga d’òc, creèt un debat de fe entre crestians, en dobrissent lo camin devèrs una nòva fe catara, considerada coma una eretgia per la Glèisa Catolica, amb una fin devastaira pel territòri e pel pòble occitans.
Qualques ans pus tard, l’invencion de l’estampariá en Euròpa per Johannes Gutenberg reduguèt las possibilitats d’errors de transcripcion dins las còpias, en fomentant aital l’uniformitat del tèxt. E mai se las primièras edicions venián de manuscriches que mancavan d’una revision exaustiva del tèxt, çò mai probable es que se contunhèsse d’estampar las errors que contenián. D’aquela epòca, la pus anciana e polida es benlèu la de Mazarin, coneguda tanben coma la Bíbliade las 42 de linhas (de linhas estampadas sus cada pagina) e que correspond a una edicion de la Vulgata de 1282 paginas estampada a Maiança (Alemanha) en 1454 e que marquèt lo començament de l’estampatge massís de tèxtes en Occident.
S’estampèt saique un total de 180 exemplars, dont 45 èran en pergamin e 135 en papièr. Après l’estampatge, cada exemplar èra parafat e illuminat a man per d’especialistas, en i conferint aital un caractèr personal e unic. Se’n conserva solament 21 exemplars complets.
De tot biais, es verai que tre que Gutenberg estampèt la primièra Bíblia lo 30 de setembre 1452 fins a uèi lo jorn, jos totas sas formas, adaptacions e formats, la Bíblia, es estada l’atlas iconografic qu’a noirit la cultura e l’art d’Occident, e mai es lo libre mai vendut de l’istòria amb mai de 6 miliards de còpias. Traducha en 2254 lengas, la Bíblia es, sens cap de dobte, lo best-seller de l’istòria per excelléncia.
Benlèu sa reüssida es deguda al fach que sos tèxtes nasquèron en de tempses tormentats. O saique la rason foguèt l’enfonzament institucional d’un pòble qu’aviá perdut sas raices. Mas, de tot biais, es verai que long de l’istòria, la lectura de la Bíblia contunha d’èsser intemporala. Malgrat sos emplecs partisans, tant de dictators coma de movements de liberacion, semba que sos versets son totjorn en vigor, mai que mai dins los moments de recèrca personala delà la realitat de la vida vidanta.
En mai d’aquò, tant que l’èsser uman sembla que se resistís totjorn a una règla de convivéncia e d’egalitat, es possible qu’aquela calligrafia dictada per la divinitat faga partida qualque jorn de l’uman e, delà las cresenças, contribuisca a elevar una consciéncia universala que nos permeta de subsistir e de melhor coexistir entre umans.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa la promocion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Existís la cresença que Bíblia sorgiguèt coma diminutiu de Bíblos, que foguèt la primièra vila feniciana fondada fa 5000 ans sus la còsta nòrd de Liban e, segon de fonts atribuidas a l’istorian Sanconiaton, considerat lo melhor expausant de la literatura feniciana, foguèt creada pel titan Crònos, descendent divin de Gaia (la Tèrra) e Uranus (lo cèl). Bíblos èra considerada coma la vila mercantila de referéncia de la Mediterranèa orientala, e se fasiá destriar pel sieu comèrci de papirs. Amb aqueles papirs se realizèt la primièra Bíblia, ont i apareis amb lo nom de Gebal (montanha en fenician).
Aqueles tèxtes, redigits long de 1000 ans (entre l’an 900 abans lo Crist e l’an 100 après lo Crist) en ebrèu, aramèu e grèc, foguèron inicialament de documents desseparats e posteriorament se compilèron per formar lo Tanakh (Ancian Testament). Puèi, pendent los primièrs sègles de la Glèisa crestiana, se completèt en i apondent d’autres libres que formèron lo Nòu Testament e la Bíblia crestiana.
Ça que la, lo pòble josieu identifica pas que la Bíblia amb lo Tanakh, es dire, amb l’Ancian Testament e refusa los que fan partida del Nòu Testament. Aquò es atal pr’amor que, al sègle II, après obténer lo consens d’un grop de sabents rabins, decidiguèron de refusar qualques unes dels libres que los avián incluses lors ancessors dins lo primièr canon d’Alexàndria, conegut tanben coma LaBíbliagrèga, Septuaginta o Bíbliadels 70.
Pr’aquò, lo canon de la Bíblia foguèt sancionat en l’an 382 per la Glèisa catolica dins lo Sinòde de Roma pel Papa Damasi I, que dobtava de la veracitat de las traduccions efectuadas. Per aquela rason demandèt a l’istorian Jiròni d’Estridon qu’escriguèsse una nòva traduccion latina de la Bíblia qu’incluguèsse l’Ancian Testament amb sos 46 libres e lo Nòu Testament amb sos 27 libres. Jiròni, après revisar las versions ebrievas mai primitivas e i consagrar un enòrme esfòrç personal, esperital e intellectual fòra del comun, realizèt una nòva traduccion de la Bíblia, coneguda coma la Vulgata.
