Qu’a un caractèr patrimoniau e culturau simpatic, shens pretencion a superejar digun ou quicòm. Ne fixa pas la nòrma com la “Vielha Dauna” deu cai de Conti a París qui dempuish longtemps a per prètzhèit d’enregimentar la lenga francesa. Los membres de l’Acadèmia Gascona de Baiona-Ador, eths, que pòrtan meilèu lo berret que non pas lo bicòrne e l’unifòrme dab las celèbras “verduretas” deus Mossurs de París. Totun, qu’asseguran la preséncia occitana a las termièras deu Bascoat. Que vòlen evoluar e estar presents.

Acadèmia Gascona de Baiona-Ador. President-director o mei precisament “capdau” de l’Acadèmia Gascona dempuish lo primtemps, lo Guy Mondorge, qui a succedit au Jan Maisonave, a anonciat modificacions importantas per la vielha institucion qui tienerà la soa assemblada (capitol d’ivèrn)  lo 9 de deceme (15h, sala Senta Ursula, barri Sent Esperit). Ajudat preu vicepresident Ivan Barreyre, gascon de Càmer, vilatjòt entre Bearn e Bascoat, e tanben preus secretaris Amadèu Baris e Guy Miremont, shens oblidar lo dinerèr Marcel Sarraute, que van hestejar, solide, lo 90u anniversari de l’aimabla “companhia”. Aquera – fondada en 1926 autorn de personalitats de la borgesia baionesa, l’avocat Pèire Simonet, lo Pèire Rectoran o lo Carlito Oyarzun – qu’avó 40 “immortaus” mes adara qu’es dravada a 25. D’aquò, rai! Que recruta e susquetot que  vien de cambiar d’estatut pr’amor que desira s’obrir per un navèth rebomb, ua auta arrenavida: 1) d’ara enlà, que s’apèra oficiaument “Acadèmia Gascona de Baiona-Ador”; 2) qu’es compausada de dus collègis, lo deus Academicians (40 plaças) e lo deus “Sòcis”, simpatizants qui parlan briga o n’escriven pas forçadament la lenga nòsta (que pòden tostemps s’i hicar...), mes qui son estacats ad aquera identitat locau qui balha shuc a tot l’Ador maritim (Senhans, País d’Òrta e quitament Maremna e Maransin).
 
 
Lo Mond qu’a cambiat
 
En efèit, lo contèxte es diferent dempuish qu’a creishut l’aglomeracion de Baiona e que – fòrça qu’es d’ic constatar – la dinamica positiva deus vesins bascos a modificat l’imatge d’aqueth parçan. Jà que tròbin enqüèra las famosas “crampòtas” suu pòrt de Biarritz, l’estatut de destinacion internacionau aquesit per la ciutat a hèit desapareisher la soa identitat gascona. Que’n oblidan –  boca badanta cap aus “peoples” qu’esmiraglan lo mond – los vielhs noms gascons que costejan passejadas e residéncias de luxe: lo “Cucurlon” (lo “Rocher” on es pitada l’ estatua de la Verge Maria) e las autas  arròcas de la punta Sent Martin dinc au Pòrt Vielh (lo “Bastar”, lo “Colom”, lo “Bohon”…). E la comuna d’Anglet, vilatge rurau a la fin deu sègle XIXu, es vaduda ua vila de mei de 40 000 abitants.  E, a Baiona, sus la Niva e sus l’Ador, la navigacion que transportava mercaderias barrejadas o pèiras de Bidaishen, qu’es adara un sovenir.
 
 
Quina plaça dens l’ÈPCI País Basco?
 
Totun, demòran la memòria comuna e lo patrimòni: cançons, poèmas d’Isidòre Salles, novèlas deu “Pierre deu Pòrt” (Pèire Vergés) e autas publicacions deu País d’Òrta. Bonaürament, pro d’academicians que s’investeishen dens cors, publicacions, coralas, hèstas, seradas de contes per har víver e rénder vededèra la lenga d’òc dens tots aquestes parçans. D’auguns que participan regularament au Cafè Gascon de Dacs o estagis organizats hens las Lanas. E la Maiada d’Anglet, en partenariat dab l’associacion Ací Gasconha e la bibliotèca, es vaduda au primtemps un petit eveniment. Solide, dens l’encastre deu navèth ÈPCI País Basco en genèir de 2017, la plaça de la cultura e de la lenga gascona ne sembla pas tròp assolidada. La fòrça basca qu’es en accion, aquò se compren. Totun, l’Acadèmia Gascona de Baiona-Ador qu’es ua preséncia, un ligam. En har enténer la soa votz —en esperant tanben quauques dinèrs!— qu’es tanben un actor de la vita culturau, deus dus costats de las arribas d’Ador. Lo tèxte sancèr deu capdau que’s tròba suu blòg. Pro de detalhs qu’i son explicats. En Biscaia, lo jornau Deia n’a parlat tanben.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié