Actualitats
An assassinat Rosa Andrade, la darrièra femna locutritz de resígaro
Se comptava tanben dins los darrièrs 40 locutors de la lenga ocaïna. Ara son fraire es lo darrièr locutor de resígaro. La familha planh la manca de justícia
Una femna apelada Rosa Andrade Ocagane foguèt assassinada a la fin de novembre a Nueva Esperanza, una comunautat de la selva amazoniana del nòrd de Peró. Aviá 67 ans e èra la darrièra femna locutritz de la lenga resígaro, una lenga de la familha de las lengas arawakianas. En mai d’aquò, Andrade se comptava tanben dins los darrièrs 40 locutors de la lenga ocaïna o xáfahxajoh, coma o dison en cò lor.
“Foguèt una de las sàvias mai considerablas de nòstra istòria, sustot de nòstra cultura. Fòrça aimabla e afectuosa quitament amb los animals”, çò testimònia lo nebot, Willy Rengifo.
Las comunautats indigènas son dempuèi longtemps de victimas dels productors de cauchó.
La familha demanda justícia
Trobèron lo còrs de la femna sens cap ni còr dins un camp, çò rapòrta El País. Lo principal suspècte d’aquel assassinat extrèmament crusèl es un abitant d’una comunautat pròcha, conegut per las autoritats per sas bagarras e embriagaduras. “S’agís d’un assassinat jos comanda. E mai ajan trobat que l’òme aviá una saca amb de sang qu’aperteniá a ma tanta, e mai tanben l’ajan vist arribar a l’endrech amb de vestits e ne partir amb d’autres, lo procuraire ditz que i a pas res”, çò planh la neboda de Rosa Andrade, totjorn segon lo quotidian espanhòl.
En mai d’aquò, la neboda deplora que la familha “aja pas d’avocat, pas de traductor; per contra el [lo suspècte] a un avocat d’ofici”, del temps qu’afirma que lo procuraire es lo meteis que classèt una procedura pel viòl d’una drolleta.
Letra a la ministra de la justícia
De lor costat, l’ONAMIAP, una organizacion de femnas indigènas dels Andes d’Amazonia, an mandat una letra al Ministèri de la Justícia per demandar que se faga una enquèsta vertadièra.
Darrièra locutritz
Segon l’antropològ Alberto Chirig, Rosa Andrade Ocagane e son fraire Pablo èran los darrièrs locutors de la lenga resígaro, una lenga de la la familha de las lengas arawakianas. Lo pòble que parlava aquela lenga a remplaçat sa lenga mairala per las lengas bora o ocaïna, de lengas de la familha bora-witoto, daissant lo resígaro dins la situacion d’ultraminorizacion actuala. Après l’assassinat de Rosa, solament son fraire Pablo Andrade Ocagane, de 65 ans, es capable de parlar aquela lenga.
“Son paire èra ocaïna e sa maire resígaro, los dos pòbles indigènas victimas de la cruseltat dels productors de cauchó, e uèi en perilh d’extincion” çò precisa Chirig, del temps que los vesins o an confirmat als jornalistas d’El País.
Just un mes abans aquel òrre crime, lo director del servici de las lengas indigènas del Ministèri de la Cultura perovian, Agustín Panizo, veniá de començar un projècte amb lo fraire e la sòrre Andrade Ocaganem per documentar la lenga resígaro. “Las darrièras descripcions d’aquela lenga son fòrça vièlhas: dels ans cinquanta”, çò ditz en tot precisar qu’en aquel temps “l’Institut Lingüistic d’Estiu, bailejat per d’evangelistas estatsunidencs, elaborèt una gramatica, un lexic e un diccionari”.
“Amb Rosa e son fraire èrem a mand de revisar o de completar aquela informacion, de detectar de voids; ara sonque o poirem menar a bon tèrme amb Pablo”, çò explica Panizo. “Los coneguèrem en persona durant lo congrès de normalizacion de l’alfabet de la lenga ocaïna. La femna parlava amb mai de facilitat ocaïna que resígaro”, çò apond.
Segon lo darrièr recensament, que data de l’an 2007, i aviá 97 personas qu’afirmavan saber parlar l’ocaïna, e 37 lo resígaro. “Mas ara sabèm pas quantes servèron la lenga ni mai quantes son mòrts”, çò explica Panizo.
De son costat, Natalia Verástegui, una especialista del Ministèri de l’Educacion perovian que coneguèt Andrade, assolida que lo pòble e la lenga resígaro son “a agonizar”. “En despièch dels nombroses esfòrces realizats, es encara pauc çò qu’ofrissèm a aquelas personas qu’arriban al vielhum gaireben dins l’abandon”, çò explica Verásategui. “An atench una coneissença, un mot unic que totes deuriam aprene”.
Rosa Andrade aviá contat a Natalia Verástegui qu’ela parlava en resígaro a son fraire per se remembrar lor maire.
“Foguèt una de las sàvias mai considerablas de nòstra istòria, sustot de nòstra cultura. Fòrça aimabla e afectuosa quitament amb los animals”, çò testimònia lo nebot, Willy Rengifo.
Las comunautats indigènas son dempuèi longtemps de victimas dels productors de cauchó.
La familha demanda justícia
Trobèron lo còrs de la femna sens cap ni còr dins un camp, çò rapòrta El País. Lo principal suspècte d’aquel assassinat extrèmament crusèl es un abitant d’una comunautat pròcha, conegut per las autoritats per sas bagarras e embriagaduras. “S’agís d’un assassinat jos comanda. E mai ajan trobat que l’òme aviá una saca amb de sang qu’aperteniá a ma tanta, e mai tanben l’ajan vist arribar a l’endrech amb de vestits e ne partir amb d’autres, lo procuraire ditz que i a pas res”, çò planh la neboda de Rosa Andrade, totjorn segon lo quotidian espanhòl.
En mai d’aquò, la neboda deplora que la familha “aja pas d’avocat, pas de traductor; per contra el [lo suspècte] a un avocat d’ofici”, del temps qu’afirma que lo procuraire es lo meteis que classèt una procedura pel viòl d’una drolleta.
Letra a la ministra de la justícia
De lor costat, l’ONAMIAP, una organizacion de femnas indigènas dels Andes d’Amazonia, an mandat una letra al Ministèri de la Justícia per demandar que se faga una enquèsta vertadièra.
#JusticiaParaRosa#NiUnaMenos
— ONAMIAP (@onamiap) 16 de desembre de 2016
Exigimos investigación x asesinato de Rosa Andrade, #MujerIndígena ocaina https://t.co/Ie6FKuy2T7pic.twitter.com/rgB8jPSobO
Darrièra locutritz
Segon l’antropològ Alberto Chirig, Rosa Andrade Ocagane e son fraire Pablo èran los darrièrs locutors de la lenga resígaro, una lenga de la la familha de las lengas arawakianas. Lo pòble que parlava aquela lenga a remplaçat sa lenga mairala per las lengas bora o ocaïna, de lengas de la familha bora-witoto, daissant lo resígaro dins la situacion d’ultraminorizacion actuala. Après l’assassinat de Rosa, solament son fraire Pablo Andrade Ocagane, de 65 ans, es capable de parlar aquela lenga.
“Son paire èra ocaïna e sa maire resígaro, los dos pòbles indigènas victimas de la cruseltat dels productors de cauchó, e uèi en perilh d’extincion” çò precisa Chirig, del temps que los vesins o an confirmat als jornalistas d’El País.
Just un mes abans aquel òrre crime, lo director del servici de las lengas indigènas del Ministèri de la Cultura perovian, Agustín Panizo, veniá de començar un projècte amb lo fraire e la sòrre Andrade Ocaganem per documentar la lenga resígaro. “Las darrièras descripcions d’aquela lenga son fòrça vièlhas: dels ans cinquanta”, çò ditz en tot precisar qu’en aquel temps “l’Institut Lingüistic d’Estiu, bailejat per d’evangelistas estatsunidencs, elaborèt una gramatica, un lexic e un diccionari”.
“Amb Rosa e son fraire èrem a mand de revisar o de completar aquela informacion, de detectar de voids; ara sonque o poirem menar a bon tèrme amb Pablo”, çò explica Panizo. “Los coneguèrem en persona durant lo congrès de normalizacion de l’alfabet de la lenga ocaïna. La femna parlava amb mai de facilitat ocaïna que resígaro”, çò apond.
Segon lo darrièr recensament, que data de l’an 2007, i aviá 97 personas qu’afirmavan saber parlar l’ocaïna, e 37 lo resígaro. “Mas ara sabèm pas quantes servèron la lenga ni mai quantes son mòrts”, çò explica Panizo.
De son costat, Natalia Verástegui, una especialista del Ministèri de l’Educacion perovian que coneguèt Andrade, assolida que lo pòble e la lenga resígaro son “a agonizar”. “En despièch dels nombroses esfòrces realizats, es encara pauc çò qu’ofrissèm a aquelas personas qu’arriban al vielhum gaireben dins l’abandon”, çò explica Verásategui. “An atench una coneissença, un mot unic que totes deuriam aprene”.
Rosa Andrade aviá contat a Natalia Verástegui qu’ela parlava en resígaro a son fraire per se remembrar lor maire.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Cal se bolegar per protegir aquestes indigenas de las mans dels negociants criminals explotadors de paures
« La familha demanda justícia. » Plan venguts dins lo mond real !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari