Au mes d’abriu darrèr es sortit lo petit lexic de la corsa camarguenca editat per l’Institut d’Estudis Occitans. Que podèvam lavetz esperar que hadossin parièr tà la corsa dita “landesa”, aquera tradicion gascona que passiona un ahoalh de vilas, vilòtas e vilatges, de las Lanas, segur, mes tanben deu Gers, d’Òlt e Garona, de Bearn, de Bigòrra e quitament de Gironda (chic).  Adara, qu’es hèit!
 
Ligat au “projècte gascon” de l’Inspeccion academica 40 (DASEN que hè mei oficiau, solide) e en partenariat dab la duas navèras “regionassas” (Occitània administrativa e “Navèra Aquitània”), un liberet sus aqueth jòc dab las vacas es donc sortit. En version bilingua francés-òc – especificament dens lo gascon nòste – que pòden tot saber suus mots deus “escarturs” o meilèu “escartaires”. Ua mapa d’alhors que permet de mesurar, de Montrejau de Gers e de Marciac a só-lhevar dinc a Soston o Magesc a só-coc, tota l’estenuda deu “país corsaire”. Aquera expression qu’es d’alhors correntament utilizada dens lo jornau Sud-Ouest (edicion de las Lanas) qui, evidentament, hè ua plaça ad aqueth “espòrt  nacionau” (e a las corsas espanhòlas de taures, mes qu’es un aute ahar…).
 
Qu’es ben normau — vertat? – de nomenar las causas per lor nom dens la lenga deus parçans d’aqueth “jòc” tradicionau, vadut espòrt e , qu’ic cau bien díser, espectacle: Shalòssa, Maransin e Maremna, Petitas Lanas, Tursan, Marsan, Armanhac Baish o Negre, Albret, Lana Gran (un chic...),  Seuvèstre e Vic-Vilh en Bearn, shens oblidar l’Arribèra-Baisha en Bigòrra.
 
Introdusit per un editoriau de Franck Serve, president de la Federacion, lo libròt – pilotat per Laurenç Gosset, director de l’IEO federau, e hargat dab la collaboracion de sheis  personas[1] — es dividit en 8 petitas partidas. De notar que – pr’amor que cau víver dab lo son temps – son integrats còdes flash per enténer la prononciacion e tornat trobar tèxtes sus la corsa. Per començar, qu’i la “reina”, autament dit la vaca: capborruda, tinhosa, malina, enrabiada o estinglanta... Puish que segueishen los òmis: escartaires, sautaires, cordèrs, entrainador o “segond” qui segoteish lo mocadèr, e ben segur vaquèrs e “ganadères”.
 
 
Marcha caseriana e Encantada
 
Que trobam après los mots de l’arena com “escalòt” (grads per montar a la tribuna mes qu’es tanben lo classament deus escartaires e sautaires premiats…) e  lo devisaire (lo qui comenta la corsa, en gascon de preferéncia, mes qu’i a tribalh de reconquèsta a har, e’m pensi…). Lo libret balha tanben los mots per las figuras impausadas de la corsa proprament dita: fintas, sauts e escarts. Los conceptors deu libròt balhan tanben un brac istoric de la corsa de vacas dont las règlas comencèren de’s fixar vertadèirament de cap a 1830. En aqueth parat, justament, que pòden rapelar que lo monde deus escartaires qu’estó tostemps un chic complexat e vergonhós cap a la corsa espanhòla que comencèt de superejar a Baiona, Dacs o au Mont a la fin deu sègle XIXau. Aquí tanben, qu’es ua auta istòria…
 
Los qui legeràn lo libret i apreneràn benlèu lo biaish de saber comptar los punts, que pòt totjorn servir…. E enfin, qu’i a tres cants que los corsaires (e los festaires!) de tota Gasconha aiman a cantar dab gai: la celebrissima Marcha caseriana dab las paraulas deu Jan Barrère de Buròs (mentre qu’existin tanben d’autas versions gasconas d’aquera canta entrainanta),  L’Encantada (de Nadau) que, tant es bèra e estrambordanta, vos hè fregir la pèth cada còp que l’entenetz o la cantatz (s’es recentament impausada dens las arenas e las hèstas), e lo Se canti (“Se canta” per los lengadocians o provençaus), imne de tots los País d’Òc.  Dab lo libret en pòcha, que seratz mensh perduts au país deus boleros e deus òmis vestits de blanc. Lo document se pòt tanben consultar en linha.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 
 
 

---

DE BURÒS, Jan, DUBARRY, Tederic et al. La corsa landesa. Lexic francés occitan.Institut d’Estudis Occitans, 2016. 28 paginas. Distribucion gratuïta.