Un còp confirmada aquela modificacion dins lo Concili d’Ipòna, l’an 393, en 419 se ratifiquèt dins lo IV Concili de Cartage. Qualques ans pus tard, quand de reformaires protestants la rebutèron, foguèt tornarmai confirmada dins lo Concili de Trent de 1546 e adoptada oficialament dins la liturgia, en remplaçant l’Anciana BíbliaLatina, Vetus Latina (latina vièlha) e en fasent del latin la principala lenga de culte pel cristianisme.
Pendent l’Edat mejana, dins los monastèris d’Euròpa se realizèt d’innombrablas còpias de la Vulgata, e en consequéncia, se faguèt tanben plusors errors de transcripcion. De fach, i a pas doas còpias parièras, çò qu’indusiá en error per l’interpretacion e aumentava las possibilitats de scission dels grops crestians. E, malgrat que i aguèt fòrça temptativas de realizar una restauracion de la Vulgata dins sa puretat originala, dempuèi Cassiodòr (550) e Alcuin de York (801) —que presentèt quitament a Carlesmanhe una Vulgata restaurada— fins a Sant Estève Harding, abat cistercian (1109-1134), o lo diague Nicolau Maniacoria (sègle XIII), las errors en las còpias contunhèron de se produire d’un biais inevitable, en ocasionant —segon de recèrcas posterioras, ja expausadas dins lo roman Òc— un grèu conflicte en Occitània, quand una error de traduccion en lenga d’òc, creèt un debat de fe entre crestians, en dobrissent lo camin devèrs una nòva fe catara, considerada coma una eretgia per la Glèisa Catolica, amb una fin devastaira pel territòri e pel pòble occitans.
Qualques ans pus tard, l’invencion de l’estampariá en Euròpa per Johannes Gutenberg reduguèt las possibilitats d’errors de transcripcion dins las còpias, en fomentant aital l’uniformitat del tèxt. E mai se las primièras edicions venián de manuscriches que mancavan d’una revision exaustiva del tèxt, çò mai probable es que se contunhèsse d’estampar las errors que contenián. D’aquela epòca, la pus anciana e polida es benlèu la de Mazarin, coneguda tanben coma la Bíbliade las 42 de linhas (de linhas estampadas sus cada pagina) e que correspond a una edicion de la Vulgata de 1282 paginas estampada a Maiança (Alemanha) en 1454 e que marquèt lo començament de l’estampatge massís de tèxtes en Occident.
S’estampèt saique un total de 180 exemplars, dont 45 èran en pergamin e 135 en papièr. Après l’estampatge, cada exemplar èra parafat e illuminat a man per d’especialistas, en i conferint aital un caractèr personal e unic. Se’n conserva solament 21 exemplars complets.
De tot biais, es verai que tre que Gutenberg estampèt la primièra Bíblia lo 30 de setembre 1452 fins a uèi lo jorn, jos totas sas formas, adaptacions e formats, la Bíblia, es estada l’atlas iconografic qu’a noirit la cultura e l’art d’Occident, e mai es lo libre mai vendut de l’istòria amb mai de 6 miliards de còpias. Traducha en 2254 lengas, la Bíblia es, sens cap de dobte, lo best-seller de l’istòria per excelléncia.
Benlèu sa reüssida es deguda al fach que sos tèxtes nasquèron en de tempses tormentats. O saique la rason foguèt l’enfonzament institucional d’un pòble qu’aviá perdut sas raices. Mas, de tot biais, es verai que long de l’istòria, la lectura de la Bíblia contunha d’èsser intemporala. Malgrat sos emplecs partisans, tant de dictators coma de movements de liberacion, semba que sos versets son totjorn en vigor, mai que mai dins los moments de recèrca personala delà la realitat de la vida vidanta.
En mai d’aquò, tant que l’èsser uman sembla que se resistís totjorn a una règla de convivéncia e d’egalitat, es possible qu’aquela calligrafia dictada per la divinitat faga partida qualque jorn de l’uman e, delà las cresenças, contribuisca a elevar una consciéncia universala que nos permeta de subsistir e de melhor coexistir entre umans.
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa la promocion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
La revirada de la Bíblia per Joan Larzac es una capitada de las grandas. H. Meschonnick ditz que i a pas de bona version francesa de la Bíblia e per las doas qu'ai legidas pòdi pas que li balhar rason. Segur que poirà pas dire çò memes de la Bíblia en occitan.
T'ai portat de cançons de paísses londanhs
Qu'ai rescompassat pels camins poscós
Un cant d'ausel sortís de tas pòtas
Tos uélhs son flors que se dierbon a mon còr.
Milherats de potons caisisson de tas gautas
L'alba trebola dins los acaciàs mavis
Quora arronçaràs una ròsa de ta finestea
Mon còr s'emplenarà de lutz.
Passi coma una novèla sason dabans ta pòrta
De nivòls dins los uèlhs, d'albièra dins mos pialsses.
Revirat pel muòl.....
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari