Benlèu a un dels dieus mai venerats long de l’istòria de l’umanitat correspond la deïtat del Solelh, qu’a fach partida de la majoritat de las mitologias en divèrsas civilizacions coma es lo cas de l’egipciana, la mesopotamiana, l’inca, la mexicana, la japonesa, la chinesa e tanben l’indoïsta. Es estat, per tant, una part essenciala del culte de la majoritat de las culturas politeïstas, e posteriorament tanben del monoteïsme.
En Egipte, per exemple, lo culte del Solelh s’associèt inicialament als dieusRa, Òrus, Oadjet, Isis, Atòr, Sekhmet, Bat, Not e Menit. E foguèt tanben dins aquel país que lo faraon Akhenaton proclamèt lo monoteïsme a l’entorn del sol dieu Aton, representat amb l’image del Solelh —disc solar dins lo firmament—, car se considerava qu’èra lo veritable esperit qu’entraïnava la vida sus la Tèrra.
Dins la mitologia indoïsta, la deïtat benfasenta qu’illumina, vivifica e noirís es Surya, lo dieu del Solelh. Dins la mitologia nordica, lo Carri Solar de Trundholm, un objècte que fa partida de l’edat del bronze nordica, es, en realitat, un carri tirat per una cavala que transpòrta lo Solelh. En Grècia, Eliòs èra un polit dieu que menava durant la jornada un carri a travèrs del cèl. Segon Omèr, èra tirat per de buòus solars, mas puèi, Pindar diguèt qu’en realitat son de cavals que lançan de fuòc. Del meteis biais, dins la tradicion josieva e crestiana s’afirma que lo profèta Elia pogèt al cèl amb un carri de fuòc.
Mas aquel culte del Solelh, coma principala o sola deïtat, es pas exclusiu d’Occident. Segon la cultura dels muiscas, Xué es lo dieu del Solelh, e pels Incas la deïtat pus importanta es Inti, qu’es tanben lo dieu del Solelh. De fach, l’emperaire inca se considerava coma un filh dirècte enviat per son veritable paire, lo Solelh.
E nos explica tanben Erodian, autor de l’Istòria de l’Empèri roman après Marc Aurèli, (un dels moments politicament pus conflictuals) qu’un jove de la dinastia dels Sevèrs, qu’exercissiá coma prèire d’un ancian dieu solar sirian, El Gabal, devendriá en l’an 218 lo nòu emperaire de Roma a l’edat de 14 ans. Mas Marc Aurèli Antonin August comencèt son mandat coma emperaire amb un grand escàndol justament per aver remplaçat lo dieu Jupitèr, principala deïtat del panteon roman, pel dieu sirian El Gabal, qu’el renomenèt “DeusSol Invictus”, (Solelh invencut). Obliguèt puèi lo govèrn de Roma de participar als rituals religioses e, pus tard, amb l’intencion d’engendrar d’enfants divins, se maridèt amb una verge vestala. Aquò supausava violar la lei, e tanben la tradicion romana, car las vestalas qu’avián de relacions sexualas èran punidas sevèrament, enterradas viventas.
Ça que la, l’emperaire, dins sa totala conviccion que son dieu èra lo vertadièr, faguèt bastir sul versant oriental del Mont Palatin un luxós temple que lo nomenavan Elagabalium, ont lo dieu novèl, Sol Invictus, èra representat per un meteòr conic negre. A prepaus de tot aquò, Erodian diguèt: “Aquela pèira es venerada coma se foguèsse estada mandada del cèl estant, sus ela i a qualques tròces que ressortisson e de marcas que son destacadas, que lo pòble crei que son un imatge del solelh, pr’amor qu’es aital coma o veson”.
Mentretant, se debanava amb plena esplendor las fèstas paganas consagradas al Solelh ont òm intercambiava de presents e se profetizava d’auguris per la rèsta de l’ivèrn. Jol lum de las candelas e de las tesas se celebrava lo solstici d’ivèrn amb las Saturnalia (Saturnalas) del 17 al 23 de decembre, en disent adieu als jorns mai escurs de l’ivèrn e, en festejant la naissença del Solelh —Natalis Solis Invicti— (naissença del solelh invencut) lo 25 de decembre. Es a dire, la meteissa data que la celebracion crestiana de Nadal, que significa etimologicament una naissença.
Ça que la, dins la tradicion crestiana, aquesta es la data de referéncia de la naissença de Jèsus Crist. E mai se probablament foguèt pas atal, pr’amor que foguèt calculada pels primièrs crestians e, segon la tradicion josieva, la data del decès e la de la concepcion dels profètas correspondián al meteis jorn. Dins lo cas de Jèsus, avián causit coma data del decès lo 25 de març e, après calcular nòu meses, fixèron lo 25 de decembre coma data de sa naissença.
La fèsta de Nadal coma fèsta crestiana se comencèt a celebrar a comptar de l’epòca de Constantin, en apareissent en l’an 336 pel primièr còp dins lo calendièr roman. Ça que la, foguèt pas abans lo sègle VII, valent a dire, 300 ans puèi, que foguèt oficialament instituida, eclipsant per totjorn las celebracions paganas consagradas al Sol Invictus.
Azard o intencion, çò qu’es cèrt es que las doas datas coïncidisson. Mas, al delà de l’especulacion e de las divèrsas controvèrsias sorgidas sus las divinitats e de celebracions de caire pagan o religiós impausadas per la tradicion, la religion, o quin autre imperatiu legal que siá, aquelas efemeridas semblan èsser condemnadas a desparéisser dins los tempses avenidors. Pasmens, tre son primièr rai de lutz, fa ja quatre miliards d’ans, lo Solelh demòra “Invictus” e, gràcias a aquela divina estela, es tanben possibla nòstra meravilhosa existéncia. Tot un miracle per contunhar de viure e de servar l’espèr en l’èsser uman.
Amb mos melhors vòts: bon Nadal a totes!
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
En Egipte, per exemple, lo culte del Solelh s’associèt inicialament als dieusRa, Òrus, Oadjet, Isis, Atòr, Sekhmet, Bat, Not e Menit. E foguèt tanben dins aquel país que lo faraon Akhenaton proclamèt lo monoteïsme a l’entorn del sol dieu Aton, representat amb l’image del Solelh —disc solar dins lo firmament—, car se considerava qu’èra lo veritable esperit qu’entraïnava la vida sus la Tèrra.
Dins la mitologia indoïsta, la deïtat benfasenta qu’illumina, vivifica e noirís es Surya, lo dieu del Solelh. Dins la mitologia nordica, lo Carri Solar de Trundholm, un objècte que fa partida de l’edat del bronze nordica, es, en realitat, un carri tirat per una cavala que transpòrta lo Solelh. En Grècia, Eliòs èra un polit dieu que menava durant la jornada un carri a travèrs del cèl. Segon Omèr, èra tirat per de buòus solars, mas puèi, Pindar diguèt qu’en realitat son de cavals que lançan de fuòc. Del meteis biais, dins la tradicion josieva e crestiana s’afirma que lo profèta Elia pogèt al cèl amb un carri de fuòc.
Mas aquel culte del Solelh, coma principala o sola deïtat, es pas exclusiu d’Occident. Segon la cultura dels muiscas, Xué es lo dieu del Solelh, e pels Incas la deïtat pus importanta es Inti, qu’es tanben lo dieu del Solelh. De fach, l’emperaire inca se considerava coma un filh dirècte enviat per son veritable paire, lo Solelh.
E nos explica tanben Erodian, autor de l’Istòria de l’Empèri roman après Marc Aurèli, (un dels moments politicament pus conflictuals) qu’un jove de la dinastia dels Sevèrs, qu’exercissiá coma prèire d’un ancian dieu solar sirian, El Gabal, devendriá en l’an 218 lo nòu emperaire de Roma a l’edat de 14 ans. Mas Marc Aurèli Antonin August comencèt son mandat coma emperaire amb un grand escàndol justament per aver remplaçat lo dieu Jupitèr, principala deïtat del panteon roman, pel dieu sirian El Gabal, qu’el renomenèt “DeusSol Invictus”, (Solelh invencut). Obliguèt puèi lo govèrn de Roma de participar als rituals religioses e, pus tard, amb l’intencion d’engendrar d’enfants divins, se maridèt amb una verge vestala. Aquò supausava violar la lei, e tanben la tradicion romana, car las vestalas qu’avián de relacions sexualas èran punidas sevèrament, enterradas viventas.
Ça que la, l’emperaire, dins sa totala conviccion que son dieu èra lo vertadièr, faguèt bastir sul versant oriental del Mont Palatin un luxós temple que lo nomenavan Elagabalium, ont lo dieu novèl, Sol Invictus, èra representat per un meteòr conic negre. A prepaus de tot aquò, Erodian diguèt: “Aquela pèira es venerada coma se foguèsse estada mandada del cèl estant, sus ela i a qualques tròces que ressortisson e de marcas que son destacadas, que lo pòble crei que son un imatge del solelh, pr’amor qu’es aital coma o veson”.
Mentretant, se debanava amb plena esplendor las fèstas paganas consagradas al Solelh ont òm intercambiava de presents e se profetizava d’auguris per la rèsta de l’ivèrn. Jol lum de las candelas e de las tesas se celebrava lo solstici d’ivèrn amb las Saturnalia (Saturnalas) del 17 al 23 de decembre, en disent adieu als jorns mai escurs de l’ivèrn e, en festejant la naissença del Solelh —Natalis Solis Invicti— (naissença del solelh invencut) lo 25 de decembre. Es a dire, la meteissa data que la celebracion crestiana de Nadal, que significa etimologicament una naissença.
