L’arqueologia estatsunidenca a pogut confirmar una guèrra fòrça anciana. Se debanèt al sègle XII dins çò qu’es uèi l’estat de Colorado. Gaireben totas las esqueletas trobadas en aqueste luòc mòstran de senhals de violéncia. Un fach que provoquèt l’extincion totala de tota una societat nativa nòrd-americana.
 
La guèrra aguèt luòc entre los ans 1140 e 1180 de nòstra èra. De recentas descobèrtas per una còla scientifica de l’Universitat  de Washington soslinhan que 9 esqueletas sus 10 trobadas dins la region de Mesa Verde mòstran de senhals de violéncia amb de traumas al cap o de nafraduras als braces. Las conclusions son estadas publicadas  dins la revista American Antiquity.
 
“Nòstra atencion foguèt cridada per tantes traumas dins las esqueletas trobadas, especialament al cap e los braces —çò diguèt lo coautor de l’estudi, l’arqueològ Tim Kohler—. Aital avèm pogut restacar los nivèls de violéncia amb d’esqueletas d’autras epòcas e regions”.
 
 
Una guèrra regionala
 
L’origina d’aquel gra de violéncia tan naut es pas encara estada trobada pels arqueològs qu’an fach la descobèrta. Per ara, an lançat d’ipotesis istoricas, e pro. Malgrat aquò, la descobèrta es estada considerada coma estonanta pr’amor que prèp de la region de Colorado, ont se debanèt aquesta guèrra, al Nòu Mexic, los abitants vivián en patz e i an trobat pas cap senhal de violéncia. Aqueste fach a permés als scientifics de confirmar la desaparicion sobda de tota aquela societat nativa en mens de 30 ans.
 
Entre l’an 500 e l’an 1200 aC, l’anciana societat nativa nòrd-americana del sud-oèst patiguèt un “baby-boom”. Las femnas avián mai de 6 filhs, un taus de fertilitat fòrça naut a l’epòca. La rason es l’evolucion d’una societat nomada devèrs una agricòla. Lo milh ajudèt, dison los arqueològs, a aquela societat a créisser demograficament e fòrça.
 
Aquò provoquèt, a l’encòp, la creacion de societats fòrça mai complèxas, sofisticadas e especializadas al nòrd del Rio Grande, al Nòu Mexic. Tanben creèron d’associacions professionalas  per trabalhar las sagetas d’obsidiana o  sonhar.
 
Aquesta especializacion balhèt una manièra de viure mai pacifica: l’òme que fa de sagetas, de bièrra, de costums e de ceramica, solament li cal çò necessari per subreviure, e de luchar non a pas de sens, çò confirmèt la còla scientifica.
 
Totun, los abitants de Colorado, mai al nòrd, se poguèron pas especializar segon lor environament e desvolopèron pas de trabalhs especializats. Aquò voliá dire que l’egoïsme i èra mai naut.
 
“Èra pas una societat especializada. Avián la sensacion que totes concorrián per far la meteissa causa —çò diguèt Kohler— e aquò mena a la violéncia”. De mai, una ondada migratòria del sud ajudèt pas als abitants de Colorado. Los abitants de la civilizacion del canhon de Chaco se volguèron espandir vèrs la region de Mesa Verde en 1150. La rason: una secada òrra que durava dem. Trobèron de resisténcia, mas aquò foguèt inutil.
 
Après la guèrra , los mai joves emigrèron e solament demorèron los vielhs. Aquestes foguèron los darrièrs abitants de la region de Mesa Verde en 1180. Èran pas tan preissats coma los joves de se n’anar. Los pauques que demoravan èran fòrça vulnerables a las atacas e vèrs 1180 los arqueològs an trobat que totes los vilatges de la region èran ja estats abandonats.
 (Legissètz la seguida).



 

---

Aqueste article es  publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.