Dins la mitologia classica grècoromana, lo dieu liberator dels mortals a travèrs l’inspiracion e l’elevacion de l’arma per mejan de l’extasi o del vin es Dionís, dieu de la vendémia e del vin. Conegut tanben coma Bacus, èra lo patron de l’agricultura e del teatre.
 
En son onor, dins l’anciana Grècia se celebravan las Dionisias e las Lenèas entre los meses de genièr e febrièr amb una granda procession, e dins lo teatre de Dionís se celebravan los concorses dramatics, ont la comèdia ocupava un luòc important. Mas en mai d’aquò, pendent aquel temps, los iniciats adoravan aquel dieu amb los mistèris dionisiacs qu’èran fòrça restacats al mèstre dels encantaments, lo mitic Orfèu, que son corrent religiós ganhava de mai en mai d’adèptes e que comportèt un afrontament amb las ancianas tradicions a causa de sa concepcion innovanta del destin de l’èsser uman.
 
A l’entorn de la figura d’Orfèu començan d’eissir una seguida de tèxtes que presican una nòva doctrina de salvacion de l’arma après la mòrt de l’òme e, e mai se se centran exclusivament sul domeni religiós, l’orfisme arriba de metre en question non solament la religion oficiala de Grècia mas tanben la pensada teologica. Los representants màgers d’aquel nòu movement son los orfeotelèstes que seguisson lo biais de viure orfic, qu’abandonan lor vida per venir d’individús marginalizats e errants que van de vila en vila en presicant de nòvas formas de salvacion. Son un grop de personas que, amassadas dins aquel movement, demòran al marge de la politica e se caracterizan coma de gents sabentas, que practican l’ascèsi e de rites misterics en complissent, a mai, cèrts precèptes coma manjar pas de carn ni vessar de sang animal o se vestir de raubas de lin.
 
Ça que la, aquel nòu biais d’interpretar l’èsser uman coma una entitat compausada d’un còrs e una arma indestructibla, que trespassa la linha mortala e que tròba sa salvacion o son puniment après la mòrt, comencèt de daissar de traças en qualques filosòfes, que comencèron de considerar l’arma coma un element essencial per la salvacion e lo còrs solament un luòc temporari per aténher la purificacion de besonh de l’arma per que s’intègre tornarmai a l’encastre divin.
 
Un dels biaisses qu’empleguèron los orfics per explicar lors cresenças foguèt la mitologia, e concretament lo mite dionisiac per explicar l’existéncia umana que, per eles, èra pas mai que la condemna de nòstra arma per aver perpetrat un crime titanic. Segon aquel mite, los ancians titans, quand Dionís èra un enfant, li tendèron una trapèla per atraire son atencion. Li mostrèron d’extraordinaris joguets brilhants, e Dionís, impressionat, balancèt pas de se’n sarrar. Alavetz los titans lo capturèron e lo tuèron. Puèi l’especèron e lo devorèron.
 
Quand Zèus, lo paire del petit Dionís, se ne foguèt assabentat, puniguèt los titans en los folzejant amb son beleg, en daissant salve solament lo còr del petit Dionís, e foguèt justament d’aqueles cendres mesclats amb la tèrra que sorgiguèron los èssers umans. Per aquela rason, l’òme nais amb aquela anciana fauta e se deu purificar en aculhissent dintre el pendent tota la vida un compausant titanic e un autre dionisiac. Mas lo procès de purificacion pòt èsser long, pr’amor qu’es possible que l’arma realize divèrsas transmigracions jos forma umana o animala. Mas, quand l’òme s’inícia als mistèris per aténher la salvacion, obten alavetz una clau plan importanta, car serà la sola que lo poirà identificar davant los dieus d’otratomba.
 
A comptar del sègle VI abans lo Crist, los orfics, qu’avián assimilat tanben d’autras cresenças mai que mai las eissidas del culte del dieu Apollon, e tanben sus la reencarnacion, compilèron una tièra de tèxtes que foguèron amassats dins las Narracions Sagradas (Ἱεροί Λόγοι, Hieroi Lógoi). Erodòt ja parla d’eles dins lo sègle V abans lo Crist. Es tanben atestat que Platon foguèt restacat als oracles e qu’Aristòtel coneguèt aquelas narracions orficas.
 
A l’ora d’ara, los cercaires contunhan de debatre l’estrecha relacion d’entre lo dieu Dionís e lo culte de las armas e la comunicacion entre los vius e los mòrts. Es tanben totjorn dobèrt lo debat sus sos ligams e influéncias sus lo cristianisme. De fach, i a de cercaires, coma Barry Powel, qu’afirman que lo concèpte crestian de manjar la “carn” e beure la “sang” de Jèsus son la pròva de l’influéncia del culte de Dionís.
 
Mas çò sus qué i a pas cap dobte es que Dionís es demorat long de l’istòria coma una font d’inspiracion per d’artistas, de filosòfes e d’escrivans, mai que mai a l’epòca contemporanèa. Aital, lo cristianisme adòpta tanben devèrs la figura de Jèsus un temps de penedença: la Quaresma. Aquel temps liturgic marcat per la Glèisa Catolica en quaranta jorns comença lo dimècres dels Cendres e finís lo ser de Dijòus Sant, e es destinat a la purificacion e a l’illuminacion esperitala per preparar lo cresent a la fèsta de Pascas.
 
E, dempuèi alavetz fins a nòstres jorns, la Quaresma es totjorn entre nosautres, de la meteissa faiçon que la fèsta carnem-levare (quitar la carn), nom que prepausèt la Glèisa a l’Edat Mejana e qu’aqueriguèt posteriorament la forma de carne-vale (adieu a la carn). Per aquela rason, e abans qu’impausen de cendres sus nòstres fronts, celebrarem aquesta fèsta. Saique, après tot, la memòria servada dins nòstre ADN es la responsabla del fach que contunhem de venerar nòstres ancians dieus. E mai esconduts darrièr una masca per amagar nòstra pudor, contunham de nos liberar just abans de dire adieu a la carn.
 
 
 
 
Griselda Lozano
 
 

---

Aqueste article es adaptat del sit del roman Òc, que fa difusion d’Occitània e de l’occitan pel public ispanofòn.