Ça que la, dins la tradicion crestiana, aquesta es la data de referéncia de la naissença de Jèsus Crist. E mai se probablament foguèt pas atal, pr’amor que foguèt calculada pels primièrs crestians e, segon la tradicion josieva, la data del decès e la de la concepcion dels profètas correspondián al meteis jorn. Dins lo cas de Jèsus, avián causit coma data del decès lo 25 de març e, après calcular nòu meses, fixèron lo 25 de decembre coma data de sa naissença.
La fèsta de Nadal coma fèsta crestiana se comencèt a celebrar a comptar de l’epòca de Constantin, en apareissent en l’an 336 pel primièr còp dins lo calendièr roman. Ça que la, foguèt pas abans lo sègle VII, valent a dire, 300 ans puèi, que foguèt oficialament instituida, eclipsant per totjorn las celebracions paganas consagradas al Sol Invictus.
Azard o intencion, çò qu’es cèrt es que las doas datas coïncidisson. Mas, al delà de l’especulacion e de las divèrsas controvèrsias sorgidas sus las divinitats e de celebracions de caire pagan o religiós impausadas per la tradicion, la religion, o quin autre imperatiu legal que siá, aquelas efemeridas semblan èsser condemnadas a desparéisser dins los tempses avenidors. Pasmens, tre son primièr rai de lutz, fa ja quatre miliards d’ans, lo Solelh demòra “Invictus” e, gràcias a aquela divina estela, es tanben possibla nòstra meravilhosa existéncia. Tot un miracle per contunhar de viure e de servar l’espèr en l’èsser uman.
Amb mos melhors vòts: bon Nadal a totes!
Griselda Lozano
Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#1 Que’m menshidi ça que la de l’impression que l’estela èra entad aquò hèita.
Principi antropic : que vadom necessàriament jos ua bona estela, pr’amor, estossi ua "maishanta estela", vaduts no’i serem :)
Tant i a qu’ei la vita de susfàcia tau com ei qui s’ei adaptada a las condicions ambientas (com l’alternança jorn/nueit, las sasons, etc.) e pr’amor d’aquò, adara que semblan estar çò de qui cau. Que son las plantas vertas qui an "inventat" la fotosintèsi, pas lo sorelh; qu’ei l’evolucion qui ns’a miats a sintetizar vitamina D quan nos arràjam, etc.
Brombà’s la vita qu’espelí abans qu’i estossi oxigèn en granas quantitats e, quan las algas e comencèn de n’escampar hòrt, qu’èra per mantrua forma de vita ua sobra toxica.
Es que las condicions qui conéishem e son las mei facultosas entà arribà’n a inventar la civilizacion, la sciéncia, l’art, la filosofia? N’ac sàbem pas. Per ara arren non permet de mantiéner que son condicions "ideaus" pr’amor n’am pas qu’un exemple de disponible, lo de la tèrra e deu só. E l’antropocèn qu’ei a provocar la sheisau grana escantida de l’istòria deu vivent : tà bèras espècias, non n’i a pas entà mercejar lo só d’aver tant "favorit" aqueth herumi!
Ne sàbem pas quaus equilibris bioquimics e son possibles en d‘autes monds, mes la vita que sembla encarada a "har anar dab çò qu’i tròba" e a virar-se-las per extrèms que siin los ambients. Los astronòms que son a esperucar lo cèu pregon en cèrca de vita enlòc mei, precisament entà sajar de trobar un encet de responsa ad aqueras questioassas…
Cal pas doblidar Abellio en pais comenges subretot que jol l'empiri roman aqueste perçan era força poblat e sembla que l'era mai qu'uei encara.
Cal ajustar que la nòstra estela, a la distància que la tèrra se ten d'ela, nos permet d'aver ni tròp fred, ni tròp caut, d'i veire clar, mas pas tròp longtemps, estant per alhors la captenença orbitala de la tèrra, e l'ajuda indispensabla de son estratosfèra (per ne regularizar las temperaturas e nos aparar de las radiacions cosmicas letalas).
Mas, mai que mai, lo solelh permet la fotosintèsi, que rend possible als organismes cloroplastics d'integrar los atòmes de carbona, presents per l'atmosfèra, a de moleculas ciclicas glucidicas que permeton d'alestir tanben lipides, protides e nucleotides, totas las moleculas constitutivas dels organismes vivents. Sens lutz del solelh, cap vida tal coma la coneissèm. Literalament, lo solelh noirís la vida ; es a l'origina de totas las cadenas alimentàrias.
De totas las divinizacions, la del solelh es donc la mai fondada en practica. E i poiriam encara ajustar lo fait que mantas depressions se pòdon sonhar per fototerapia ! Tant val dire que, biologicament, sèm totes enastrats, nascuts jos una bona estela.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari