Lo libre aqueste conta  l’istòria extraordinària de gents extraodinàrias. Pr’aquò es una istòria vertadièra.

Existís una illa del nòstre planèta qu’es totalament isolada. Campa dins lo sud de l’Ocean Atlantic, a 3300 km de las còstas d’America del Sud e 2800 km de las còstas africanas. La tèrra que li es mai prèpa es l’illa Santa Helena (que lo dictator Napoléon i foguèt embarrat pels angleses) a 2400 km. Non solament aquesta illa es perduda al mitan de las aigas, mas es completament miscropica ja que fa sonque un parelh de lègas de diamètre! Es Tristan da Cunha, una possession britanica poblada dempuèi dos sègles. Uèi lai vivon 250 personas. Aquesta tèrra erbosa, del sòl pas gaire generós, balejada en permanéncia pels vents es lo brèç d’un volcan poderós, lo Queen Mary’s Peak. Se pòt aisidament imaginar las condicions d’existéncia dels estatjants dins un environament atal d’original e d’ostil. Es una vida d’autarcia ont cadun fabrica tot çò que li fa mestièr, ont la solidaritat es la condicion necessària per la subrevida. De segur, i a pas cap d’aeropòrt e sonque una punhada de batèls s’i arrèstan cada annada.

Lo romancièr francés Hervé Bazin (1911-1996) conta l’eveniment màger de l’istòria d’aquesta illa e de la siá comunautat: en 1961 lo volcan de Tristan da Cunha espetèt e amenacèt l’unic vilatge (e capitala) de l’illa, Edinburgh of the Seven Seas. Per se salvar la vida, tota la populacion deguèt abandonar l’isla e se’n anar cap a Anglatèrra.


Una societat unica

Hervé Bazin mòstra çò qu’èra la vida dels insularis abans l’erupcion: una vida de trabalh, sens argent, mas sustot amb una organizacion fòrça originala. D’efièit, los tristaneses son inventors d’un sistèma de democràcia dirècta perfièita e d’una societat integralament egalitària, un modèl unic al monde d’adaptacion a un encastre de vida ont normalament l’activitat umana s’i poiriá pas desvolopar. Aquesta pichòta societat se veguèt completament trencada, trissada per l’exili cap a un univèrs diferent: l’Anglatèrra de las annadas 60, una illa modèrna, geganta, amb d’arbres, de botigas, de televisions e sustot amb de monde en quantitat, amb la moneda e amb un sistèma de vida que non solament èra desconegut mas sustot inaccessible als insularis.

La societat tritanesa passarà dos ans en Anglatèrra; lo temps pel volcan de se calmar. Qualques uns i demoraràn , mas la màger part volguèt e anèt tornar viure sus lor illa. Per aquò lor calguèt lutar contra l’administracion britanica que los voliá pas daissar tornar partir. Capitèron. Una còp sus plaça o deguèron tot tornar bastir: ostals, carrièras, bòrdas, camins. Tornèron metre en plaça lors estructuras socialas egalitàrias, mas aqueste passatge pel monde exterior cambièt un bon chic lor biais de viure o puslèu de veure la vida. Lo pòble d’aquesta illa-univèrs demòra totjorn autant solidari e democratic e lo cèrcle dels sius abitants totjorn tant fòrt coma abans l’erupcion. Mas çò que l’experiéncia del volcan e de l’exili cambièt es que desenant, los tristaneses gaitan a l’encòp cap a l’interior de las tèrras sieunas mas tanben cap a la rèsta del planèta. An sabut metre en plaça una societat a l’encòp modèrna e perfieitament adaptada a lor environament.

Hervé Bazin escriguèt aqueste libre en 1970. L’istòria es relatada a la manièra d’una cronica, mas la virtuositat de l’escriveire fa que se legís tant aisidament e amb tant d’estrambòrd coma un roman d’aventura. Los benastrucs de la desolacion coneguèt un bon succès editorial. Foguèt escrit pauc de temps aprèp la prima de 1968: èra una epòca que lo monde volián viure amb naturalitat e lo raconte aqueste tenguèt un bon resson. Los alergics a la societat consumerista aimavan l’idèa que: “Quand l’ampola segúis lo calelh, lo tractor seguís lo buòu, es una modernitat necessària que subreclassa çò vièlh, fòra d’epòca. Mas lo vison, lo diamant, lo caviar aquò es çò demai”.
 
 
Tristan da Cunha: un país?

Uèi lo dia, se pòt far una lectura un pauc diferenta d’aquesta istòria E se Tristan da Cunha èra un país? E se los tristaneses èran un pòble e pas sonque una comunautat insulara? E se lo dialècte anglés que parlan èra una lenga? E se las gents amb lor organizacion politica, lor cosina  atlantica, lor artesanariá, lors cants, lor istòria, lor filosofia formavan una nacion? E se la volontat d’aver pas volgut demorar en Anglatèrra èra pas sonque un biais de tornar trapar lor libertat e lor independéncia? A partir de quantas personas se considèra qu’una nacion existís? Aqueste libre pòt far pausar totas aquelas questions al legeire occitan e li demostrarà qu’amb mens de 300 personas òm pòt afirmir sa libertat fàcia a l’empèri mai potent de la Tèrra.

Aqueste pòble que, pel sol poder de la siá volontat, a son biais pròpi, fa viure paratge dins lo parçan mai isolat del monde, merita l’admiracion. Es una polida leiçon tranquilla per Occitània.


 


Terric Lausa


_____
BAZIN, Hervé. Les bienheureux de la désolation. Editions Points, 1980. 242 paginas. 5,70 €