Catalonha que viu uns dies istorics a on eth clam popular pera independéncia ei arribat ath Parlament de Catalonha damb ua convocacion d’eleccions anticipades que seràn, de bèra manèra, un plebiscit constituent d’un nòu govèrn que deu portar eth país a decidir se vò vier un estat independent, segontes manifestèc eth president dera Generalitat Artur Mas. De hèt, era ipotetica independéncia de Catalonha qu’ei eth principau tèma des convèrses deth país e quitament era premsa internacionau ne parle.

En tot aguest procès que cau demanar-se ce que ne pensen ena Val d’Aran. Qu’ei per açò qu’auem parlat damb es representants des partits politics que representen ath pòble aranés en Conselh Generau d’Aran.

Eth Sindic d’Aran, Carlos Barrera, de Convergéncia Democratica Aranesa (CDA), a afirmat a Jornalet qu’“ei un hèt innegable qu’Aran ei Catalonha. Ei un debat qu’en 1313 es aranesi resolveren”.
 
Segontes Barrèra, eth detonant de çò que se passe en Catalonha “a estat era manca de respècte institucionau des diuèrsi govèrns espanhòus entà Catalonha e ua politica ostila de difamacion contunhada”. “Èm er un moment de crisi, e era gessuda ei ua illusion dera gent” ce a ahijut eth Sindic.
 
Barrera a fòrça clar qu’“Aran deu auançar ena madeisha direccion que Catalonha” e, en un ipotetic cas d’independéncia “Aran a de trobar eth sòn assemblatge, e açò deu motivar as aranesi a cercar eth sòn assemblatge” en aqueth nau estat.
 
De hèt era lei d’Aran de 1990 b’ei un exemple d’aguest assemblatge, e ua naua lei fòrça mès ambiciosa ei en tot bastir-se en Conselh Generau d’Aran.
 
Deth sòn costat, eth cap dera oposicion Francés Boya, d’Unitat d’Aran (UA), a manifestat que non ei independentista, mès qu’ei partidari des pactes. En aguest sens Boya a arrebrembat que “siguec a trauès d’un pacte qu’Aran venguec hè sègles un territòri restacat a Catalonha”. Ça que la, “Catalonha ei ua entitat e Aran n’ei un auta damb ua lengua e ua cultura diferentes e era sua identitat coma pòble”.
 
Totun Boya qu’ei partidari “d’exercir eth dret a decidir”,  mès qu’entà hè’c “cau respectar toti es procèssi democratics”.
 
Segontes Boya “era illusion independentista que i a en Catalonha non se viu dera madeisha manèra en Aran, çò que genère dificultats de sintonia. Se ben era Val d’Aran pòrte sègles restacada a Catalonha, i a malfisances, que son intangibles mès que i son. Fòrça aranesi non se senten comòdes damb Catalonha”, segontes eth.
 
En un ipotetic cas d’independéncia de Catalonha “Aran li calerà hèr eth sòn procès de decision”, ce concludís Boya.
 
Per çò qu’ei deth representant deth Partit Renovador d’Arties e Garòs (PRAG), eth conselhèr José Antonio Bruna, a dit qu’es sensibilitats e son diuèrses e qu’eth partit que represente non a cap de posicionament sus aguest tèma. Era tòca deth PRAG qu’ei arténher un nau tèrme municipau entà Arties segregat de Naut Aran.
 
Un estat independent de Catalonha e Aran non prejudiciarie cap era economia dera Val d’Aran, basada principauments en torisme. Per un costat  8,81% deth torisme ven de Madrid, sustot en iuèrn, mès non aurie motius entà quitar d’anar-i. Era majoritat des toristes vien de Catalonha: 46,51%, deth temps que 9,20% vien deth país Valencian, 4,47% deth País Basc e 8,62% der Estat francés, que non solaments van tara Val d’Aran per léser mès a crompar productes de mès bon mercat que Garona enjós. Era rèsta de toristes, 22,39% , vien un shinhau de pertot, tant der estat espanhòu coma d’auti estats, segontes donades de Torisme Val d’Aran per rapòrt a 2011.
 
Ça que la, que cau conclúder, qu’era apertiença a Catalonha e a portat era oficialitat dera lengua occitana en tota era comunautat autonòma, e a arreconèisher eth hèt aranés. B’ei clar, donques, qu’un nau estat independent qu’inludisque eth país occitan, se deurie nomentar oficiauments “Catalonha e Aran”.
 
 
 
 
Ferriòl Macip